En sia posiziun a cusseglier federal Kaspar Villiger sustegna la regenza grischuna la furmaziun proponida da la nova gulivaziun da finanzas tranter la confederaziun ed ils chantuns. En quest connex premetta ella ch'i na vegnian betg fatgas reducziuns dals elements previs per indemnisar ils custs specifics dals territoris da muntogna ("custs da la vastezza").
Il project preschentà è la furma federalistica la pli curaschusa e consequenta da la Svizra ch'è vegnida prendida per mauns ils davos 50 onns. Correspundentamain è ella da gronda impurtanza statala e politic-finanziala, quai spezialmain per il chantun Grischun sco chantun perifer e da muntogna. Las mancanzas evidentas da la regulaziun valaivla pon vegnir corregidas be cun ina refurma fundamentala. Il preschent project da refurma dastgess esser la davosa gronda schanza per renovar il federalissem e rinforzar ils chantuns - sco er la confederaziun - a moda persistenta. Alternativas qualifitgadas na datti betg. La regenza grischuna sustegna perquai il detretschament da las incumbensas previs tranter la confederaziun ed ils chantuns, las novas furmas da collavuraziun partenaria, la gulivaziun da las resursas che po vegnir dirigida politicamain e las vias envers ina cumpensaziun intenziunada da las grevezzas spezialas dals chantuns da muntogna d'ina vart e dals centers da l'autra vart. La regenza pretenda en quest connex ina realisaziun pli integrala pussaivel da l'entir project.
Il project NGF è vegnì elavurà da represchentants d'ina organisaziun da project che vegn purtada communablamain da la confederaziun e dals chantuns. Il rapport final dals 31 da mars 1999 che vegn preschentà per la consultaziun concretisescha ils tratgs fundamentals dal rapport dal favrer 1996. Ils plans da refurma èn oz bler pli concrets ch'avant pli che trais onns. Las pretaisas essenzialas dal chantun Grischun en sia posiziun dal fanadur 1996 vegnan resguardadas en il nov concept. Sche la refurma vegn realisada sco preschentà, alur na sto il chantun Grischun betg temair perditas da las cifras calculadas oriundamain da 70 fin 150 milliuns francs. Or da la vista actuala na dastga betg vegnir calculada ina bilantscha equilibrada per l'onn transitori. La concepziun da la NGF tegna per gronda part quint - per quant ch'ins po vesair oz - da las pretaisas existenzialas dals chantuns perifers e da muntogna. Ils differents elements da la NGF èn dentant vegnids concretisads a moda differentamain intensiva en il rapport da consultaziun. La posiziun da la regenza cuntegna perquai ina resalva pertutgant la furmaziun concreta, quai vul dir la recepziun da correcturas e da cumplettaziuns en las parts dal project che pertutgan spezialmain il Grischun.

Giavischs spezials e pretaisas da la regenza:
Il preschent concept NGF na correspunda betg anc en tut ils puncts a las ideas da la regenza. Las propostas per correcturas las pli impurtantas sa referischan a las sunandantas parts dal project: -
fundament pli vast da l'index da las resursas, eventualmain resguardond la forza fiscala da fin uss e l'entrada naziunala; -
resguard da tut ils chantuns en la gulivaziun da las resursas; -
renunzia da l'ulteriura reducziun previsa da las contribuziuns federalas a la construcziun da las vias principalas; -
renunzia d'ina reducziun da las contribuziuns generalas or da la taglia sin ielis minerals ed adattaziun da la clav da repartiziun senza perditas finanzialas per ils chantuns da muntogna; -
totalmain in engaschament finanzial pli ferm da la confederaziun;
- garanzia da l'agid da vegliadetgna sur las instituziuns Pro Senectute, Crusch cotschna svizra e sur las organisaziuns da SPITEX.

