Navigation

Inhaltsbereich

Interpellaziun concernent la realisaziun dal concept chantunal da linguas sin il stgalim superiur da la scola populara

Sessiun: 28.05.2002

Tenor l'ordinaziun executiva tar la lescha da scola ch'è vegnida revedida l'october 2000 dal cussegl grond vul metter en vigur la regenza il concept da linguas nov per il stgalim superiur a l'entschatta dal proxim onn da scola (avust 2002). Las preparaziuns mussan quant grev ch'igl è da transponer il model teoretic en la pratica. Per part sa mussan en las regiuns schliaziuns che n'èn dal tuttafatg betg cuntentaivlas. En insaquantas vischnancas vegn supprimì il rumantsch dal tuttafatg or da la scola elementara. La regenza vegn dumandanda da prender posiziun tar las suandantas dumondas:

1. En divers consorzis da scola en ils territoris al cunfin linguistic smanatscha, sco ils exempels da Glion, Trin, Plaun, Tumleastga, Andeer e.u.v. mussan, ch'il rumantsch tira en l'instrucziun cleramain la curta. En il cas da Veudeln, Sched e Valendau svanescha el dal tuttafatg or da la scola en connex cun il concept nov da linguas. Per part sa basa quai sin l'imperativ dal talian en il consorzi dal stgalim superiur appartegnent, per part sin las formulaziuns faussas u inadmissiblas sin ils formulars; là è schizunt vegnì pretendì dals scolars da lingua rumantscha cuntrari a la lescha da betg pli eleger lur atgna lingua materna. Co sa cuntegna in tal agir cun las empermischungs da promover la lingua rumantscha periclitada e tge patratga la regenza da far cunter questas praticas discriminantas?

2. En l'art. 16bis da l'ordinaziun executiva ha concludì il cussegl grond in alinea: „La regenza decretescha reglamentaziuns davart las pussaivladads da betg eleger.“ Ha la regenza decretà questas reglamentaziuns, e sche gea, co sa cloman ellas?

3. Sco ins auda vegnan sulettamain fitg paucs scolars da stgalim superiur er veramain instruids en il rom d'elecziun franzs, quai cuntrari a las bleras empermischungs da vart da las autoritads che pretenda il cuntrari en il rom da las deliberaziuns da las leschas. Sin ils formulars d'elevaziun steva dasper il rom „franzos“ en parentesa la remartga „betg recumandà“. Èsi vair ch'il rom franzos vegn instruì ord motivs da surchargia da l'urari per gronda part ordaifer il temp d'instrucziun regular? Quants scolars han elegì en il consorzi da scola da Glion e quants a Cuira franzos sco rom d'elecziun (en cifras absolutas e prozentualmain da tut ils scolars) e quants duain vegnir instruids a partir dal proxim atun en questa lingua?

4. Co pensa la regenza da procurar ch'il suandant passus en ils artitgels 16 e 19 da l'ordinaziun executiva vegnian er exequids: „Las qualas linguas naziunalas che na vegnan betg purschidas sco rom obligatoris èn da porscher independentamain dal dumber da participants sco rom d'elecziun.“? Co duai quai succeder areguard il rumantsch ed il franzos?

5. Co giuditgescha la regenza la suandanta situaziun: en il futur vegnan ad ir davent ils blers scolars grischuns da la scola populara senza conuschientschas dal franzos e stattan pli tard en bleras professiuns ord vista dal martgà da lavur en ina concurrenza fitg dischavantagiusa cun scolars d'auters chantuns che han survegnì ina instrucziun obligatoria da franzos? Cunzunt tar l'administraziun federala e tar ils manaschis federals (p.ex. carriera tar la posta e las VFS) vegnan pretendidas conuschientschas dal franzos. Tge intenziunescha la regenza da far areguard ils dischavantatgs da concurrenza per ils scolars dal Moesano che ston sa drizzar areguard la scolaziun e l'exercizi da professiun sin il chantun Tessin?

