Ils 22 da november 2019 ha la radunanza communala da Haldenstein approvà la fusiun cun la citad da Cuira cun 253 cunter 251 vuschs. Quai cun ina gronda parti­cipaziun a la votaziun da var 63 pertschient. Al lieu è vegnì fatg tut il pussaivel per che la votaziun haja pudì vegnir realisada en moda objectiva, correcta e gista. Quai ha ussa per consequenza ch'i na ston vegnir fatgas naginas discussiuns giuridicas davart la via a la decisiun. Er sche la decisiun è stada fitg stretga, è ella ida a favur d'ina fusiun. Talas decisiuns stretgas n'èn dentant betg ina raritad en noss sistem democratic. Ina maioritad a Haldenstein vuless pia fusiunar cun la citad da Cuira. La gronda participaziun a la votaziun mussa ultra da quai che las persunas cun dretg da votar èn s'occupadas activamain cun la midada structurala pussaivla e cun las con­sequenzas e ch'ellas han pia pudì votar ord persvasiun per u cunter il contract da fusiun. Da mintga votaziun democratica resultan victurs e perdents. L'inschign e la pretensiun en nossa democrazia directa èsi mintgamai d'eliminar ils foss resultads e da prender serius ils interess u il stadi psichic dals perdents. Las experientschas en il rom d'autras fusiuns mussan che las persunas responsablas han mintgamai realisà las fusiuns en moda precauta e cun la premura necessaria.

Tar la dumonda 1: Gea. La strategia chantunala vertenta per la refurma da las struc­turas communalas sa basa sin il princip da "bottom up". In project da fusiun vegn lan­tschà en quest connex sin il stgalim da la vischnanca. Tegnend quint da l'art. 64 da la Constituziun chantunala (CC; DG 110.100) promova il Chantun questas fusiuns en furma materiala sco er immateriala. En cuntradicziun cun quai stat il princip da "top down", tar il qual la refurma territoriala vegn sfurzada si a las vischnancas tras il Chantun. Il princip da "top down" è vegnì applitgà en il chantun Glaruna cun il con­clus da la tschentada da l'onn 2006. Ils chantuns èn libers en quai che reguarda lur organisaziun interna. Correspundentamain pon els er – adina observond las basas constituziunalas e giuridicas – tscherner lur strategia per cuntanscher la cuntrada da vischnancas che constat per els. En il Grischun è vegnì applitgà cun grond success il princip da la basa democratica, tenor il qual las vischnancas ston decider sezzas da­vart la fusiun. Er a Haldenstein ed a Cuira decidan las persunas cun dretg da votar da la vischnanca respectiva, sch'ellas vulan fusiunar u betg.

Tar la dumonda 2: Na. Ils cuntegns citads or dal Rapport davart las structuras com­munalas resp. or dals resultats da la controlla da las fusiuns èn privads dal connex, èn generalisants e ston vegnir valitads en moda differenziada. Ils resultats sa basan sin in'enquista, a la quala èn sa participads en media 15 pertschient da las persunas contactadas. Er sch'ils resultats mussan senza dubi ina tendenza, n'è questa enqui­sta betg equivalenta cun il resultat d'ina votaziun concreta. La direcziun politica u l'existenza da projects ch'èn vegnids discutads da maniera cuntraversa – e che n'èn dal rest savens betg d'attribuir a la fusiun – han influenzà ils resultats da l'enquista. Pervia da quai na sa laschi damai betg interpretar en general ch'ina maioritad – che ha approvà per pauc ina fusiun – daventass suenter in tschert temp ina minoritad. En cuntradicziun cun questa idea stattan dal rest ils resultats da fusiuns d'ina constella­ziun sumeglianta sco quella da Cuira e da Haldenstein (sco p.ex. Trimmis-Says, Tavau-Wiesen, Igis-Mastrils u Claustra-Serneus-Saas), nua che la quota da con­sen­timent è creschida en l'enquista menziunada.

Tar la dumonda 3: Per la Regenza n'èsi betg cler, tge criteris che stuessan eventual­main vegnir adattads. Las basas giuridicas per la fusiun èn concisas ed èn vegnidas perfecziunadas pir dacurt en il rom da la revisiun totala da la Lescha da vischnancas. Ellas èn sa cumprovadas. Er per la promoziun chantunala da fusiuns existan clers criteris cun ina pratica consolidada durant blers onns. Questa pratica sustegna visch­nancas che vulan fusiunar e las pussibilitescha in cumenzament optimal. In'adatta­ziun sut il princip existent n'è betg necessaria, gea schizunt cuntraproductiva ord vista da la Regenza. Medemamain sa cumprovada è la promoziun chantunala en il rom dals spazis da promoziun.

16 da schaner 2020