Il november 2002 è il Grischun daventà commember dal partenadi da cunfins "EURES TransTirolia". Var 1500 cunfinarias e cunfinaris penduleschan mintga di u mintg'emna tranter il Tirol dal sid, il Tirol ed il Grischun. Var 1000 d'ellas e d'els han lur plaz da lavur en il Grischun. Ellas ed els vegnan per gronda part dal Vnuost e dal district da Landeck e lavuran en Val Müstair, a Samignun sco er en Engiadina entaifer in spazi da circa 20 km davent dal cunfin dal pajais. Per las regiuns numnadas èn las cunfinarias ed ils cunfinaris da gronda impurtanza economica, cunquai ch'i sa tracta da forzas da lavur qualifitgadas e da lingua tudestga. Sut il titel "trais regiuns, in spazi economic, in martgà da lavur" ha il EURES TransTirolia intercurì ils tratgs communabels e las differenzas da las trais regiuns areguard la structura economica ed il martgà da lavur.

Il EURES (EURopean Employment Services - servetschs europeics da la lavur) è ina iniziativa promovida da l'Uniun europeica. L'iniziativa ha la finamira da promover la mobilitad transcunfinala da lavurantas e lavurants per contribuir uschia al svilup d'in martgà da lavur europeic. Per la promoziun regiunala da la mobilitad transcunfinala èn vegnidas fundadas en tut l'Europa 21 uschenumnads "partenadis da cunfins EURES", tranter quests er il EURES TransTirolia.

Gronda dependenza dal turissem
La promoziun effizienta da l'activitad da gudogn transcunfinala premetta che las autoritads dal martgà da lavur enconuschian la structura economica e las relaziuns specificas dal martgà da lavur en las regiuns partenarias. Per quest motiv èn sa decidids ils partenaris dal EURES TransTirolia da laschar far in studi che perscrutescha ils tratgs communabels e las differenzas da las trais regiuns areguard la structura economica ed il martgà da lavur.
Ils resultats dal studi èn per part vaira interessants e nunspetgads. Uschia è vegnì constatà che la part procentuala dals giasts esters en il Tirol importa 92 pertschient, en il Tirol dal sid 65,2 pertschient ed en il chantun Grischun mo 45,8 pertschient. Tuttina ha il Grischun gì en la perioda da cumparegliaziun 2000/01 cun 12,2 milliuns pernottaziuns la pli gronda part per chau, numnadamain 65,6 pernottaziuns per abitant; il Tirol ha gì 60,3 ed il Tirol dal sid 52,9 pernottaziuns per abitant. Il studi constatescha che las trais regiuns da partenadi dal EURES TransTirolia appartegnan communablamain als territoris turistics ils pli impurtants en tut il mund.

Fluctuaziuns stagiunalas da la lavur
Per tut las trais regiuns èn las fluctuaziuns stagiunalas da la lavur las medemas. Interessanta latiers è la constataziun che las fluctuaziuns stagiunalas dal dumber da dischoccupads en il Grischun, cunzunt en l'hotellaria, èn main fermas ch'en las duas autras regiuns. Ultra da quai vegn constatà che la part procentuala da las persunas senza lavur dal sectur dal turissem e da l'hotellaria en il Grischun è medemamain pli bassa ch'en il Tirol dal sid ed en il Tirol.
Durant in termin transitori da tschintg onns a partir da l'entrada en vigur dals contracts bilaterals dastgan las cunfinarias ed ils cunfinaris vegnir recrutads resp. occupads be entaifer zonas da cunfin definidas da questa e da l'autra vart dals cunfins. Il studi vegn a la conclusiun che questa restricziun impedeschia la mobilitad e ch'il dumber da cunfinarias e cunfinaris pudessia - tut tenor la situaziun economica - crescher considerablamain suenter l'aboliziun da quests impediments da mobilitad.

Ulteriurs impediments da la mobilitad
Sper ils impediments da mobilitad geografics eruescha il studi ulteriurs auters impediments da mobilitad. Sco ils pli impurtants vegnan numnads ils suandants.
- Las funtaunas d'infurmaziun èn sternidas. I na dat betg uschenumnads "one stop shops", nua che persunas interessadas pon survegnir tut las infurmaziuns relevantas per ellas (plazzas libras, renconuschientscha da las qualificaziuns, dretg fiscal etc.).
- Publicaziuns da plazzas cumparan savens be en gasettas localas che persunas estras pon procurar be a moda cumplitgada.
- La descripziun da l'activitad da las professiuns e las qualificaziuns necessarias per questas èn differentas.
La meglra funtauna d'infurmaziun per tschertgar sur ils cunfins plazzas libras e collavuraturas u collavuraturs qualifitgads è la banca da datas sin la homepage da EURES TransTirolia www.eures-transtirolia.org.

Renconuschientscha da las qualificaziuns
Las autoritads dal martgà da lavur dal partenadi da cunfins EURES occupan cussegliadras e cussegliaders scolads spezialmain. I sa tracta latiers da cussegliadras e cussegliaders da persunal qualifitgads che cusseglian persunas che tschertgan ina plazza davart la lavur transcunfinala resp. davart entrar en plazza en x-in auter pajais da la UE u da la EFTA. Las cussegliadras ed ils cussegliaders dal EURES han contact in cun l'auter entaifer tut il spazi da la UE u da la EFTA e sustegnan in l'auter cun procurar infurmaziuns.
Malgrà cunvegnas e sforzs bilaterals per la renconuschientscha vicendaivla da diploms professiunals na pon bleras forzas da lavur betg lavurar a l'exteriur, perquai che lur qualificaziun na vegn betg anc renconuschida. Pertutgadas èn surtut professiuns en il sectur da sanadad. Da sclerir tge diploms che vegnan renconuschids en tge lieu e tge eventualas scolaziuns supplementaras ch'èn necessarias per la renconuschientscha, è anc adina ordvart grev. Sustegn porscha il "european jobguide" (atlas da la furmaziun professiunala www.european-jobguide.org) ch'infurmescha en detagl davart las dumondas da la renconuschientscha da qualificaziuns en il territori dal EURES TransTirolia ed er en auters pajais europeics.

Gremi: uffizi per industria, mastergn e lavur
Funtauna: rg uffizi per industria, mastergn e lavur