Anc ina giada accentuescha la regenza visavi la confederaziun la
gronda muntada dals retgavs da la TCPTP per las regiuns muntagnardas e
periferas.
Ils cussegliers federals Kaspar Villiger e Moritz Leuenberger han
envidà ils chantuns da prender posiziun davart ina taxa sin il traffic
da camiuns pesants dependenta da la prestaziun (TCPTP). La basa legala
per questa taxa è vegnida acceptada il settember 1998 dal pievel e dals
chantuns (vuschs en favur dal project en il Grischun: 58.9 pertschient).
La TCPTP vegn introducida l'entschatta 2001. Ella duai remplazzar la
taxa pauschala d'enfin uss e purtar per ils emprims onns in retgav total
da ca. 750 milliuns francs per onn. Ils chantuns obtegnan in terz dal
retgav net (250 milliuns francs). Tar la distribuziun da questa part da
la TCPTP sin ils chantuns èn da resguardar las consequenzas particularas
da la taxa en territoris muntagnards e perifers. Avant la votaziun dal
pievel dal settember 1998 ha la confederaziun mess en vista al chantun
Grischun ina part tranter nov e diesch pertschient dal terz per ils
chantuns.
Per exequir l'incassament da las taxas èn respunsabels la direcziun
generala da las duanas ed oravant tut ils chantuns. La regenza pretenda
cun insistenza ch'ils chantuns vegnian indemnisads cumplainamain per lur
expensas d'execuziun. Ella sustegna la reglamentaziun speziala previsa
per transports da laina, s'engascha dentant per in redublament da la
tariffa da restituziun proponida da 1.30 francs per meter cubic da laina
transportada.
Ultra da differentas reglamentaziuns tecnicas ed administrativas
vegn fixada en il sboz da l'ordinaziun dal cussegl federal er la clav da
repartiziun da las taxas da TCPTP sin ils chantuns. Il project è perquai
da muntada extraordinaria per il chantun Grischun. Ils aspects tecnics
èn vegnids reglads en stretga collavuraziun cun ils uffizis chantunals
da traffic sin via. Qua na datti naginas objecziuns.
L'ordinaziun prevesa la clav da repartiziun messa en vista. En il
senn da duas variantas pussaivlas importa la part preliminara per ils
territoris perifers u muntagnards u 20 u 25 pertschient. La consultaziun
duai mussar, tgenina da las tariffas che duai vegnir applitgada. La
regenza pretenda en sia posiziun che la confederaziun tegnia
cumplainamain sias empermischuns e resguardia las regiuns periferas e
muntagnardas cun la valita maximala. En sia motivaziun accentuescha ella
tranter auter la situaziun particulara da noss chantun perifer e vast.
Las valladas en il chantun Grischun ch'èn spezialmain dependentas dal
transport sin via èn pertutgadas particularmain ferm da la nova TCPTP.
En grondas parts dal territori chantunal e surtut en las valladas
allontanadas èsi betg pussaivel da duvrar camiuns a 40 tonnas ed er betg
da transferir il traffic da martganzia sin ils binaris. En la pli gronda
part da las valladas po perquai il traffic da martganzia sulettamain
funcziunar cun camiuns pesants. L'augment general da las taxas e lur
furmaziun dependenta dal viadi augmentan oravant tut il pretsch per
transports en talas regiuns periferas. Ils custs supplementars na pon
betg vegnir cumpensads cun gudogns da productivitad tras tonnaschas pli
autas u meglra logistica (evitar viadis cun vehichels vids). Quest
enchariment dal transport sin via tutga il center vital da bleras
regiuns allontanadas e s'oppona diametralmain a las emprovas da promover
l'economia en quests territoris pregiuditgads. Ina cumpensaziun
regiunala bain dotada è indispensabla tar quest project.
