Navigation

Inhaltsbereich

Interpellaziun concernent la cuntinuaziun da l'instrucziun da rumantsch sin il stgalim superiur en vischnancas situadas al cunfin linguistic (corporaziuns da scola)

Sessiun: 26.03.2002

En vista a las lavurs da planisaziun per l'onn da scola 2002/2003 èn sa preschentadas en diversas vischnancas situadas al cunfin linguistic (Glion, Trin/Tumein, Ziràn/Donat) intschertezzas en connex cun la cuntinuaziun cun l'instrucziun da rumantsch sco prima lingua sin il stgalim superiur. La reglamentaziun n'è cunzunt betg clera per ils consorzis da scola dal stgalim superiur cun scolaras e scolars da scolas primaras rumantschas e tudestgas.
Tenor l'urari per il stgalim superiur da la scola populara èn previsas en la 1. e 2. classa da la scola secundara e reala 3 lecziuns ed en la 3. classa 4 lecziuns instrucziun da rumantsch. Tenor il punct 1.5 da las remartgas generalas tar l'urari èsi da resguardar en las scolas da lingua rumantscha dal stgalim superiur da las scolas popularas dal Grischun ch'i saja d'instruir var in terz dals temas dals secturs "uman ed ambient" e dals "roms artistics" en rumantsch. Per scolaras e scolars da la scola primara tudestga cun rumantsch sco segunda lingua èsi da porscher sin il stgalim superiur rumantsch almain sco rom d'elecziun e sin in auter nivel che l'instrucziun da l'emprima lingua.

Da questas ponderaziuns resultan las suandantas dumondas:

1. Co è da realisar la reglamentaziun (en sasez clera) pertutgant las scolaras ed ils scolars da lingua rumantscha en ils consorzis da scola da lingua tudestga e maschadada dal stgalim superiur cun scolaras e scolars da las scolas primaras rumantschas?

2. Tgi ha en quest connex tgeninas cumpetenzas da decider e tgeninas cundiziuns da basa ston vegnir resguardadas?

3. Co vul la regenza schliar il problem da la mancanza da meds d'instrucziun per il stgalim superiur rumantsch (cunzunt er per las vischnancas situadas al cunfin linguistic)?

4. En tge furma resguardan las instituziuns da scola (scola chantunala, scolas mercantilas, scolas professiunalas e.u.v.) las realitads particularas da la cumpetenza linguistica en scolas bilinguas?

5. Tge interprenda la regenza per preparar in dumber suffizient da persunas d'instrucziun sin la situaziun d'instrucziun speziala sin il stgalim superiur cun scolaras e scolars da las scolas primaras rumantschas e tudestgas?

6. Schliaziuns adequatas sin il stgalim superiur biling ed en las vischnancas situadas al cunfin linguistic chaschunan custs supplementars. Co ed en tge rom è la regenza intenziunada da sustegnair questas mesiras impurtantas per il mantegniment da la lingua?

Cuira, ils 26 da mars 2002

Name: Christoffel, Giacometti, Farrér, Arquint, Augustin (Cuira), Bischoff, Bucher, Butzerin, Capaul, Casanova (Vignogn), Cathomas, Catrina, Cavegn, Caviezel (Cuira), Caviezel (Pitasch), Dalbert, Frigg, Hartmann, Jäger, Joos, Locher, Maissen, Montalta, Nick, Patt, Pfiffner, Portner, Ratti, Sax, Scharplatz, Schmid (Sedrun), Telli, Trepp, Zegg, Zindel

Session: 26.03.2002
Vorstoss: rg Interpellation

Resposta da la regenza

1. Tenor l'urari dal stgalim superiur da la scola populara exista en scolas maschadadas da lingua rumantscha e tudestga il dretg d'instruir vinavant il rumantsch er suenter la scola primara. Da princip vala alura l'urari rumantsch per la gruppa da scolars da lingua rumantscha, igl èn dentant pussaivlas schliaziuns spezialas scolasticas ed individualas.

2. Ils uraris reglan las cundiziuns da basa. Divergenzas da quels ston vegnir motivadas e preschentadas dal cussegl da scola dal stgalim superiur a l'inspectur responsabel che decida davart la dumonda en enclegientscha cun l'uffizi per las scolas popularas e las scolinas.

3. Gia oz existan meds d'instrucziun e moduls da meds d'instrucziun ch'èn vegnids sviluppads da persunas d'instrucziun - per part en connex cun emprovas da scola terminadas - e ch'èn utilisabels per l'instrucziun. Il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient ha incumbensà ina examinaziun dals projects currents e planisads da meds d'instrucziun en il chantun Grischun, or da la quala ins vul cunzunt filtrar ils projects per meds d'instrucziun prioritars per il territori rumantsch e talian. La regenza è pronta, en connex cun il project scolaziun da persunas d'instrucziun per la permissiun d'instrucziun da novas linguas estras (englais, talian e rumantsch) al stgalim superiur da la scola populara, da laschar elavurar singuls moduls da meds d'instrucziun per rumantsch ch'èn utilisabels e convertibels en la pratica d'instrucziun.

4. Scolas cuntinuantas prendan resguard da las scolas d'access. I vala il princip da promover las scolaras ed ils scolars a partir da là nua ch'els sa chattan en la furmaziun preliminara.

5. Schliaziuns individualas per persunas d'instrucziun rumantschas ch'èn interessadas d'emprender e ch'instrueschan sin il stgalim superiur da scolas maschadadas èn pussaivlas parallelmain a la scolaziun en englais resp. talian per il stgalim superiur da la scola populara. La didactica generala da la lingua estra è accessibla per tut las persunas d'instrucziun dal stgalim superiur en il rom dals quatter curs principals offerids dal project scolaziun da linguas estras. L'augment da las cumpetenzas linguisticas individualas en rumantsch po vegnir cuntanschì cun curs spezials, plinavant pon ins s'inscriver per curs semestrils a las universitads (p. ex. Friburg). En il cas singul po vegnir preschentà in program da scolaziun ch'è vegnì examinà ed approvà en il rom dal project scolaziun da linguas estras.

6. En il rom dal credit d'impegn per la scolaziun da linguas estras dal stgalim supe- riur èsi lieu per ils programs individuals da scolaziun da las persunas d'instrucziun pertutgadas per l'instrucziun da rumantsch al stgalim superiur da la scola popu- lara fin l'onn 2004. Suenter ils curs d'instrucziun po vegnir instituida ina purschida regiunala da curs en il rom da la furmaziun supplementara da magistras e magisters u tenor basegn er centrala. Ils custs supplementars per lecziuns supplementaras cundiziunadas linguisticamain èn previs en il concept da linguas dal chantun ed uschia er cuvrids correspundentamain.

Datum: 23 d'avrigl 2002