Navigation

Inhaltsbereich

Incumbensa Bezzola (Samedan) concernent la finanziaziun da l'instrucziun da rumantsch e da talian sin il stgalim secundar II

Sessiun: 23.04.2008
En il Grischun instrueschan differentas scolas dal stgalim secundar II rumantsch e talian. Quai chaschuna – cumpareglià cun autras scolas – custs supplementars che na vegnan betg resguardads da la pauschala chantunala per scolara u per scolar. La pauschala è la medema per tut las scolas correspundentas, independentamain dal fatg, sch'i vegn instruì rumantsch e talian u betg.

Il regress tar il dumber da las scolaras e dals scolars ed il squitsch dals custs intimeschan las scolas da reducir l'instrucziun da rumantsch e da talian. Ella è periclitada da daventar ina victima da las stentas da spargn.

Quai chaschuna gronds problems en spezial tar la scolaziun da persunas d'instrucziun futuras, perquai ch'i vegn premess a la SAP che lur cumpetenza linguistica saja buna avunda. I vegn numnadamain mo pli instruida la didactica. Sche la scolaziun en rumantsch ed en talian vegniss terminada en il futur gia cun la 9avla classa empè cun la matura, dessi adina main enconuschientschas preliminaras en rumantsch che fissan suffizientas.

Uschia smanatscha en il futur ina mancanza da persunas d'instrucziun rumantschas. Senza ina magistraglia che ha ina cumpetenza linguistica fitg buna è la scola populara rumantscha dentant periclitada. Per quest motiv ston vegnir prendidas mesiras per mantegnair l'instrucziun da rumantsch e da talian (tranter auter er per la matura bilingua).

Tenor la constituziun federala e tenor la constituziun chantunala sustegnan la confederaziun ed il chantun mesiras per mantegnair e per promover il rumantsch ed il talian. L'artitgel da linguas pretenda ussa ch'el vegnia realisà correspundentamain er sin il stgalim secundar II.

I fiss pli gist ed i serviss a nossas linguas minoritaras, sch'il chantun indemnisass las scolas en moda separada per lur custs supplementars effectivs ch'ellas han per il rumantsch e per il talian. Uschia pudess vegnir garantì – en quai che reguarda l'instrucziun linguistica – il stadi ch'existiva avant onns al seminari da magistras e da magisters. Las scolas na faschessan uschia betg in profit economic. Ellas fissan però en cas da porscher meglier l'instrucziun da rumantsch e da talian che vegn pretendida da la politica da linguas.

Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders incumbenseschan pervia da quai la regenza da preschentar uschè baud sco pussaivel propostas per adattar la lescha en direcziun d'ina finanziaziun da l'instrucziun da rumantsch e da talian sin il stgalim secundar II che sa basa sin ils custs. Questas adattaziuns ston tegnair quint da las intenziuns da promoziun spezialas tenor la lescha da linguas e ston gidar a sustegnair la realisaziun en il mintgadi da scola.

Cuira, ils 23 d'avrigl 2008

Name: Bezzola (Samedan), Berther (Mustér), Baselgia-Brunner, Arquint, Bezzola (Zernez), Bischoff, Blumenthal, Bondolfi, Brandenburger, Bucher-Brini, Bundi, Caduff, Candinas, Casutt (Falera), Caviezel (Pitasch), Christoffel-Casty, Conrad, Darms-Landolt, Fallet, Fasani, Giovanoli, Hartmann (Champfèr), Jäger, Jenny, Mengotti, Meyer-Grass (Claustra Vitg), Noi-Togni, Parolini, Peer, Perl, Peyer, Pfäffli, Pfister, Portner, Ragettli, Thomann, Toschini, Troncana-Sauer, Wettstein, Furrer-Cabalzar, Locher Benguerel, Michel (Cuira)

