"Interrupziun da l'emprendissadi - Ed uss?" Sut quest titel è cumparida avant pauc temp ina retschertga davart l'interrupziun da l'emprendissadi en il chantun Grischun. Quest studi è vegnì redigì da Hansjörg Wehrli ch'è stà fin la fin da l'onn 1998 directur da la scola d'hotellaria e da turissem a Cuira e che lavura uss sco cussegliader independent per differentas scolas ed instituziuns. La retschertga è vegnida fatga en il rom d'in studi da diplom supplementar en pedagogia d'economia a l'universitad da Son Gagl sin giavisch da la cussegliaziun professiunala dal Grischun.
La quota da dissoluziun dal contract d'emprendissadi è en la media da la Svizra
La basa da la retschertga è ina interrogaziun anonima en scrit ch'è vegnida fatga en stretga collavuraziun cun l'uffizi per la furmaziun professiunala dal Grischun. 395 giuvenils ch'èn stads pertutgads d'ina interrupziun da l'emprendissadi (IDE) tranter il 1. da schaner 1996 ed il 1. da zercladur 1998 èn vegnids interrogads. Ultra da las 395 persunas interrogadas, han bandunà lur emprendissadi durant quella perioda anc 341 ulteriuras emprendistas ed emprendists. Perquai che quels han dentant entschavì immediat suenter lur IDE puspè in nov emprendissadi u perquai ch'els han cuntinuà lur emprendissadi en in auter manaschi, n'èn els betg vegnids resguardads en la retschertga. Sch'ins cumpareglia il dumber da las interrupziuns da l'emprendissadi cun tut ils contracts d'emprendissadi existents durant la medema perioda, alur obtegnan ins l'uschenumnada quota da dissoluziun dal contract d'emprendissadi. Cun 6% è la quota dal chantun Grischun en la media da tschels chantuns da la Svizra.
Il studi per il Grischun prenda ina nova via
Ils studis ch'existan en Svizra vegnan preschentads curtamain a l'entschatta da la retschertga ch'è vegnida fatga. En emprima lingia sclerischan els tuts la dumonda dals motivs per ina IDE. Ma il studi per il chantun Grischun prenda in'autra via, el na dumonda betg tgenins ch'èn stads ils motivs per la IDE, mabain tge è stà il curs professiunal suenter la IDE. Quai vul dir che l'autur emprova da retschertgar tge ch'han fatg las emprendistas ed ils emprendists ch'han interrut in emprendissadi suenter la IDE. Questa dumonda è d'impurtanza centrala per la scolaziun professiunala futura e per tractar las IDE.
L'uffizi per la furmaziun professiunala sco emprima persuna da contact
Sch'ins ha l'intenziun da dissolver ina relaziun d'emprendissadi, alur vegn orientà l'uffizi per la furmaziun professiunala. L'uffizi emprova tenor pussaivladad d'impedir ina IDE. Sche la IDE è inevitabla, alur vegni tschertgà ina nova soluziun en collavuraziun cun l'uffizi. Bunamain la mesadad da las persunas pertutgadas d'ina IDE chattan en questa moda immediat puspè ina nova plazza d'emprendissadi. Da l'autra mesadad n'han ins betg pudì discurrer fin uss. Quai prova da far il studi "Interrupziun da l'emprendissadi - Ed uss?".
En 75% dals cas maina l'interrupziun da l'emprendissadi ad ina nova plazza
La retschertga pertutga be la gruppa da giuvenils che n'obtgnan directamain suenter la IDE betg ina nova plazza. 51 % da las persunas da questa gruppa han entschavì in onn suenter la IDE puspè ina nova scolaziun. Dals ulteriurs 49% vuless la gronda part medemamain entschaiver in nov emprendissadi. Per resumar pon ins dir che la mesadad da tut las persunas pertutgadas concludan puspè in nov contract d'emprendissadi directamain suenter la IDE. 50% da l'autra mesadad ha medemamain chattà ina nova plazza d'emprendissadi in onn suenter la IDE, sco che questa retschertga demussa. Uschia pon ins calcular che almain 75% da tut las emprendistas ed ils emprendists ch'interrumpan in emprendissadi restan en il sistem da furmaziun professiunala. Dals ulteriurs 25% na pon ins betg far ina constataziun fidada.
Il tractament futur d'ina IDE
Per facilitar en il futur il tractament d'ina IDE per las persunas pertutgadas, vegnan menziunadas a la fin da la retschertga intginas recumandaziuns. Uschia prevesa ina da las propostas d'organisar ina spezia da mentorat per gidar las persunas pertutgadas. In'autra proposta sa drizza en furma d'in appel a la scocietad. Entant ch'ins accepta ina midada da la direcziun da studi sin il sectur academic, vegn ella baud survalitada sin il sectur professiunal. En il Grischun vegnan giuvenils ch'interrumpan in emprendissadi e che n'entschaivan betg immediat in'autra scolaziun, renviads a differentas purschidas da sustegn da vart dal chantun sco er sustegnids ulteriurmain dapi 1999 er suenter l'interrupziun da l'emprendissadi.
Ulteriuras retschertgas 1999/2000
En il rom d'ina dissertaziun vegn ad avair lieu ina retschertga naziunala l'onn da scola 1999/2000. Ina finamira da questas ulteriuras retschertgas è quella d'obtegnair ulteriuras pussaivladads per il sustegn d'interrupziuns da l'emprendissadi.

Per dumondas As stattan gugent a disposiziun
L'autur
Hansjörg Wehrli
lic. oec. publ.
studi supplementar da diplom en pedagogia d'economia a l'universitad da Son Gagl
Fin la fin da l'onn 1998 directur a la SHT scola d'hotellaria e da turissem a Cuira.
Dapi il 1. da schaner 1999 lavur independenta sco cussegliader d'interpresa sin il sectur dal turissem, da la scolaziun e dal management da projects.
Incumbensas d'instrucziun -
SET Cuira -
SHT Cuira -
IFSP Cuira
Mandats da cussegliaziun sin il sectur dal marketing -
SHT Cuira
- Academia Engiadina
Mandats da cussegliaziun en l'economia dal turissem
- hotels
- biro da viadis
Uffizi per la furmaziun professiunala
Stefan Eisenring, Quaderstr. 17, 7000 Cuira
081/257 27 68, e-mail: info@afb.gr.ch
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun