Navigation

Inhaltsbereich

Sessiun: 13.06.2017

Suenter las decisiuns da tscherts chantuns che mettan en dumonda l'emprender d'ina segunda lingua naziunala, è sa derasada preoccupaziun areguard la plurilinguitad svizra. Culps bass envers la plurilinguitad van uschè lunsch ch'ina intervenziun sin plaun federal vegn pretendida.

Cun grond quità observa il cussegl grond dal chantun Grischun las decisiuns negativas prendidas da tscherts chantuns svizzers che sa drizzan cunter la chapientscha tranter las regiuns linguisticas e che demussan ina mancanza da respect per las minoritads linguisticas da la Confederaziun. Il metter en dumonda l'instrucziun da la lingua rumantscha, franzosa e taliana periclitescha la pasch tranter las cuminanzas linguisticas en il Grischun ed en tut la Svizra. Actualmain vegn fatg il sbagl che la lingua englaisa e las linguas naziunalas vegnan messas en concurrenza ina cun l'autra. Sche mintga chantun va sia atgna via, vegn mess seriusamain en dumonda tut il tema da l'armonisaziun da la scola (HarmoS) che prevesa plans d'instrucziun sumegliants en las differentas regiuns linguisticas.

Sco exempel d'ina pitschna Svizra ha il chantun Grischun l'incumbensa primara da defender e da sustegnair la trilinguitad e sto pretender sco emprim ch'il cussegl federal intervegnia. La lescha da linguas sto vegnir midada sin plaun federal per che l'emprender d'ina lingua naziunala saja garantì, perquai che mintga chantun na porta cun sias decisiuns betg mo la responsabladad per sasez, mabain per tut la Svizra.

L'incumbensa qua avant maun sustegna er la moziun ch'il cusseglier dals chantuns Stefan Engler ha inoltrà e ch'il cussegl dals chantuns ha acceptà d'installar ina cumissiun extraparlamentara per dumondas da las linguas.

Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders da questa incumbensa incumbenseschan la regenza dal Grischun d'intervegnir tar il cussegl federal e d'exprimer en quest connex noss quitads. Il cussegl federal duai vegnir supplitgà da s'engaschar resolutamain a favur d'in rinforz da las obligaziuns che resultan da la constituziun e da las disposiziuns da la lescha da linguas, per che l'instrucziun da las linguas naziunalas vegnia garantida en la scola obligatorica.

Cuira, ils 13 da zercladur 2017

Fasani, Papa, Monigatti, Atanes, Baselgia-Brunner, Berther (Mustér), Blumenthal, Bondolfi, Bucher-Brini, Caduff, Cahenzli-Philipp, Caluori, Casanova (Glion), Casutt-Derungs, Cavegn, Caviezel (Cuira), Darms-Landolt, Della Vedova, Dermont, Dosch, Epp, Florin-Caluori, Foffa, Gartmann-Albin, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jaag, Joos, Kunfermann, Locher Benguerel, Michael (Castasegna), Niederer, Noi-Togni, Pedrini, Perl, Peyer, Pfenninger, Pult, Schneider, Tenchio, Thöny, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Troncana-Sauer, Bossi, Wellig

Resposta da la regenza

Davart il svilup actual en il sectur da la plurilinguitad en Svizra ha la regenza prendì posiziun il settember 2016 a chaschun da la consultaziun tar la midada da la lescha federala dals 5 d'october 2007 davart las linguas naziunalas e la chapientscha tranter las cuminanzas linguisticas (lescha da linguas, LLing; CS 441.1) ch'è vegnida proponida da quellas uras. En quest connex èsi vegnì punctuà ch'il Grischun sco unic chantun triling da la Svizra ha ina posiziun speziala. Correspundentamain è noss chantun pertutgà spezialmain da la dumonda da l'armonisaziun da l'instrucziun linguistica en las scolas obligatoricas ed interessà vi d'ina soluziun coordinada.

En sia posiziun per mauns dal departament federal da l'intern (DFI) ha la regenza grischuna resguardà quai bain sco problematic, sche la confederaziun daventa activa sin plaun legislativ en in sectur, per il qual è da princip cumpetent il chantun. Ma i na po betg vegnir snegà ch'ils chantuns n'han fin ussa betg ademplì cumplainamain lur obligaziun d'armonisaziun tenor l'art. 61a da la constituziun federala da la confederaziun svizra dals 18 d'avrigl 1999 (Cst.; CS 101). Cuntrari ad auters chantuns n'ha il Grischun perquai betg exclus da bel principi l'intervenziun da la confederaziun en quest sectur.

Concretamain ha la regenza beneventà la varianta 3 proponida en il sboz da consultaziun. L'intent da quella èsi da segirar formalmain la posiziun da la segunda lingua naziunala. Ella fixescha che l'instrucziun en la segunda lingua naziunala duai cumenzar sin il stgalim primar e duai durar fin a la fin dal stgalim secundar I. Per rinforzar las linguas minoritaras rumantsch e talian ha il chantun Grischun pretendì supplementarmain ch'i stoppia vegnir purschida en l'entira Svizra a tut las scolaras e scolars dal stgalim secundar I ina terza lingua naziunala sco rom facultativ.

En l'incumbensa qua avant maun renvieschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders cun preoccupaziun a las stentas en differents chantuns a disfavur da l'instrucziun linguistica en in'autra lingua naziunala. En quest connex dastgi tuttina vegnir constatà per exempel ch'ina iniziativa dal pievel correspundenta è ultimamain vegnida sbittada cleramain en il chantun Turitg. Ed er en il chantun Turgovia ha il parlament chantunal renunzià la finala da stritgar l'instrucziun da franzos or dal plan d'instrucziun da la scola primara.

Considerond las explicaziuns fatgas qua survart è la regenza pronta da sa drizzar cun ina brev al DFI e da pretender anc ina giada energicamain l'armonisaziun da l'instrucziun linguistica en las scolas obligatoricas. Questa coordinaziun serva a la coesiun naziunala. Ella duai vegnir realisada resguardond spezialmain ils giavischs dals chantuns plurilings. En quest senn è la regenza pronta d'acceptar l'incumbensa.

30 d'avust 2017