Durant la debatta davart la revisiun totala da la lescha per promover il svilup economic en il chantun Grischun, salvada en la sessiun d'avust 2015, è vegnida discutada la dumonda areguard las cundiziuns generalas per mantegnair e per crear plazzas da lavur.
Areguard la zona d'industria da San Vittore èsi vegnì fatg endament ch'i èn vegnidas e ch'i vegnan creadas plazzas da lavur, ma che quasi tut las plazzas vegnan occupadas cun cunfinaris da l'Italia, pervia da la libra circulaziun da persunas. Da quai resulta che mo ina pitschna part da las plazzas vegn occupada cun persunal indigen.
Las patrunas ed ils patruns occupan pia cunzunt persunal da l'exteriur vischin. Ils custs da viver ch'èn bler pli bass en Italia permettan a questas lavurantas ed a quests lavurants da s'adattar a salaris che na cuvran betg ils basegns d'ina lavuranta u d'in lavurant indigen.
I na po betg esser en l'interess da la regiun ed er betg dal chantun da crear e da sviluppar zonas d'industria, en las qualas la purschida da lavur è minimala per la populaziun indigena, e quai spezialmain sche talas zonas vegnan sustegnidas cun daners publics.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders drizzan perquai las suandantas dumondas a la regenza:
1. Tge prescripziuns valan per definir cundiziuns da lavur localas, en quest cas per la Mesolcina, sin plaun da las mesiras accumpagnantas tar la libra circulaziun da persunas e sin plaun dals contracts collectivs da lavur?
2. Tge pussaivladads d'intervenziun ha la regenza, per che firmas che survegnan il sustegn finanzial dal chantun recruteschian persunal tenor las cundiziuns d'engaschament localas?
3. Tge controllas fan las autoritads chantunalas cumpetentas per survegliar las cundiziuns da lavur en la Mesolcina?
4. Tge ulteriuras mesiras ed activitads po la regenza proponer per garantir a las forzas da lavur indigenas ch'i stettian a disposiziun plazzas da lavur che tegnan quint da las cundiziuns d'engaschament localas?
5. Po la regenza s'imaginar da sustegnair finanzialmain firmas ch'engaschan predominantamain persunal indigen?
Cuira, ils 28 d'avust 2015
Atanes, Noi-Togni, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Cahenzli-Philipp, Deplazes, Fasani, Gartmann-Albin, Jaag, Locher Benguerel, Monigatti, Papa, Pedrini, Perl, Peyer, Pult, Rosa, Thöny, Degiacomi
Resposta da la regenza
Tar la dumonda 1: L'execuziun da las mesiras accumpagnantas è reglada en la "lescha federala davart las mesiras accumpagnantas per lavurants tramess e davart la controlla dals salaris minimals ch'èn prevesids en contracts da lavur normals" (lescha davart las lavurantas ed ils lavurants tramess en Svizra, LTram; CS 823.20). En branschas cun contracts collectivs da lavur declerads sco generalmain impegnativs (CCL-dgi) valan las cundiziuns da salari e lavur regladas per la branscha respectiva. En branschas senza CCL-dgi vegnan constatadas las cundiziuns da salari e da lavur usitadas en il lieu ed en la branscha tras l'uffizi per industria, mastergn e lavur (UCIML), e quai cun agid da retschertgas ch'el fa en manaschis cumparegliabels sco er cun agid d'auters instruments auxiliars, sco p.ex. il cudesch da pajas da Turitg u il calculader da pajas en l'internet. Ils nivels da salari èn per part fitg differents da regiun a regiun. Per l'execuziun da CCL-dgi èn cumpetentas las cumissiuns professiunalas pariteticas. En branschas senza CCL-dgi è l'execuziun chaussa da las cumissiuns chantunalas tripartitas. En il Grischun, sco er en blers auters chantuns, ha la cumissiun tripartita delegà l'incumbensa d'execuziun al UCIML. Questa basa vala er per la Mesolcina. I na dat betg ulteriuras disposiziuns che valan mo localmain.
Tar la dumonda 2: Las cundiziuns da salari e da lavur usitadas en il lieu ed en la branscha ston vegnir observadas, independentamain dal fatg, sch'in manaschi vegn sustegnì dal chantun. Sch'i vegn constatà, sa basond sin l'art. 360 a DO, che en singulas branschas senza CCL-dgi vegnan sutminadas repetidamain ed en moda abusiva las cundiziuns da salari e da lavur usitadas en il lieu ed en la branscha, po la regenza fixar – sin proposta da la cumissiun tripartita ed en il rom d'in contract normal da lavur – salaris minimals stringents che ston vegnir fatgs valair da las autoritads chantunalas.
In tal proceder n'è anc mai stà necessari fin ussa en il chantun Grischun. Sch'i èn vegnidas constatadas violaziuns da las cundiziuns da salari e da lavur usitadas en il lieu ed en la branscha, èn las interpresas fin ussa adina sa decleradas prontas – en il rom da la procedura da mediaziun – da far las adattaziuns correspundentas.
Tar la dumonda 3: Il UCIML fa controllas en la Mesolcina, sco er en tut las autras parts dal chantun, che las cundiziuns da salari e da lavur usitadas en il lieu ed en la branscha vegnian observadas.
Tar la dumonda 4: Sin il martgà da lavur vala da princip la libra circulaziun da persunas, q.v.d. l'egualitad da persunas svizras e da burgaisas e burgais da la UE/ AECL. Ina precedenza da persunas indigenas vala mo pli envers burgaisas e burgais da terzs stadis sco er envers forzas da lavur da la Rumenia e da la Bulgaria. Sch'il chantun furnescha prestaziuns da sustegn a chaschun da la domiciliaziun da novs manaschis, pretenda l'uffizi per economia e turissem – en coordinaziun cun l'administraziun da taglia e suenter avair consultà il UCIML – ch'i vegnia occupada ina tscherta part da forzas da lavur indigenas (pratica dapi l'onn 2014). Las cundiziuns da salari e da lavur usitadas en il lieu ed en la branscha ston vegnir observadas, independentamain dal fatg, sch'i vegnan engaschadas forzas da lavur indigenas u estras.
Tar la dumonda 5: Per part è la dumonda 5 respundida sut cifra 4. I sto vegnir refusà da subvenziunar manaschis mo perquai ch'els occupan forzas da lavur indigenas, e quai tant per motivs giuridics sco er per motivs dal martgà da lavur. Ina preferenza da persunas indigenas che vegniss subvenziunada na s'accordass betg cun ils contracts bilaterals. Las consequenzas per la politica dal martgà da lavur ed ils problems ch'ina tala subvenziun chaschunass, predominassan per bainquant ils eventuals avantatgs.
22 d’october 2015