Session: 23.04.2008
Vorstoss: rg Auftrag


Resposta da la regenza

En las scolas professiunalas spezialisadas vegnan ils custs per l'instrucziun da rumantsch e da talian sin il stgalim secundar II renconuschids sco custs imputabels e finanziads correspundentamain. Per finanziar las scolas medias, per las qualas il chantun n'è betg responsabel, cuntegna l'art. 17 al. 1 da la lescha davart las scolas medias in sistem cun ina contribuziun pauschala per scolara u per scolar. La contribuziun chantunala vegn pajada mintga onn e correspunda a l'import dals custs nets che resultan al chantun per ina scolara u per in scolar a la scola chantunala grischuna. Per calcular ils custs vegnan resguardadas las expensas per la construcziun nova, per ina renovaziun cumplessiva e per l'engrondiment dals stabiliments da scola cun ina pauschala d'investiziun da 9 pertschient dals custs da gestiun nets. La part dals custs d'administraziun da 2.5% vegn concedida sin ils custs da gestiun nets inclusiv la pauschala d'investiziun.

La purschida da scolaziun da la scola chantunala che chaschuna custs e ch'è la basa per la calculaziun da la contribuziun chantunala cumpiglia tut las partiziuns da scola media (gimnasi, scola media professiunala e commerziala, maturitad professiunala), las maturitads bilinguas tudestg-rumantsch, tedesco-italiano e deutsch-italienisch, tut ils roms prioritars e cumplementars (gimnasi) sco er tut ils champs professiunals (scola media professiunala). La grondezza da la scola chantunala permetta d'ina vart da profitar da sinergias, da l'autra vart chaschuna la purschida cumpletta er custs supplementars considerabels en spezial en il sectur da las scolaziuns bilinguas. En il preventiv 2009 importan ils custs supplementars per las scolaziuns bilinguas 694'000.– francs. La consequenza da quai è che la contribuziun chantunala per scolara u per scolar s'augmenta per ca. 530 francs.

Tenor la regulaziun vertenta survegn mintga scola media privata la contribuziun chantunala per scolara u per scolar (onn da scola 2007/08: 20'199.– francs) independentamain dal fatg tge prestaziuns parzialas da la purschida da la scola chantunala ch'ella furnescha. En il rom da la refurma da las scolas medias 98 èsi vegnì examinà, sch'i duain vegnir pajadas contribuziuns chantunalas che sa differenzieschan tenor la purschida da scolaziun. Da quel temp èsi vegnì decidì da mantegnair las contribuziuns pauschalas betg differenziadas, e quai en l'interess da las scolas medias privatas. La contribuziun chantunala a las scolas medias privatas cuntegna pia er ina part che pertutga la maturitad bilingua.

Ina finanziaziun supplementara da questa scolaziun sin basa da la lescha da linguas (DG 492.100) chaschunass tscherts problems, perquai ch'il chantun finanziass duas giadas la medema purschida da scolaziun. Percunter exista la pussaivladad da stritgar ils custs da la scola chantunala per la maturitad bilingua or da la tariffa pauschala e da pajar questa contribuziun mo pli per quellas scolaras e per quels scolars che frequentan ina scolaziun da maturitad bilingua cun las linguas chantunalas rumantsch u talian ubain che frequentan la purschida cun rumantsch sin basa da l'art. 13 dal reglament per renconuscher la maturitad (RRM). Quai avess dentant per consequenza che la contribuziun chantunala vegniss reducida per quellas gimnasiastas e per quels gimnasiasts che na frequentan betg quest program d'instrucziun.

Il giavisch ch'è vegnì formulà en questa incumbensa è il medem sco quel da la cifra 3 da l'intervenziun Bischoff ch'è vegnida acceptada sco postulat (PCG 4|2002/2003, p 528 s). Tenor questa proposta stuessan purschidas a scolas medias privatas che sa laschan realisar mo cun tschertas difficultads (p.ex. la maturitad bilingua) vegnir resguardadas adequatamain per calcular las contribuziuns. En vista a las adattaziuns ch'èn er previsas en connex cun la nova gulivaziun da finanzas grischuna, numnadamain las adattaziuns per calcular las contribuziuns a las scolas medias privatas è la regenza pronta dad acceptar questa incumbensa e da l'elavurar il medem mument ed ensemen cun il postulat Bischoff.

Datum: 26 da zercladur 2008