In gross bacun per il parlament grischun: la regenza ha deliberà il
pachet da mesiras per sanar las finanzas dal chantun. Cun quai vegn
stabilisà il deficit dal quint current dal chantun fin il 2007 en media
a 44 milliuns francs. Ils respargns importan en il plan da finanzas dal
2004 fin il 2007 en media 91 milliuns francs l'onn. Il cussegl grond
discuta il messadi en sia sessiun dal zercladur.
Metter puspè en urden las finanzas dal chantun senza auzar la
taglia: Questa prescripziun dal cussegl grond po be vegnir cuntanschida
cun in'examinaziun cumplessiva da structura e prestaziun en il chantun.
Entaifer be trais mais ha la regenza elavurà il pachet da refurma
correspundent "Examinaziun da structura e prestaziun per sanar las
finanzas dal chantun". Quel cuntegna 212 projects da refurma che
sminueschan ils custs previs en il plan da finanzas 2004-2007, auzan las
entradas e pussibiliteschan reorganisaziuns fundamentalas entaifer
l'administraziun chantunala. Uschia èsi reussì da cumbinar in pachet da
projects fundà senza auzar las taglias, senza relaschadas en massa e
senza chargias supplementaras substanzialas. Las entradas supplementaras
vegnan generadas spezialmain cun far valair consequentamain il princip
dal chaschunader e dal profitader, entant che las expensas vegnan
sminuidas oravant tut cun reducir intenziunadamain las incumbensas dal
chantun. La pli gronda part da las mesiras per la sanaziun pon disponer
la regenza ed ils departaments en atgna cumpetenza. Tschertas mesiras
sto il cussegl grond be anc decider, perquai che las disposiziuns
giuridicas adattadas èn gia fatgas. Auters projects da refurma pretendan
ina votaziun dal pievel.
Tschintg secturs politics predomineschan
Cun ina procedura da plirs pass ha la regenza examinà las structuras
e las prestaziuns da l'administraziun chantunala e sa basà latiers sin
cleras directivas dal cuntegn. Perquai ha ella pudì cumenzar cun las
mesiras da spargn intenziunadamain en tschintg secturs politics:
traffic, furmaziun, sanadad, segirezza publica ed administraziun
generala. Spezialmain en ils trais secturs numnads l'emprim sa mussa in
grond volumen da finanzas ed in grond augment d'expensas. En tut resulta
dal pachet cumplessiv dals projects da refurma en quests tschintg
secturs en il plan da finanzas per l'onn 2007 in volumen da respargn da
ca. 95 milliuns francs. En ils secturs bainstar social - causa cas
gravants che smanatschan - e cultura e temp liber ha la regenza agì a
moda retegnida. Quests secturs mussan en tut in volumen da distgargia
minim.
Ils 212 projects da refurma èn cumpartids en set categorias. En las
emprimas duas categorias - A e B1 - èn resumadas las mesiras cun
l'accent politic-strategic (p.ex. fusiuns d'uffizis chantunals) u
grondas mesiras da distgargia che portan almain in mez milliun francs
per mesira. In'ulteriura categoria da mesiras cumpiglia projects, als
quals la regenza vul dar gronda prioritad; p.ex. l'effect e l'effizienza
da cumissiuns sco er ulteriuras reorganisaziuns entaifer
l'administraziun.
Ca. in terz da tut ils projects da refurma èn mesiras A e B1. Ellas
genereschan ensemen en il plan da finanzas per l'onn 2007 in potenzial
da distgargia da ca. 88 milliuns francs u ca. 75 pertschient dal volumen
da respargn necessari da ca. 120 milliuns francs.
Accents e prioritads en ils secturs politics
En il sectur traffic predomineschan tar las mesiras da spargn
reducziuns da las contribuziuns a la Viafier retica ed als servetschs
publics da transports sin via. Las posiziuns da spargn fundamentalas en
il quint da las vias pertutgan amplificaziuns da vias principalas e da
vias da colliaziun. Ulteriuras propostas da spargn pertutgan la serrada
pli lunga dals pass e la reducziun da diversas contribuziuns
chantunalas.
En il sectur da scolaziun propona la regenza mesiras cun differents
accents; tranter auter prestaziuns pli bassas per ils progimnasis da las
scolas medias privatas e da la scola chantunala sco er da renunziar ad
ina introducziun definitiva da la scola d'informatica e commerzi a la
scola chantunala.
En ils fatgs da sanadad vegnan mess ils accents da refurma tar la
purschida da prestaziun dals ospitals e tar las contribuziuns
chantunalas.
Las expensas en il sectur da la segirezza publica èn per 80
pertschient expensas per il persunal. Respargns pon ins cuntanscher
oravant tut cun reducziuns da las prestaziuns da polizia.