Cuira, ils 28 da matg 2002

Name: Bucher, Dermont, Christoffel, Augustin, Battaglia, Berther (Mustér), Brüesch, Butzerin, Casanova (Vignogn), Cathomas, Comazzi, Conrad, Dalbert, Giulianni, Hardegger, Jenny, Joos, Koch, Lardi, Mani, Noi, Parolini, Stiffler, Tuor (Trun)

Session: 28.05.2002
Vorstoss: rg Interpellation


Resposta da la regenza

Il cussegl grond ha mess en vigur per il 1. d'avust 2002 la revisiun da l'ordianziun executiva tar la lescha da scola (sectur roms d'instrucziun per la scola reala e la scola secundara), la quala è vegnida concludida dal cussegl grond en la sessiun d'october 2000. En reguard a la realisaziun ha la regenza decretà tranter auter en la stad 2001 il nov urari e da primavaira 2002 fatg adattaziuns dal plan d'instrucziun per las linguas estras englais, talian sco er per rumantsch sin ils stgalims superiurs da las scolas al cunfin linguistic. La realisaziun dals uraris e dals cuntegns dal plan d'instrucziun succeda tenor la lescha da scola chantunala entras las singulas scolas. In'ulteriura libertad d'acziun giuridica per la realisaziun n'exista ni per la regenza ni per il departament.

1. Il chantun porscha als magisters en il rom da l'urari dal stgalim superiur e da l'andament da la scolaziun per il persunal d'instrucziun drizzà a l'instrucziun da las linguas estras schliaziuns che sustegnan las linguas chantunalas. Rumantsch po vegnir purschì individualmain en stgalims superiurs al cunfin linguistic, per pitschnas gruppas u per l'entira scola. Essend che l'execuziun d'affars da scola a las scolas popularas succeda tenor la lescha da scola entras ils purtaders da la scola è er la responsabladad correspundenta per la garanzia da l'instrucziun tenor urari e las mesiras colliadas che segireschan la qualitad, en emprima lingia tar ils purtaders. Il chantun garantescha cundiziuns da basa correspundentas e sustegna scolas e purtaders entras la surveglianza da scola ed ils uffizis.

2. Las regulaziuns per las pussaivladads da desdir èn vegnidas relaschadas en il rom da la fixaziun dals uraris per las scolas popularas dal stgalim superiur en la stad 2001 per il onn da scola 2002/03. Quellas èn part integrala d'in conclus da la regenza (nr. 1168 / 3 da fanadur 2001) e fixadas là en las explicaziuns detagliadas per las singulas classas e tips da las scolas popularas dal stgalim
superiur sco er per las trais regiuns linguisticas. Per evitar ina sutminaziun da l'offerta èn las pussaivladads da desdir restrictivas, per encunter èn ellas orientadas pedagogicamain.

3. L'organisaziun da l'instrucziun è in incumbensa dals purtaders. La dotaziun auta en ils roms obligatoris dal stgalim superiur han la consequenza che roms faculatativs vegnan purschids per part a l'ur - però betg dador dal temp d'instrucziun regular. Agiuntond als temps d'instrucziun regulars pon vegnir frequentads blocs d'instrucziun per linguas estras sco rom facultativ u segiurns per emprender la lingua en il territori da la lingua estra. Annunzias per il rom facultativ franzos a Cuira 19, a Glion 3. Definitivamain vegnan a frequentar a Cuira 9 (2.7 % da tuttas 1. classas dal stgalim superiur), a Glion nagin l'instrucziun en lingua franzosa. Ina gronda part dals annunziads oriunds han reussì als examens d'admissiun per la scola media che èn stads a la fin da l'onn da scola. Da menziunar èsi che la frequentaziun da trais linguas estras monta per in scolar d'emprima classa dal stgalim superiur cun talent mediocher ina detg gronda chargia. La frequentaziun d'ina lingua estra sco rom facultativ (p.ex. franzos) po er succeder pir a partir da la 2 u 3 classa dal stgalim secundar I.

4. Las scolas èn vegnidas orientadas a temp tras il uffizi davart las regulaziuns fixadas en l'ordinaziun executiva tar la lescha da scola. La surveglianza da scola sustegna las scolas tar la planisaziun. Las lecziuns en franzos, rumantsch u talian sco rom facultativ vegnan subvenziunadas ordaifer il pool da lecziuns regular da las scolas entras il chantun, medemamain segiurns per emprender la lingua en scolas sin territori da la lingua estra (p. ex. Svizra romanda). L'execuziun è chaussa dals purtaders.

Examinaziuns da vart da la regenza han mussà avant ch'il cussegl grond aveva fixà la purschida da roms en l'october 2000 che las enconuschientschas basegnaivlas dal franzos en il rom da la scolaziun sin il stgalim secundar II (champ scolastic professiunal e champ da scola media) san vegnir acquistadas. Per scolas dal Moesano èn dadas las premissas en il rom da la purschida da roms facultativs e da la regulaziun speziala en il canon da roms da las scolas secundaras da la vallada per garantir il access a las scolas cuntinuantas (scolas professiunalas e scolas medias) en il chantun Tessin.

Datum: 20 d'avust 2002