Cassa cantunala da pensiun vul midar tar il primat da contribuziuns
L'entschatta 2001 duai ir en vigur in'ordinaziun revedida davart la
cassa da pensiun. Per la calculaziun da las prestaziuns da vegliadetgna
stat en il center la midada dal primat da prestaziuns al primat da
contribuziuns.
Tar il primat da prestaziuns vegnan fixadas las prestaziuns en
pertschient da la paja assicurada il davos, la finanziaziun succeda
tras contribuziuns medias. Tar il primat da contribuziuns vegnan las
prestaziuns calculadas a basa da la facultad da spargn individuala. Las
contribuziuns da spargn vegnan graduadas correspundentamain a la
vegliadetgna. L'autezza da las bunificaziuns da spargn è vegnida fixada
uschia che tar ina carriera da standard ed in tschains da quatter
pertschient sin la facultad spargnada sco er cun ina rata d'augment
annuala da la paja en l'autezza da 1.5 pertschient, chaschunada tras la
chareschia, vegn cuntanschì suenter la durada cumpletta da l'assicuranza
ina renta da vegliadetgna da 60 pertschient da la paja assicurada il
davos. Las prestaziuns da ristga (invaliditad e mort) vegnan definidas
sco fin uss en pertschients da la paja assicurada. En l'ordinaziun da la
cassa da pensiun vegnan be anc fixads imports cumplessivs; lur
repartiziun tranter ils lavurants ed ils patruns duai esser chaussa dals
partenaris socials.
En favur d'ina midada dal primat da prestaziuns al primat da
contribuziuns discurran il concept cler da finanziaziun cun in process
da furmar chapital ch'ils assicurads pon chapir e reconstruir
facilmaing, la reducziun da solidaritads betg giavischadas, la
flexibilitad pretendida en cas da midadas sin il sectur da pajas sco
consequenza da models moderns da temp da lavur e da differenzas da
pensums, la realisaziun simpla da la libra circulaziun e da la promoziun
da la proprietad d'abitar cun agid da meds ord la prevenziun
professiunala.
Cun questa midada da sistem suonda la cassa da pensiun dal chantun
Grischun a la tendenza actuala. Numerusas instituziuns da prevenziun dal
dretg privat ed insaquantas dal dretg public han gia fatg quest pass.
Ina nova definiziun da la paja assicurada duai oravant tut garantir
a persunas assicuradas cun entradas pli bassas ina quota da cumpensaziun
pli auta en il cas da pensiun (relaziun tranter las entradas da renta e
las entradas da gudogn).
La cassa da pensiun dal chantun Grischun è oz in'instituziun
dependenta dal dretg public dal chantun. A partir dal 1.1. 2001 duai la
cassa esser in'instituziun independenta dal dretg public e sco tala
esser abla d'esser partida e da processar.
Il termin per la consultaziun curra fin mez october 1999. Suenter
sia evaluaziun vegn la regenza ad elavurar in messadi al cussegl grond.
Nov model da finanziaziun per il sectur da vegliadetgna e da tgira
Sin il sectur da la tgira e da l'assistenza staziunara da pazients
stabels e da persunas attempadas duai vegnir introducì in nov model da
finanziaziun. Quai pretenda ina revisiun parziala da la lescha
chantunala davart la tgira da malsauns. La regenza avra la consultaziun
correspundenta che dura fin la fin da settember 1999. Proponì vegn il
model da la finanziaziun subsidiara da las vischnancas. El prevesa
ch'ils furniturs da prestaziuns incasseschian taxas che cuvran ils custs
e ch'èn graduadas tenor il basegn da tgira. Sche las entradas da las
abitantas e dals abitants da las chasas da vegls e da tgira, inclusiv
la consumaziun prescritta da la facultad e las prestaziuns
supplementaras, na tanschan betg per pajar las taxas, sto la vischnanca
da domicil surpigliar la differenza. Per garantir ch'ils furniturs da
prestaziuns na reduceschian betg la qualitad, vegnan las purschidas da
la tgira e da l'assistenza da pazients stabels e persunas attempadas
suttamessas ad ina surveglianza cumplessiva dal chantun.
