Tge incumbensas duain ademplir il chantun e las vischnancas e co duai vegnir elegì il cussegl grond? Questas duas dumondas vegn il cussegl grond a discutar l'october. Tenor l'avis da la cumissiun predeliberanta duain las pli impurtantas incumbensas publicas ve-gnir circumscrittas en la constituziun. Plinavant propona la cumissiun da laschar decider las votantas ed ils votants davart la procedura electorala en ina votaziun separada. La votaziun da variantas tranter la procedura electorala actuala e l'uschenumnà "model grischun" duai avair lieu enina cun la votaziun davart la nova constituziun.

La concepziun da las incumbensas publicas e la votaziun da variantas pertutgant la procedura electorala èn ils dus puncts centrals che la cumissiun sut il presidi da Barla Cahannes Renggli e dad Andrea Brüesch sco er en preschientscha da cussegliera guvernativa Eveline Widmer-Schlumpf ha deliberà en vista a la sessiun dal cussegl grond l'entschatta d'october. En il chapitel davart las incumbensas publicas propona la maioritad da la cumissiun da circumscriver curtamain ed a moda concisa las incumbensas publicas las pli impurtantas ed a pli lunga vista. La consultaziun ha mussà che questa proposta è acceptabla per la maioritad. Ina constituziun moderna e progressiva duai mussar a las burgaisas ed als burgais tge finamiras publicas ch'il chantun e las vischnancas vulan cuntanscher. In giavisch impurtant en quest connex è l'urbanisaziun decentrala dal Grischun e la protecziun da las regiuns periferas e dals territoris pauc populads. La proposta da la maioritad da la cumissiun è ina via da mez tranter la proposta da la regenza ed il sboz da consultaziun da l'anteriura cumissiun per la nova constituziun. Entant ch'il sboz oriund da la nova constituziun preveseva ina regulaziun cumplessiva dals singuls champs d'incumbensa, vul la regenza enumerar las incumbensas mo a moda exemplara.

Sco la sessiun extraordinaria dal zercladur ha mussà, furma la procedura electorala dal cussegl grond in chapitel contestà da la nova constituziun. Senza dubi cuntegna la nova constituziun anc autras novaziuns ed auters puncts gist uschè impurtants. Tenor l'avis da la cumissiun na duai la discussiun davart la nova constituziun betg sa restrenscher mo sin questa suletta dumonda. Per quest motiv propona la cumissiun unanimamain da realisar enina cun la votaziun davart la nova constituziun ina votaziun da variantas pertutgant la procedura electorala. Cun quai pon decider las votantas ed ils votants, sch'ils commembers dal cussegl grond duain vegnir elegids vinavant en la procedura electorala da maiorz u tenor il model grischun. Il cussegl grond è s'exprimì il zercladur cleramain per la procedura electorala da fin uss ed ha refusà il "model grischun" proponì da la regenza. Tenor quel vegniss elegì en mintgin dals 39 circuls in commember dal cussegl grond tenor la procedura electorala da maiorz (mandat direct). L'elecziun dals auters 81 commembers dal cussegl grond succedess en ils indesch districts tenor la procedura electorala da proporz. Per quest intent fissan da resguardar ils mandats directs.

En connex cun las ulteriuras propostas da la cumissiun predeliberanta resortan surtut quellas pertutgant "l'artitgel da linguas" e pertutgant la renconuschientscha da las baselgias e da las baselgias chantunalas. Da nov duain vegnir designadas las trais linguas chantunalas ed uffizialas - tudestg, rumantsch e talian - expressivamain sco equivalentas. La cumissiun è sa cunvegnida a questa formulaziun pragmatica per tegnair quint dals giavischs da las minoritads linguisticas tradiziunalas d'ina vart e da las pussaivladads praticas dal chantun da l'autra vart. Areguard la relaziun tranter las baselgias ed il stadi emprova la cumissiun predeliberanta da formular la realitad constituziunala actuala da la renconuschientscha publica da las duas baselgias a moda precisa ed acceptabla per tuttas duas varts. Dal rest sa restrenschan las propostas da la cumissiun per gronda part sin las adattaziuns dal text constituziunal als conclus dal cussegl grond ch'èn vegnids prendids a chaschun da las sessiuns da zercladur e d'avust. Quai pertutga per exempel ils dretgs fundamentals u las cumpetenzas legislativas.

La revisiun totala da la constituziun chantunala ha la finamira da crear ina lescha fundamentala moderna e progressiva che sa basa sin ils princips tradiziunals e ch'è buna da satisfar a las pretaisas actualas sco er a quellas futuras. Ina constituziun exprima en disposiziuns da princip co che las burgaisas ed ils burgais vulan concepir l'organisaziun da lur autoritads sco er lur dretgs e duairs, e quai areguard las incumbensas publicas. Ella sto empruvar da registrar ils tratgs communabels entaifer il chantun. Ella dat la vasta pussaivladad da far refurmas ed adattaziuns là, nua che quai è necessari ed util.

Ils 28 da settember 1997 han las votantas ed ils votants decidì da suttametter la constituziun chantunala dal Grischun ad ina revisiun totala. Il schaner 1998 ha la regenza engaschà ina cumissiun extraparlamentara ed ha incumbensà quella d'elavurar ina nova constituziun. En il rom d'ina vasta consultaziun ch'ha durà enfin la fin da mars da l'onn passà han tut las persunas e gruppaziuns interessadas pudì s'exprimer davart il sboz preliminar da questa cumissiun. Sa basond sin ils resultats da la consultaziun ha la regenza drizzà a l'entschatta da quest onn il messadi ed il sboz al cussegl grond. Cun excepziun da las incumbensas publicas ha il cussegl grond tractà il project en l'emprima lecziun a chaschun da duas sessiuns extraordinarias il zercladur e l'avust. La segunda lecziun vegn terminada anc quest onn. L'onn proxim decidan alura las votantas ed ils votants dal chantun davart la nova constituziun.

Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond