L'onn 2003 festivescha il chantun Grischun ensemen cun ils chantuns Argovia, Son Gagl, Tessin, Turgovia e Vad l'appartegnientscha da 200 onns a la Svizra. Il program da festa uffizial ("Chaus e muntognas") drizza ils egls surtut sin il preschent e l'avegnir dal Grischun. Ma il chantun n'ha dentant insumma betg emblidà l'aspect istoric dal giubileum! L'archiv chantunal preschenta dals 3 da matg fin ils 15 da zercladur 2003 en la galaria da la citad da Cuira ina exposiziun che s'occupa dal temp da 1803.

L'exposiziun ha il titel "O Diaus pertgiri!" Il Grischun enturn l'onn 1800: onns da revoluziun ed ella s'occupa da la dumonda, pertge ch'il Grischun è arrivà gist avant 200 onns tar la Confederaziun. La midada politica e sociala da quest temp muventà vegn intermediada cun quatter accents tematics:

1. Or da la Rezia veglia - Ils davos onns da la Republica da las Trais Lias
1.1 Il sistem politic e la conscienza da sasez da la veglia republica 1.2 Umens dal scleriment ed innovativs; Influenza da la revoluziun franzosa / cumbats politics a l'intern; La perdita dals stadis subdits

2. Veglia u nova libertad? - La Helvetica en il Grischun
2.1 Istorgia da la guerra
2.2 Organisaziun politica ed economica
2.3 Istorgia dal mintgadi e sociala

3. 1803 - La naschientscha dal chantun Grischun
3.1 Preistorgia; L'acta da mediaziun; Il nov chantun

4. Sa regurdar ed emblidar - La tradiziun dal temp enturn l'onn 1800
4.1 Litteratura e scienza; Tradiziuns popularas e mitus; Festas commemorativas

Mussads vegnan d'ina vart stampats ed actas da l'archiv chantunal e da la biblioteca chantunala, da l'autra vart objects e maletgs dal museum retic, da museums regiunals e da persunas privatas. Ils objects exponids cumpiglian tut las regiuns dal chantun ed expriman la ritgezza linguistica e culturala dal Grischun. La selecziun dals exponats tanscha d'ina custaivla brev da saida che datescha dal 18avel tschientaner, sur proclamaziuns e gravuras ad objects dal mintgadi. Objects d'armaziun da truppas estras e tavlas votivas documenteschan l'istorgia da la guerra, sigils e chaus da brevs illustreschan co ch'ils simbols dal stadi sa midan. En las scrittiras exponidas vegnan a pled ils umens dal scleriment ed ils patriots, dentant er ils defensurs da la veglia Republica da las Trais Lias. E last but not least vegnan ins a pudair admirar er documents cun la suttascripziun originala da Napoleon Bonaparte.
Parallel tar l'exposiziun en la galaria da la citad da Cuira preschenta l'archiv chantunal Highlights or da "O Diaus pertgiri" a la HIGA: Dals 23 da matg fin il prim da zercladur mussa l'exposiziun speziala ad in vast public objects elegids or dal temp d'origin dal chantun Grischun.


Gremi: archiv chantunal
Funtauna: rg archiv chantunal