Tenor l'avis da la Regenza dispona il chantun Grischun senz'auter d'ina politica da linguas consolidada ed effizienta cun cleras finamiras e cun ina strategia. Valair valan la Constituziun, la Lescha da linguas, l'Ordinaziun da linguas, il program da la Regenza, las cunvegnas da prestaziun cun la Confederaziun e cun las organisaziuns linguisticas sco er lur strategias. Vitiers vegn il catalog da mesiras sco instrument stra­tegic da la Regenza. Tal è dividì en ils suandants champs d'acziun: administra­ziun chantunala plurilingua, focussar l'applicaziun dals meds finanzials sin il sectur da la furmaziun, governance, medias e digitalisaziun, identitad linguistica, princip territorial e mesiras ordaifer l'intschess tradiziunal. La gronda part da las mesiras è en realisa­ziun u è gia realisada. Ina part da las mesiras è vegnida integrada en las cunvegnas da prestaziun cun las organisaziuns linguisticas. Ils onns 2021–2024 sa chattan ils accents principals da questas mesiras sin la diaspora, sin la transfurmaziun digitala sco er sin las midadas medialas. Il program annual 2022 prevesa expensas da var 10,2 milliuns francs per la promoziun da las linguas. Passa la mesadad da tut ils meds per la promoziun da las linguas va a las organisaziuns linguisticas ed a las agenturas da novitads. Ils onns passads han ins pudì nudar numerus success. Qua ina schelta: FMR ed ATS-Keystone per il Grischun talian, Post spezialisà per la plurilinguitad, ex­tensiun dals curs da lingua da l'administraziun chantunala, directivas concepziunalas per la signaletica dals edifizis chantunals, meglieraziun da las paginas d'internet dals posts da servetsch chantunals, collavuraziun cun ils chantuns bilings, instituziunalisa­ziun dal barat cun las organisaziuns linguisticas ed integraziun da la dumonda da las linguas en l'Ordinaziun dal persunal. Plinavant èn vegnidas surdadas per l'emprima giada incaricas da prestaziun a las scolas medias privatas. Sin basa da questas incaricas sto vegnir resguardada la promoziun da la plurilinguitad chantunala (cun roms d'immersiun en rumantsch u talian). Da menziunar è er il project DistancE-Lear­ning. La SAPGR è vegnida incumbensada d'elavurar ina strategia da lunga vista per recrutar studentas e students rumantschs e talians e per promover vinavant la scola­ziun plurilingua. En il sectur da la scola populara vegnan mess a disposiziun cunti­nua­damain meds d'instrucziun en ils idioms rumantschs ed en talian. Per ils programs da barat da scolaras e scolars exista in post da coordinaziun. Las missivas cuntegnan ussa «Il pli impurtant en furma concisa» en trais linguas. Per il Cussegl grond è ve­gnida concludida la translaziun simultana. Puncts centrals actuals dal chantun èn tranter auter l'examinaziun da mesiras a favur da las medias dal Grischun talian, la­vurs en il sectur da la digitalisaziun (Strategia digitala rumantscha), l'installaziun d'in Center da linguas a la SAPGR (curs da lingua e certificat da lingua), la revisiun par­ziala da l'Ordinaziun da linguas, l'introducziun d'in codex per la promoziun da las lin­guas, l'elavuraziun d'in med d'instrucziun civica triling e l'introducziun d'in corporate design triling. Gia en realisaziun è tranter auter la sensibilisaziun da las interpresas da l'economia privata per la trilinguitad. Plinavant ha la Lia Rumantscha deliberà l'onn 2021 ina «Strategia» che resguarda er las finamiras dal «Manifesto GR3» da las gruppas linguisticas dal Cussegl grond sco er ils secturs tematisads en l'incum­bensa Rettich. Betg sco ultim hai dà e datti allegraivlamain numerusas iniziativas per promover il rumantsch ed il talian, per exempel en il sectur digital (programs da trans­laziun e da correctura, app da dicziunari), en furma d'ina ritga producziun culturala (teater, musica, litteratura e.a.), ma er a favur da la diaspora (fundaziuns d'uniuns, in­strucziun linguistica ed activitads da temp liber per uffants e giuvenils). La ren­fatscha che la responsabladad directiva manchia, na lascha la Regenza betg valair. Cuntrari a la reproscha en l'incumbensa è la Regenza stada fitg activa ils ultims onns en la promoziun da la trilinguitad, e quai en reguard strategic sco er operativ. Ed ella ha realisà bleras mesiras impurtantas per proteger e per promover la trilinguitad. Empè d'elavurar in'ulteriura strategia èsi – tenor l'avis da la Regenza – pli raschunaivel d'im­punder las resursas persunalas e finanzialas existentas per realisar las diffe­ren­tas mesiras gia iniziadas e per sviluppar novas mesiras concretas sin basa dal catalog da mesiras.

Sa basond sin questas explicaziuns propona la Regenza al Cussegl grond d'acceptar questa incumbensa e da la stritgar sco liquidada.

22 da december 2022