Dumonda Arquint concernent la basa leghela materiel da scoula in Rumantsch
Sessiun: 02.09.2006
A do ün consens seguond il quel las vschinaunchas haun la competenza da decider areguard la lingua da scoula. Lo, inua cha las vschinaunchas giavüschan dad introdüer il RG scu lingua d'alfabetisaziun, paun ellas fer quetaunt. Ellas staun avair la garanzia eir da pudair druver materiel d'instrucziun qualitativmaing sufficiaint.
A do pero e que es al mumaint la magiurited eir vschinaunchas chi preferischan da rester tar l'idiom regiunel scu lingua d'alfabetisaziun. Ellas nu faun oter cu rester tar üna pratcha chi s'ho cumproveda daspö chi do variantas da la scripziun rumauntscha e cha la scoula obligatoria ho surpiglio daspö l'introducziun da la scoula populera in nos chantun. Üna decisiun casuela dal grand Cussagl sün proposta da la regenza ho gieu per consequenza cha quistas vschinaunchas nu vegnan pü furnidas cul materiel da scoula bsögnaivel. In seguit ho la regenza refüso tuottas dumandas da gnir zieva a l'oblig da furnir il materiel da scoula necessari eir i'ls idoms tradiziunels.
Eau dumand a la regenza:
1. Sün che fundamainta leghela as basa la decisun da la regenza e dal grand cussagl da furnir tuot il nouv materiel da scoula exclusivmaing be pü in RG?
2. Chi porta la respunsabilted per la qualited e'ls böts d'instrucziun chi staun gnir ragiunts illa scoula primara?
3. Nun es la regenza da l'avis cha las vschinaunchas, inua cha'ls idioms rumauntschs regiunels sun la lingua d'alfabetisaziun, hegian ün dret al materiel d'instrucziun actuel e necessari e cha'l chantun saja in oblig da furnir quel eir in avegnir i'ls idioms rumauntschs?
Coira, 2 settember 2006
Name: Arquint
Session: 02.09.2006
Vorstoss: rg Anfrage
Resposta da la regenza
1. La basa legala è l'art. 22 da la lescha da scola en cumbinaziun cun l'art. 13 da l'ordinaziun executiva tar la lescha da scola. Sin fundament da questas disposiziuns ha la regenza preschentà al cussegl grond en il rom da l'examinaziun da las structuras e da las prestaziuns per sanar las finanzas dal chantun la proposta, d'edir ils meds d'instrucziun rumantschs a partir da l'onn 2006 mo pli en rumantsch grischun (missiva nr. 2/2003-2004). Il cussegl grond ha acceptà questa proposta e fixà sia realisaziun in onn pli baud che planisà oriundamain (cf. protocol dal cussegl grond dals 25 d'avust 2003, p. 238).
2. La responsabladad per garantir la qualitad da l'instrucziun, quai vul dir per garantir che las directivas dal plan chantunal d'instrucziun e da ses uraris vegnian observadas, è chaussa da las instituziuns ch'èn responsablas per la scola. La responsabladad per la qualitad dals novs meds d'instrucziun porta il chantun.
3. Il concept general per introducir il rumantsch grischun ch'è vegnì approvà da la regenza cuntegna ina glista detagliada da las generaziuns da meds d'instrucziun che vegnan utilisads actualmain en ils idioms. Là hai num: "Pervi da la situaziun giuridica actuala duain succeder ils pass d'introducziun dals proxims var diesch onns exclusivamain là, nua che quai vegn giavischà da las vischnancas. La perioda da var diesch onns deriva dal temp da durada da la generaziun la pli giuvna da meds d'instrucziun per emprender ils idioms." Per questa perioda è la qualitad dals meds d'instrucziun da lingua en ils idioms garantida en ina dimensiun sumeglianta a quella en la scola rumantscha d'enfin uss. E quai tant pli perquai ch'ils ultims meds d'instrucziun da lingua idiomatics sa chattan anc en la fasa d'elavuraziun. Ils meds d'instrucziun da matematica per il stgalim primar èn er pli novs. Er en quest rom na ston ins betg far quint cun ina nova generaziun da meds d'instrucziun ils onns suandants. Uschia èn dus roms principals da la scola primara equipads bain en tut las scolas rumantschas dal chantun.
Concernent la dumonda d'eventualas restampas durant questa perioda ha la regenza constatà en ses conclus nr. 190 dals 21 da favrer 2006: "Fin che la varianta 'consolidaziun' è realisada definitivamain, vegnan ils meds d'instrucziun ch'èn oz actuals mess a disposiziun er vinavant en ils idioms. En cas da basegn po in med d'instrucziun existent er vegnir restampà en l'idiom. Sin basa da la mesira A-31 per examinar las structuras e las prestaziuns ch'è vegnida fixada dal cussegl grond n'èsi perencunter betg pussaivel al chantun da reelavurar meds d'instrucziun existents u da crear novs meds d'instrucziun en ils idioms.
Datum: 30 d'october 2006