Concept dal commerzi da muvel duai promover las venditas d'atun
La regenza prenda conuschientscha dal concept per la vendita da
muvel l'atun 1999 e deliberescha in import da 600'000 francs per
promover la vendita da muvel e vi da cumpras da distgargia. Tenor la
nova politica agrara na prevesa la confederaziun naginas cumpras da
distgargia pli , uschia ch'il Grischun ha elavurà ina soluziun
chantunala. Per eliminar la purschida surdimensiunada da l'atun, promova
il chantun la vendita d'animals da niz, organisond martgads da muvel e
realisond mesiras accumpagnantas. Sch'il commerzi sin ils martgads
gronds funcziuna mal u ensumma betg, cumpra l'intermediaziun grischuna
da muvel SA a partir da la fin d'avust fin mez december 1999 per
pretschs da martgà. Ils animals cumprads vegnan pli tard vendids
vinavant en il center da commerzalisaziun a Cazas ed en la stalla da
martgà a Glion. Tgi che cumpra l'atun 1999 in arment dal Grischun e sto
mazzar quel pervia da mancanzas, obtegna per in arment da cumpensaziun
ina reducziun da pretsch da 400 francs, sch'el cumpra l'animal a
Cazas-Riòlta u Glion da l'intermediaziun grischuna da muvel SA. Perquai
che l'export en Italia è anc adina scumandà, ston ins quintar sco 1998
er l'atun 1999 cun ina purschida stagiunala surdimensiunada. Ils animals
ch'èn surpli ston probabel er puspè vegnids mazzads suenter ch'els han
fatg vadè.
La regenza distribuischa ca. 342'000 francs ord la "taglia da vinars"
La part chantunala al retgav net da l'administraziun federala
d'alcohol (dieschavel d'alcohol) vegn duvrada per cumbatter
l'alcoholissem sco er autras dependenzas (drogas, tabac, medicaments).
Da las entradas da 1997/98 che vegnan distribuidas 1999 vegnan duvrads
ca. 342'000 francs (l'onn precedent 315'000 francs) per sustegnair
mesiras da prevenziun e per promover instituziuns, la perscrutaziun e la
furmaziun da spezialists.
Lescha davart la banca chantunala va en vigur pir l'october 1999
La lescha davart la banca chantunala grischuna na vegn betg ad
entrar en vigur a l'entschatta da fanadur, sco quai ch'igl è stà previs,
mabain pir a l'entschatta d'october 1999. Per il retard èn decisivas
differentas adattaziuns internas da la banca. La regenza ha in interess
che la banca chantunala grischuna possia terminar conscienziusamain e
cun calma las lavurs preparativas. Sco post da revisiun extern vegn
elegida la firma PricewaterhouseCoopers SA, Turitg.
Da las vischnancas
Il project per la construcziun d'ina plazza da sport en il liber a
Giuvaulta vegn approvà definitivamain. Vid ils custs imputabels da
190'000 francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da
construcziun da 17.5 pertschient.
Cun resalvas vegnan approvadas las revisiuns parzialas da las
planisaziuns localas da Grüsch e Surcuolm.
En connex cun la cumplettaziun da la via da colliaziun Solas-Mut
vegn deliberà in credit da 13 milliuns francs per il tunnel da
Muttnerboden. Resalvada è l'approvaziun tras il cussegl grond.
Fatgs da persunal
A la fin da zercladur 1999 van ils sequents collavuraturs en
pensiun:
- Eva Hartmann, Zezras, assistenta d'administraziun tar l'uffizi da
construcziun bassa, e
- Christian Köhl, Eigias, cumissari da taglia.
La regenza engrazia ad els per ils servetschs prestads en favur dal
chantun.
- Rudolf Leuthold, naschì 1962, da Nesslau SG, domicilià a Grüsch,
daventa cheu da l'uffizi da sanadad. El entschaiva sia lavur
l'entschatta 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun