Dumonda Noi-Togni concernent ils donns chaschunads da la situaziun climatica da la stad 2003 e la responsabladad correspundenta dal stadi
Sessiun: 28.08.2003
La situaziun climatica en noss pajais è stada - sco er en ils auters pajais - durant la stad 2003 absolutamain excepziunala. Ella ha gì consequenzas sin la qualitad da l'aria ed er sin las culturas da plantas en general en noss pajais. En il chantun Grischun èn stadas pertutgadas da quai oravant tut las regiuns dal sid.
Per citar mo dus exempels da malempernaivladads, a las qualas nossa populaziun è stada suttamessa, vulain nus numnar che las valurs d'ozon a Roveredo èn stadas il fanadur durant 23 dis e l'avust - fin oz - durant 23 dis sur la limita da l'ordinaziun federala. Las valurs d'ozon n'han betg simplamain surpassà la limita da l'ordinaziun federala, anzi, durant plirs dis èn ellas stadas schizunt quasi il dubel uschè autas.
Ils auters exempels sa refereschan a las culturas da plantas, da las qualas èn dependents pitschens manaschis sco orticulturas e floristas e florists . Pervi da la destrucziun da lur lavur tras la setgira ristgan els d'ir a finir sin via.
Il chantun Tessin ha gia decidì mesiras per indemnisar l'agricultura e jau pens ch'er noss chantun sa movia en quella direcziun. Da quellas mesiras restan però exclus ils manaschis pitschens surmenziunads.
Perquai dumandain nus la regenza:
- Èn previsas mesiras d'indemnisaziun per ils manaschis betg agriculs?
- Tge mesiras concretas vegnan prendidas per proteger la qualitad da l'aria en il Moesano?
Cuira, ils 28 d'avust 2003
Name: Noi-Togni, Pedrini, Fasani, Toschini
Session: 28.08.2003
Vorstoss: rg Anfrage
Resposta da la regenza
La dumondas concretas laschan sa respunder sco suonda:
1. Èn previsas mesiras d'indemnisaziun per manaschis betg agriculs?
Tenor l'art. 65 al. 3 da la ordinaziun davart l'assicuranza da dischoccupads (OADI) pon vegnir pajadas "indemnisaziuns da trid'aura" er a lavurant(a)s da manaschis puramain da viticultura, planticultura, pumicultura e da cultivaziun da verdura, sche las lavurs che ston vegnir fatgas normalmain na pon betg vegnir exequidas pervi da setgira u bletschira extraordinaria. Las annunzias ston succeder il pli tard fin il 5avel di dal mais sequent. Da l'entir chantun ha mo in manaschi, ina orticultura da la Val Mesauc, fatg valair l'indemnisaziun da trid'aura per ils mais da zercladur e fanadur 2003 ed er survegnì ella.
2. Tge mesiras concretas vegnan prendidas per proteger la qualitad da l'aria en la Val Mesauc?
D'ina vart vegn la qualitad da l'aria da la Val Mesauc influenzada da la producziun locala da substanzas nuschaivlas, la stad oravant tut da las emissiuns da substanzas nuschaivlas dal traffic da transit. Da l'autra vart gioga ina rolla l'import da substanzas nuschaivlas dal territori che cunfina al sid. Areguard la reducziun dal traffic da transit fan enconuschentamain effect las mesiras ch'èn vegnidas introducidas avant in temp pli lung sco la conduita dal traffic sin in vial per camiuns en il tunnel dal San Bernardin. L'import da substanzas nuschaivlas n'è betg influenzabel. Ina limitaziun da la sveltezza dal traffic maina ina tscherta reducziun da l'emissiun da substanzas nuschaivlas, tenor la basa preschenta en la dimensiun da 10 %. In regress da las immissiuns, spezialmain da l'ozon, na po dentant betg vegnir spetgà en questas dimensiuns. In effect po tuttavia pir vegnir spetgà sche questas mesiras vegnan realisadas entaifer in grond spazi. Cur ch'il chantun Tessin ha decretà ina limitaziun da la sveltezza sin las autostradas per la perioda dals 11 als 17 d'avust 2003 è il chantun perquai s'associà cun la A13 en la part sut da la Val Mesauc. Cun la confederaziun duai vegnir discutà gia il november davart la basa per decretar limitaziuns da la sveltezza en situaziuns futuras sumegliantas concernent il surpassament da la limita tar substanzas nuschaivlas en l'aria.
En general sto vegnir constatà ch'ina mitigaziun da las consequenzas uss constatablas da la midada dal clima ch'è vegnida e vegn provotgada da las activitads umanas po vegnir cuntanschida er a lunga durada mo, sch'il cumportament vegn midà. L'emprim pass en questa direcziun è la sensibilisaziun da la populaziun tras las autoritads e las medias. En renconuschientscha da l'impurtanza e da l'urgenza da la protecziun dal clima vegn la regenza a s'engaschar en il rom da sias pussaivladads per sviluppar en la populaziun la conscienza collectiva per questa problematica e per svegliar e promover la chapientscha per las midadas da cumportament necessarias.
Datum: 31 d'october 2003