Text curt:
Las analisas terminadas dacurt en il rom dal project tschorvadad da chamutschs han mussà che l'infecziun cun Mycoplasma conjunctivae, il scherm infectus da la tschorvadad da chamutschs, è fermamain derasada en las populaziuns svizras da nursas. L'infecziun vegn evidentamain mantegnida tras frequents contacts tranter las nursas da differentas scossas. Perencunter cumpara la tschorvadad da chamutschs mo sporadicamain en ils trieps da chamutschs e l'infecziun na po betg cuzzar per adina entaifer la populaziun da selvaschina.
La tschorvadad da chamutschs è fitg infectusa entaifer ina scossa u in triep. Sin curta distanza vegn il scherm transmess facilmain. Perencunter è la transmissiun tranter las spezias - ch'è da princip pussaivla tant da l'animal chasan a l'animal selvadi sco er da l'animal selvadi a l'animal chasan - in eveniment rar. Quai declera la cumparsa mo sporadica da la tschorvadad da chamutschs tar ils chamutschs e capricorns.
Il cumbat cunter la tschorvadad da chamutschs tar las nursas n'è oz betg pli pussaivel en ina scossa. Inculpaziuns n'èn perquai betg appropriadas. En il rom dal project tschorvadad da chamutschs vegnan perscrutadas actualmain mesiras per cumbatter l'infecziun.

Versiun detagliada:
La tschorvadad da chamutschs è la malsogna dals egls la pli frequenta dals remagliaders. Ella cumpara tant tar nursas e chauras sco er tar chamutschs e capricorns. La tschorvadad da chamutschs fa sensaziun cur ch'i dat epidemias explosivas che sa derasan sporadicamain tar la selvaschina. Exempels èn l'epidemia tar ils capricorns ad Arosa l'onn 1993 u quella tar ils chamutschs en il Simmental ed il Gruyère durant ils onns 1997 fin 1999. Là è morta ina tschentera selvaschina en consequenza da crudadas u pervia da flaivlezza generala. In project da perscrutaziun da l'universitad da Berna per incarica da la societad grischuna per la perscrutaziun da la natira (SGN) e da l'uffizi federal d'ambient, guaud e cuntrada (UFAGC) duai sclerir las dumondas las pli impurtantas en connex cun la tschorvadad da chamutschs e sviluppar mesiras per cumbatter questa malsogna.
Actualmain han ins fatg novas enconuschientschas davart la derasaziun da l'infecziun cun Mycoplasma conjunctivae, il scherm infectus da la tschorvadad da chamutschs en Svizra. Ins ha examinà sche las emprovas dal saung da nursas e da chamutschs ch'èn vegnidas rimnadas sistematicamain cuntegnan anticorpuls. Ils resultats han mussà che l'infecziun è fermamain derasada en la populaziun svizra da nursas. Las nursas èn in reservuar per M. conjunctivae. La transmissiun dal scherm vegn evidentamain promovida tras il frequent commerzi cun animals (frequenta maschaida da las scossas). Sin fundament da las analisas dal saung han ins dentant constatà ch'ils scherms na pon betg s'etablir per adina entaifer las populaziuns da chamutschs dal Grischun. En las Alps da la Svizra orientala è il chamutsch in animal ospitant senza perspectivas per il scherm.
La cumparsa unicamain sporadica d'epidemias da tschorvadad da chamutschs tar la selvaschina inditgescha che la transmissiun da M. conjunctivae entaifer las spezias è rara. Ina scossa da nursas infectada è pia stringentamain la funtauna per ina nova epidemia tar ils chamutschs u capricorns. Tuttina fissi da resguardar che las nursas cun ils simptoms da la tschorvadad da chamutschs na vegnian betg admessas senza tractament a l'alpegiada.
Las nursas malsaunas pon vegnir tractadas cun in itg per ils egls. Cun quel pon ins curar la gronda part dals animals. En ina scossa da nursas n'è il cumbat cunter la tschorvadad da chamutschs dentant betg pussaivel, perquai ch'i manca il vaccin neccessari. Inculpaziuns n'èn perquai betg appropriadas. Possessurs da nursas s'engaschan per la sanadad da lur animals, sch'i dat mesiras efficazias per tschiffar sut controlla la malsogna. Quai mussa per exempel il program per cumbatter la zoppina da nursas, che vegn applitgà actualmain en il Grischun ed a Son Gagl e ch'ha in tschert success. En il rom dal project tschorvadad da chamutschs vegnan uss perscrutadas ed experimentadas mesiras per cumbatter l'infecziun.

