Navigation

Inhaltsbereich

  • Erste Mitteilung
  • Neuen Beitrag einfügen
Lev augment da la lavur cun ina midada da structura che cuntinuescha
Ils resultats definitivs da la dumbraziun da manaschis cun di da referenza ils 28 da settember 2001 èn avant maun. Dapi l'onn 1998 è s'augmentà en il Grischun il dumber da las/dals emploiadas/emploiads per 1.9 % (senza l'agricultura e l'economia forestala) en la producziun (sectur secundar) ed en las interpresas da servetschs (sectur terziar). Entant ch'il dumber da las/dals emploiadas/emploiads a temp cumplain è sa reducì per 2 % è la part da las persunas cun lavur a temp parzial s'augmentada per 17.3 %. Il volumen da lavur è restà constant durant quests trais onns.

Creschientscha surtut en il sectur da servetschs
Malgrà la sminuziun dals lieus da lavur per 1.1 % da l'onn 1998 fin l'onn 2001 è il dumber da da las/dals emploiadas/emploiads s'augmentà per 1.9 %, a moda ch'en il sectur da producziun han ins registrà ina reducziun da 2.5 % ed en il sectur da servetschs ina creschientscha da 3.6 %. Ils 12'092 lieus da lavur, dals quals 79 % pertutgavan il sectur da servetschs, davan lavur a totalmain 91'650 persunas, 67'609 u 73.8 % en il sectur terziar. En moda moderata èn las plazzas reducidas vegnidas cumpensadas avant l'onn 1998.

Durant la perioda precedenta da l'onn 1995 fin l'onn 1998 è il dumber dals lieus da lavur s'augmentà per 2.5 % ed il dumber da las/dals emploiadas/emploiads è sa reducì per 6.3 % (en il sectur da producziun per 10.3 % ed en il sectur da servetschs per 4.7 %), quai che declera la reducziun da las forzas da lavur.

Meglras valurs per la Svizra
En cumparaziun cun il Grischun è la Svirzra sa sviluppada meglier durant ils onns 1998 fin 2001. Ils lieus da lavur èn s'augmentads per 1.0 % (en il sectur da producziun - 0.7 % ed en il sectur da servetschs + 1.5 %). Il dumber da las/dals emploiadas/emploiads è creschì per 5.7 % (en il sectur secundar 1.2 % ed en il sectur terziar 7.5 %). Er il volumen da lavur (equivalenzas a temp cumplain) è cun in augment da 4.8 % essezialmain pli ferm ch'en il Grischun (0.2 %).

Creschientscha differenta en il sectur economic
Entant ch'en la perioda da l'onn 1995 fin l'onn 1998 è il potenzial da lavur (equivalenza a temp cumplain) da las pliras branschas dal Grischun sa reducì relativamain ferm suenter la fasa da la conjunctura auta a l'entschatta dals onns novanta han ils onns 1998 enfin 2001 mussà ina leva creschientscha totala da 0.2 %. Ins pudeva bain anc adina observar ina cuntinuaziun d'in svilup regressiv en ils differents secturs economics da la producziun (p. ex. producziun da textilias e vestgadira, construcziun da vehichels, elavuraziun da laina), però han ins gì in augment, sche bain er da differenta fermezza, tar stgars 50 % da las branschas economicas, surtut en il sectur da servetschs.

Differenzas regiunalas da creschientscha
La reducziun marcanta dal potenzial da lavur (equivalenza a temp cumplain) dals onns 1995 fin 1998 en tut las regiuns cun excepziun dal Mesauc è vegnida retegnida durant ils onns 1998 fin 2001. Las pliras regiuns han gì in pitschen plus tranter 0 e 5 % (Partenz 4.8 %, Valragn 2.9 %, Puschlav 2.0 %, Tavau 1.9 %, Engiadin'ota 1.4 %, Val dal Rain grischuna 0.9 %, Engiadina bassa 0.8 %). Ina creschientscha sur la media da 17.3 % ha gì la Val Calanca, la quala ha però stuì supportar durant la perioda precedenta ina sperdita da 26.6 %. Er il Scanvetg e la Bergiaglia dattan positivamain en egl cun in augment da lavur da 10.9 % resp. da 8.4 %, però er cun in svilup fermamain regressiv da passa 20 % durant ils onns 1995 fin 1998.

Augment da la quota da dunnas
Durant ils davos 10 onns è la quota da las dunnas emploiadas creschida en il Grischun totalmain da 37.8 % sin 41.0 %. La part da las dunnas cun lavur a temp cumplain è s'augmentada da 29.6 % sin 30.1 %, en il sectur da lavur parziala è tala sa reducida levamain da 77.5 % sin 76.6 %. Da las/dals totalmain 91'650 emploiadas/emploiads eran l'onn 2001 37'599 dunnas, da quellas lavuravan 16'540 en lavur parziala. En il sectur secundar muntava la quota da las dunnas a 14.0 % (1991 12.9 %), en il sectur terziar a 50.6 % (1991 48.7 %).

Lavur parziala s'augmenta prozentualmain
Durant la perioda dals onns 1991 fin 2001 è la part da las/dals emploiadas/emploiads a temp parzial creschida considerablamain. Erani l'onn 1991 anc 17.2 % da tut las/ils emploiadas/emploiads (da quellas/quels 3.9 % umens e 13.3 % dunnas), sch'era la part che lavurava parzialmain l'onn 2001 23.6 % (da quellas/quels 5.5 % umens e 18.1 % dunnas).

Interpresas da l'economia da martgà
Cuntrari al lieu da lavur, en connex cun il qual i sa tracta d'in manaschi limità localmain e spazialmain, chapin nus sut interpresas ina instituziun giuridicamain autonoma. L'interpresa po consister da plirs lieus da lavur. Per il Grischun vegnan quintadas mo quellas interpresas ch'han lur sedia en il chantun. A chaschun da la dumbraziun dals manaschis l'onn 2001 èn vegnidas registradas 9'608 interpresas. Per observar la structura economica èn dentant d'impurtanza speziala las 9'045 interpresas da l'economia dal martgà (senza l'administraziun publica). 9'034 u 99.9 % han demussà damain che 250 emploiadas ed emploiads (calculà a maun d'in equivalenza a temp cumplain) e fan uschia part da las IPM (interpresas pitschnas e mesaunas).

Areguard la grondezza han pertutgà 7'760 u 85.8 % interpresas micro (fin 9 emploiadas ed emploiads), 1'114 u 12.3 % interpresas pitschnas (10 fin 49 emploiadas ed emploiads), 160 u 1.8 % interpresas mesaunas (50 fin 249 emploiadas ed emploiads) ed 11 u 0.1 % interpresas grondas cun passa 250 emploiadas ed emploiads.

Il dumber da las emploiadas e dals emploiads ha mussà ina relaziun tranter las singulas categorias main unilaterala: 10.2 % da las emploiadas e dals emploiads lavuran en interpresas grondas, mintgamai in terz en ina interpresa micro u pitschna e var 22 % en manaschis mesauns.

Il dumber da las interpresas da l'economia da martgà en il Grischun è s'augmentà da l'onn 1991 fin l'onn 2001 per 937 u 11 %, il dumber da las emploiadas e dals emploiads è creschì per 4 %, dentant cun in pitschen regress dal volumen d'occupaziun (equivalenza a temp cumplain) da 0.3 %.
Agiunta (ha in link en il document word)
- Grafica

Gremi: Uffizi per economia e turissem dal Grischun
Funtauna: rg Uffizi per economia e turissem dal Grischun
Neuer Artikel