Situaziun da partenza:
Resguardond las contribuziuns federalas a la VR survegn il Grischun annualmain passa 800 milliuns francs da la confederaziun. Quai correspunda a passa 45 pertschient da las entradas chantunalas totalas. La dependenza da la confederaziun è correspundentamain gronda; quai na be en incumbensas cun la cumpetenza primara da la confederaziun (p.ex. militar, agricultura e vias naziunalas), mabain er sin secturs chantunals d'incumbensas fitg impurtantas (p.ex. guaud, vias principalas, stabiliments per ruments ed auas persas, agid da vegliadetgna, protecziun civila, scolaziun speziala e.u.v.). La confederaziun dictescha en emprima lingia la spezia e la dimensiun da l'adempliment da las incumbensas.
Il sistem da gulivaziun da fin uss sa basa sin in dumber quasi betg pli survesaivel da mesiras singulas; in fatg ch'impossibilitescha ina direcziun intenziunada, che - tras faussas structuras da stimulaziun - dat andit da sfarlatar ils daners publics e che pregiuditgescha fermamain l'independenza chantunala. Las mancanzas dal sistem valaivel sentan spezialmain ferm e pli e pli ils chantuns da muntogna e perifers. Surtut il svilup politic durant ils onns 90 ha cumprovadamain indeblì la posiziun dals chantuns da muntogna. Il basegn da refurma è cumprovà e stringent.
Detretschament da las incumbensas:
Las incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns duain vegnir detretschadas uschè ferm sco pussaivel ed a moda raschunaivla e la gulivaziun da finanzas duai vegnir furmada a moda simpla, transparenta, effizienta ed imponibla. Las incumbensas duai puspè ademplir quel che sa far quai il meglier en il cas concret. Uschia vegnan rinforzads la confederaziun ed ils chantuns.
Da las oz bunamain 50 incumbensas communablas duain vegnir surdadas da nov sis incumbensas dal tuttafatg a la confederaziun, 15 incumbensas entiramain als chantuns e 25 incumbensas duain vegnir furmadas da nov cun agid d'in detretschament parzial u tras adattaziuns fundamentalas da las furmas da collavuraziun e da finanziaziun. L'entira massa da detretschament importa 5.3 milliardas francs. Cun quels vegnan detretschads pli che 40 pertschient da la valur da las incumbensas communablas actualas. La confederaziun sa concentrescha sin las incumbensas principalas ed ils chantuns obtegnan dapli libertad d'agir. 43 milliuns francs dals meds federals liads ad in intent specific fin uss survegn il chantun Grischun da nov en ina furma libramain disponibla. Ultra da quai scrodan obligaziuns chantunalas fixas a la AVS, AI ed als supplements da famiglia en l'agricultura d'annualmain bundant 35 milliuns francs.
La regenza è conscienta ch'il detretschament da las incumbensas previs pretenda la prontezza d'acceptar tschertas differenzas chantunalas en la moda e maniera da l'execuziun da las incumbensas. Ils chantuns duain avair la pussaivladad da realisar soluziuns innovativas e confurmas al basegn. Secapescha ston tut ils chantuns garantir ina purschida fundamentala suffizienta. Per incumbensas impurtantas che pretendan in standard naziunal minimal vegnan ins a stuair crear ed acceptar cundiziuns generalas unifitgadas. Da quellas fan part numnadamain il sectur da las prestaziuns dad AI ch'eran fin uss collectivas e la scolaziun speziala. Differentas incumbensas vegnan ins a stuair definir ed ademplir en stretga coordinaziun tranter ils chantuns.
Collavuraziun interchantunala cun gulivaziun da las grevezzas:
La regenza renconuscha la collavuraziun interchantunala cun gulivaziun da las grevezzas (GGI) sco part da la NGF. Pertutgadas èn surtut las universitads chantunalas, las scolas autas professiunalas, la medischina da perfecziun e la scolaziun speziala. La collavuraziun tranter ils chantuns duai vegnir rinforzada ed uschia duai vegnir reducida la dependenza da la confederaziun tranter auter. Chantuns che retiran prestaziuns dad auters, han d'indemnisar quels adequatamain. Per eruir las contribuziuns da gulivaziun per ils offerents da prestaziuns èn tranter auter da resguardar ils avantatgs dal lieu ed ils gudogns da migraziun dals chantuns offerents. Ina gulivaziun da las grevezzas è ultra da quai da prevesair expressivamain be per prestaziuns cleramain definidas cun custs considerabels. Ins na vul betg scuflar si l'administraziun e provocar nundumbraivels pajaments da gulivaziun tranter ils chantuns.
La regenza è sceptica envers instruments memia directivs (collavuraziun obligatoria; decleranzas impegnativas). Quels pon esser be ultima ratio envers la collavuraziun facultativa ed averta tranter ils chantuns suverans. Envers las soluziuns da concordat che vegnan pratitgadas oz han las novas furmas da collavuraziun dapli legitimaziun democratica ed èn pli gistas. Qua ha la confederaziun ina funcziun directiva impurtanta, a moda ch'ella po introducir en cas da basegn ils dus instruments decleranza impegnativa ed obligaziun da participaziun. La confederaziun duai pudair proteger d'in abus da la suverenitad dals chantuns sco er cumbatter profitunzs.
Gulivaziun da las resursas:
La regenza sustegna il concept dal mecanissem ch'è vegnì proponì per la gulivaziun da las resursas (reducziun orizontala da las disparitads ed equipament vertical minimal). Cun quai duain vegnir reducidas a moda efficazia las differenzas considerablas e statalpoliticas problematicas da la forza finanziala dals chantuns. Tenor las supposiziuns da model en il rapport NGF vegnan repartids sur quests chanals annualmain 1'900 milliuns francs en favur dals chantuns debels da finanzas. Quest volumen da repartiziun è ina cifra che po vegnir fixada dal parlament.
L'index da las resursas previs sa basa sulettamain sin il potenzial da taglia dals singuls chantuns. Questa valur d'index è suttamessa a grondas fluctuaziuns en il decurs dal temp. La lavur da planisaziun e la stabilitad da la gulivaziun da las resursas n'è betg suffizienta en vista al volumen annual da pressapauc duas milliardas francs. L'index stuess vegnir fundà statisticamain a moda pli vasta. Igl èn da consultar cifras cumplementaras sco p.ex. la forza fiscala duvrada fin uss e spezialmain l'entrada naziunala.
Da la gulivaziun da las resursas na vegnan betg tangads chantuns cun ina valur d'index tranter ina limita inferiura ch'è da fixar politicamain (en il rapport sco supposiziun 87 puncts) e 100 puncts. Da quest fatg èn pertutgads sis chantuns. Da quels fa part er il chantun Grischun. La regenza crititgescha quest fatg sco sbagl dal sistem. La gulivaziun da las resursas è d'adattar en la furmaziun detagliada uschia, che tut ils chantuns cun ina forza finanziala sut la media obtegnan meds da gulivaziun.
Gulivaziun da las grevezzas per ils chantuns da muntogna ed ils centers:
Per l'indemnisaziun parziala da grevezzas spezialas dals chantuns da muntogna d'ina vart e dals chantuns da center da l'autra vart vegn creada mintgamai ina gulivaziun da las grevezzas cun in volumen annual da 210 milliuns francs. La regenza renconuscha la necessitad d'indemnisar er las grevezzas dals centers cun ina contribuziun da gulivaziun. L'import previs per la gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas na dastga en scadin cas betg vegnir sutpassà. Al chantun Grischun tutgan da quel bunamain 100 milliuns francs. Quest volumen è necessari per pudair cuvrir las grevezzas spezialas che na sa laschan quasi betg influenzar sin ils secturs guaud, protecziun cunter eveniments da la natira, protecziun cunter auazuns e vias principalas, a moda ch'ellas surpassan - calculà per abitant/a - la media da tut ils chantuns per maximal 50 pertschient.
Ulteriurs pass:
Fin a la realisaziun da la refurma vegni a durar anc quatter fin tschintg onns. En ina emprima etappa stattan en discussiun ina revisiun parziala da la constituziun federala sco er ina revisiun totala da la lescha federala davart la gulivaziun da finanzas. Pir suenter vegnan adattadas las basas legalas sin ils singuls secturs d'incumbensas. La regenza pretenda ina pussaivladad da cooperaziun per ils chantuns per l'adattaziun consecutiva da las leschas federalas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da finanzas e militar dal Grischun