La tschorvadad da chamutschs (Infurmaziuns da basa)
La cheratoconjunctivitis infectusa bovina - numnada er tschorvadad da chamutschs - è la malsogna dals egls la pli frequenta tar ils remagliaders. L'expressiun "cheratoconjunctivitis infectusa bovina" signifitga in stadi clinic che na po da princip betg vegnir associà cun in tschert scherm infectus. En las Alps è la Mycoplasma conjunctivae il scherm infectus da la cheratoconjunctivitis infectusa bovina tar las nursas, ils chamutschs e tar ils capricorns.
La cheratoconjunctivitis infectusa bovina cumpara en l'entir mund tar las nursas, ed er tar las chauras è questa malsogna enconuschenta en blers pajais. La malsogna cheratoconjunctivitis infectusa bovina na tschiffan betg mo remagliaders chasans, mabain er chamutschs, capricorns, muflons e tars. Las consequenzas da la cheratoconjunctivitis infectusa bovina èn differentas tut segund la gruppa d'animals pertutgada. En connex cun ils animals da niz cumpara la malsogna il pli savens tar ils animals giuvens ed ils simptoms èn per gronda part moderads. Ils animals chasans tschorvs pon ins curar per regla. Er tar la selvaschina ha la cheratoconjunctivitis infectusa bovina il pli savens ina furma moderada, ils animals moran sparpagliads. Tuttina registreschan ins tar ils chamutschs e capricorns ina mortalitad pli frequenta en singulas epidemias. La mortalitad po muntar fin a 30 pertschient.
In'epidemia da la tschorvadad da chamutschs en la colonia da capricorns ad Arosa l'onn 1993 ha dà novs impuls decisivs a la perscrutaziun da las infecziuns M. conjunctivae tar ils animals da niz sco er tar la selvaschina. Il "project da perscrutaziun tschorvadad da chamutschs" da l'universitad da Berna ha gidà ils davos onns ad approfundar las enconuschientschas davart la tschorvadad da chamutschs. En quel project han cooperà e collavurà differentas disciplinas e gruppas d'interess. Uschia han ins pudì cumprovar, tras ina infecziun experimentala, che M. conjunctivae chaschuna la tschorvadad da chamutschs er tar ils capricorns. Ins ha era cumprovà che singuls tscheps da M. conjunctivae chaschunan la malsogna tar remagliaders d'ina autra spezia ch'èn da princip sensibels per ina infecziun cun M. conjunctivae. Plinavant han lavurs davart la biologia dal cumportament ed entomologicas mussà ch'ina transmissiun da l'infect d'ina spezia a l'autra è pussaivla sin las pastgiras alpinas. Igl è fitg impurtant da savair quai per cumbatter la tschorvadad da chamutschs.
En il rom dal project tschorvadad da chamutschs han ins sviluppà ed etablì novs tests molecular-biologics e serologics (PCR, Western-Blot, ELISA) per pudair cumprovar spert l'infecziun cun M. conjunctivae. Cun agid da questas metodas han ins pudì caracterisar la dinamica da l'immunitad e da l'infecziun cun M. conjunctivae e cumprovar retrospectivamain infecziuns cun M. conjunctivae tar nursas, chamutschs e tar capricorns. Ins ha pudì constatar che l'infecziun è fermamain derasada en las populaziuns svizras da nursas. Las nursas èn in reservuar per M. conjunctivae. La transmissiun dal scherm infectus vegn evidentamain favurisada dal frequent commerzi cun animals. Sin fundament da las analisas dal saung han ins constatà perencunter ch'il scherm infectus na po betg s'etablir per adina en las populaziuns da chamutschs dal Grischun. En las Alps da la Svizra orientala è il chamutsch in animal ospitant senza perspectivas per il scherm.
Tuttina resta la dumonda sch'i dettia pussaivladas per cumbatter resp. prevegnir efficaziamain infecziuns cun M. conjunctivae. Las lavurs da svilup e d'examinaziun ch'èn oz en curs davart la cumpatibilitad e l'effect da vaccins cunter infecziuns cun M. conjunctivae tar nursas vegnan a furnir ulteriurs resultats.

La perscrutaziun dovra sustegn
Il "project da perscrutaziun tschorvadad da chamutschs" è sin la meglra via da daventar in bun exempel per il fatg ch'in sponsoring da la perscrutaziun po esser pussaivel e raschunaivel. In tal sponsoring na gida betg mo a la perscrutaziun, mabain er ad auters giudiders, sco en quest cas ils animals chasans e la selvaschina infestada cun ina nauscha malsogna. Ditg cun auters pleds: i sa tracta d'in agid efficazi. La direcziun dal project ed il team da perscrutaders engrazian per il sustegn dal project tras ina donaziun en il fond per la perscrutaziun da la tschorvadad da chamutschs da la societad grischuna per la perscrutaziun da la natira, banca chantunala, 7000 Cuira, PC 70-216-5, en favur dal conto: CD 232.535.704.

Gremi: societad grischuna per la perscrutaziun da la natira
Funtauna: rg societad grischuna per la perscrutaziun da la natira