GEA a la nova constituziun
Ils 18 da matg 2003 votain nus davart ina nova constituziun per il Grischun. Ella sa preschenta sco maschaida equilibrada da quai ch'è sa cumprovà e d'innovaziuns ed ella è in fundament solid per dumagnar provocaziuns actualas e futuras. Quai è er il merit da la populaziun ch'ha collavurà en moda engaschada.

Pertge ina nova constituziun?
Cun la constituziun schain nus co che nus vulain furmar ed organinsar il chantun. La constituziun mussa tge valurs da basa ch'ans èn impurtantas e tge ch'ans unescha. Ella duai esser ina directiva, a la quala las abitantas ed ils abitants pon s'orientar. Tras quai stgaffescha ella transparenza e confidenza. Gist en il temp d'ozendi èsi impurtant d'unir la populaziun tant sco pussaivel e da betg avrir foss. Perquai èn la regenza ed il cussegl grond sa sfadiads da stgaffir ina constituziun che chatta en la populaziun grond'acceptanza. Jau sun persvas che quai è gartegià.
La constituziun chantunala vertenta na correspunda betg pli a las pretaisas. Perquai han incumbensà l'atun 1997 las votantas ed ils votants cun gronda maioritad la regenza ed il cussegl grond d'elavurar ina nova constituziun cun adattaziuns dal cuntegn e da la redacziun. Cun il project che vegn suttamess a la votaziun - cun questa lescha fundamentala ch'è attaschada la pievel e che s'orientescha al futur - adempleschan las autoritads l'incumbensa dal pievel.

Maschaida equilibrada da quai ch'è sa cumprovà e d'innovaziuns
Ina constituziun sto s'orientar a l'avegnir. Nus stuain acceptar questa sfida dal futur e na dastgain betg serrar ils egls davant la midada da nossa societad. Nus stuain drizzar nossas structuras als basegns actuals. Ina nova constituziun na po e na dastga però betg metter tut cun ils pes ensi. Igl è impurtant ed enendretg ch'ella sa basa sin ragischs istoricas. Uschia po la populaziun s'identifitgar cun la constituziun. La nova constituziun cuntegna ina maschaida equilibrada d'innovaziuns e da quai ch'è sa cumprovà ed ella colliescha progress cun tradiziun. La nova constituziun
- cuntegna in cler confess a la trilinguitad e promova en spezial las minoritads linguisticas;
- transfurma ils dretgs dal pievel dal referendum e da l'iniziativa dal pievel e propona ina soluziun equilibrada che porta clers avantatgs a las votantas ed als votants sco er a las autoritads;
- simplifitgescha la legiferaziun e rinforza uschia la participaziun dal pievel;
- protegia meglier ils dretgs constituziunals da las burgaisas e dals burgais e rinforza l'independenza da la giustia;
- franchescha expressivamain l'autonomia da las vischnancas;
- rinfoza la collavuraziun locala e regiunala e prescriva tscherts standards minimals en favur dals dretgs da cooperaziun da la populaziun;
- circumscriva en furma curta e pregnanta las pli impurtantas incumbensas dal chantun e da las vischnancas (p.ex. la segirtad da la populaziun, la protecziun dals territoris pauc populads e da las regiuns periferas sco er l'egualitad da las schanzas per tuts e l'egualitad tranter um e dunna);
- surpiglia la reglamentaziun vertenta da la relaziun tranter la baselgia ed il stadi.

Per ina procedura d'elecziun, en la quala mintga vusch quinta
Cun ina votaziun da variantas pon las votantas ed ils votants decider tenor tge procedura che las deputadas ed ils deputads al cussegl grond duain vegnir elegids en il futur. Per la regenza èsi impurtant ch'il cussegl grond saja sco represchentant dal pievel in spievel da la populaziun uschè exact sco pussaivel. Perquai sustegna ella l'uschenumnà "model grischun". Quest model colliescha maiorz e proporz e resguarda las relaziuns en il chantun Grischun. Las votantas ed ils votants elegian en mintga circul ina deputada u in deputà al cussegl grond cun la procedura d'elecziun tenor maiorz. Las autras 81 deputadas/ils auters deputads elegian els en ils 11 districts cun la procedura d'elecziun tenor proporz. Latiers vegnan resguardads ils mandats directs.
Il model grischun resguarda ils interess dals territoris pauc populads sco er da las minoritads politicas. Igl è in sistem simpel, gist e solid che correspunda meglier a l'egualitad giuridica da tut las votantas e da tut ils votants. Tar quest cumpromiss equilibrà e progressiv dependi numnadamain da mintga singula vusch. Il model grischun è tenor l'idea da la regenza pli adattà per satisfar a las pretaisas actualas e futuras. El activescha la politica en noss chantun e resguarda la voluntad dal pievel.

Igl è necessari da guardar la furma cumpletta
Tar la votaziun dal pievel dals 18 da matg 2003 ston ins giuditgar la nova constituziun sco unitad. Pertge ch'i n'è betg pussaivel da votar davart mintga singul artitgel. Senza la prontadad ad in puntg da vista general giess mintga revisiun totala d'ina constituziun da la glatscha giu. Tenor l'idea da la regenza e dal cussegl grond merita la nova constituziun grond'acceptanza. Ella dismetta en mintga cas - q.v.d. independentamain da la dumonda da la procedura d'elecziun - las mancanzas da la constituziun da l'onn 1892 ed ademplescha las pretaisas che vegnan fatgas ad ina lescha fundamentala moderna. Pensai al gudogn per noss chantun e per tut la populaziun. Schai 2 x GEA a la nova constituziun chantunala e schai GEA al model grischun.

Cussegliera guvernativa dr. Eveline Widmer-Schlumpf
scheffa dal departament da finanzas e militar dal Grischun

Gremi: departament da finanzas e militar
Funtauna: rg departament da finanzas e militar