En l'administraziun generala èn previsas spezialmain mesiras da
spargn interdepartamentalas en il sectur dal persunal. Per gronda part
valan ellas gia per l'onn 2003. En quest senn vegnan tractadas
analogamain er las instituziuns che survegnan dal chantun contribuziuns
che dependan da las expensas e dal deficit. La regenza parta dal fatg
che las reducziuns da plazzas planisadas possian vegnir realisadas per
regla cun midaments da plazza natirals.
Consequenzas finanzialas dals projects da refurma
Cun tut las propostas da las mesiras da la regenza vegn distgargià
il quint current en ils plans da finanzas per ils onns 2004 fin 2007 per
en media 91 milliuns francs. Questa distgargia na tanscha dentant betg
per sbassar il deficit sut il volumen visà da maximal 30 milliuns francs
(guarda il titel intermediar: "Ina necessitad da distgargia d'en media
105 milliuns francs l'onn"). Il surpli d'expensas importa en ils onns
2005 fin 2007 datiers da 47 milliuns francs, 17 milliuns francs sur la
valur visada. Malsegirezzas datti en la planisaziun da finanzas
spezialmain pervia da la classificaziun da la capacitad finanziala dals
chantuns davent dal 2004, pervia da la finanziaziun dals ospitals sco er
pervia da las consequenzas da la restructuraziun da la nova gulivaziun
da finanzas e da las incumbensas tranter la confederaziun ed ils
chantuns NGF davent dal 2007.
Dal program da mesiras èn pertutgadas er las expensas che vegnan
registradas en il quint d'investiziun. L'augment previs da las
investiziuns nettas vegn interrut. Las investiziuns nettas cuntanschan
da nov be anc il volumen dals onns 2000 fin 2002 da en media 150
milliuns francs. Las investiziuns bruttas restan er suenter ina
reducziun da tut las mesiras da sanaziun sur las valurs da l'onn avant.
Tras las mesiras da sanaziun po il grad da l'atgna finanziaziun en
il plan da finanzas dal 2007 puspè vegnir auzà a ca. 55 pertschient.
Uschia cuntanscha il deficit da finanziaziun cun ina media da 75
milliuns francs in'autezza che para a media vista anc giustificabla. A
lunga vista dentant sto er questa valur pudair vegnir sminuida.
En media pon ca. 14 pertschient dal volumen da distgargia vegnir
cuntanschids cun retgavs supplementars.
Ina necessitad da distgargia d'en media 105 milliuns francs l'onn
Dapi il 1997 concluda il chantun il quint current ed il quint da
finanziaziun cuntinuadamain cun deficit. Uschia è vegnì diminuì l'agen
chapital considerablamain. Il 2001 importava l'agen chapital anc ca. 77
milliuns francs. La fin da quest onn vegn a restar be pli ca. in terz,
memia pauc per acceptar ulteriurs surplis d'expensas. In deficit da las
finanzas duess tenor la lescha davart las finanzas vegnir recepì en il
nov preventiv ed amortisà dal tuttafatg. Senza mesiras da correctura
massivas diminuiss il grad da l'atgna finanziaziun da 47 pertschient
previs per l'onn 2003 fin l'onn 2007 a bunamain nulla.
Il volumen da respargn necessari importa per la planisaziun
finanziala dals onns 2004-2007 en media ca. 105 milliuns francs l'onn
(2004: 71 milliuns, 2007 122 milliuns francs) tar in deficit admess dal
quint current da maximal 30 milliuns francs. Il retschaviment resp. la
reconstrucziun d'in agen chapital da minimal 50 milliuns francs è
areguard la politica da finanzas ina finamira prioritara.
Examinaziun da structura e prestaziun sco schanza
Sper la focussaziun da las mesiras da sanaziun sin ils tschintg
secturs politics numnads ha la regenza collià cun l'examinaziun da
structura e prestaziun per sanar las finanzas chantunalas er finamiras
qualitativas. Uschia han ins prendì il project cumplessiv er sco schanza
d'examinar l'efficacitad e rentabilitad da las incumbensas chantunalas,
d'optimar l'orientaziun a la clientella ed a la prestaziun e da
rinforzar la direcziun dal chantun en general. Gronda paisa metta la
regenza en il rom dal project da sanaziun medemamain a las finamiras
statalas e politicas ch`èn colliadas cun tal. Pertge che da princip duai
il Grischun restar vinavant in abitadi attractiv da lavur, scolaziun,
cultura e recreaziun per giuven e vegl.
Graficas:
- Distgargia finanziala tenor secturs politics e tenor categorias da
mesira / chargia netta tenor il preventiv 2003
- Consequenzas finanzialas da las mesiras da sanaziun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun