Sonda, ils 10 da matg 2003 ha gì lieu cun l'Act statal en la chapitala dal chantun la festivitad uffiziala per il giubileum da "200 onns Grischun en la Confederaziun". Ruth Metzler ha purtà als var 320 giasts envidads en la baselgia da s. Martin il salid dal cussegl federal. Var 300 Grischunas e Grischuns da tut ils secturs da la vita culturala han participà a l'act festiv. Il banchet suenter ha gì lieu en in conturn nunusità, numnadamain a la staziun dals autos da posta a Cuira.
En il rom dal project "Grischun 2003 CHAUS E MUNTOGNAS. KÖPFE UND BERGE. TESTE E MONTAGNE." ha gì lieu cun "l'Act statal" la festa uffiziala e protocollara per l'onn da giubileum 2003. Cun quai è vegnida cuntinuada la retscha dad en tut tschintg projects (Piazza grande, Act statal, Salut Paris!, Züri e Testas).

Avertura en la chasa-cumin a Cuira
Ils var 320 giasts envidads en la chasa-cumin a Cuira èn vegnids beneventads da la regenza grischuna, dal president dal cussegl grond Vitus Locher e dal president da la citad da Cuira Christian Boner. Boner ha accentuà en ses pled da bainvegni che la chasa-cumin da la citad da Cuira saja - suenter l'emprima radunanza dal cussegl grond dal Grischun avant radund 200 onns ils 20 d'avrigl 1803 - la tgina dal nov e giuven Grischun. Vitus Locher da sia vart ha declerà en ses pled che er oz anc debatteschia il cussegl grond magari ruassaivlamain e senza passiun, mintgant però er a moda cumbattanta e plain fieu. Tant enavant saja sa mantegnida durant ils 200 onns in'eterogenitad "tipica per il Grischun", ha manegià Locher.
Sin ina via sonora, nua ch'ins udeva tuns da tiba, musica populara e jodel, èn ils giasts sa rendids sin la plazza da s. Martin. Là han in pèr musicists sin la tur da la baselgia da s. Martin laschà resunar lur instruments a flad e la musica da la polizia grischuna ha sunà per ils giasts il "marsch grischun". Plinavant han duas acturas, Ursina Hartmann e Patricia Pasquale, preschentà ina "scena da dunnas" scritta da Rita Cathomas-Bearth, sco quai ch'ella avess pudì succeder il 1803. L'entir program musical da "l'Act statal" è dal rest vegnì concepì da Raimund Alig e Luzius Hassler. En preschientscha da la Cumpignia da mats da Domat e da Lumbrein han ils giasts lura prendì plaz en la baselgia da s. Martin.

Cusseglier guvernativ Engler
En ses pled da giubileum ha il president da la regenza grischuna Stefan Engler menziunà il federalissem tipic grischun. "Il Grischun vul restar federalistic, el dovra però novas reglas per la participaziun dal chantun sin plaun federal, ina participaziun ch'enclegia il cussegl federal sco partenari ed il chantun sco forza cooperativa", ha el manegià en la baselgia da s. Martin. L'isolaziun na saja betg tipica per las Grischunas ed ils Grischuns, els na resentian ils cunfins sco barrieras, surtut er perquai che la regiun da vacanzas cun blers giasts da tut il mund saja adina restada ospitanta. Pertutgant la relaziun Svizra - Grischun ha Engler manegià: "La Svizra dovra il Grischun sco regiun da vacanzas, sco chombra d'aua, sco furnitura da forza electrica u alura er sco producenta da pulpa grischuna. Las Grischunas ed ils Grischuns dovran la Svizra sco patria politica, sco sustegnidra da nossas incumbensas d'infrastructura, nus duvrain las instituziuns svizras en nossa economia d'energia e la finala èn ils Svizzers noss giasts ils pli numerus e fidaivels".
Las festivitads en baselgia èn vegnidas accumpagnadas da divers chants classics dal Bündner Vokalensemble e dal Chor mischedau Suraua e da musica d'orgel festiva, per exempel da la cantata "Allas steilas" da Duri Sialm/Alfons Tuor u da l'ovra "Atlas" da Gion Antoni Derungs/Lothar Deplazes. Per finir èn ils giasts vegnids accumpagnads ord baselgia cun musica d'orgel dal musicist Stephan Thomas da Cuira.

Ruth Metzler spera sin il rumantsch grischun
Cussegliera Ruth Metzler ha purtà ils salids e las gratulaziuns dal cussegl federal. "Il Grischun ha in'atgna lingua naziunala, ina gronda tradiziun da democrazia directa e da confruntaziun, la convivenza da gruppas etnicas, da linguas e confessiuns ed el è en quel reguard in exempel per ils ulteriurs 25 chantuns", ha Metzler exprimì entusiasmada dal Grischun. Il Grischun ha però er profità da la Svizra, pertge che blers problems sco il traffic, il commerzi e la garanzia da la segirezza han pudì vegnir schliads meglier u insumma pir en la colliaziun. La cussegliera federala ha era fatg menziun dal rumantsch: "Il rumantsch grischun è il fritg da la confruntaziun cun sasez, cun l'agen e cun l'ester. Jau sper che quai possia esser in element che gida a segirar la survivenza da quest bel e vegl linguatg".
Suenter ch'ils giasts èn sortids da la baselgia da s. Martin, èn els vegnids divertids sin la plazza davant baselgia e sin l'Arcas cun differentas perfomances da giuvenils che han interpretà il mund da lur puntg da vista. Cun musica e saut en differentas variaziuns han els preschentà in avegnir plain speranza, er sch'i dat anc baininqual dumonda e problem da schliar.

Ina raspada da giasts illustra
A l'act festiv uffizial han participà 320 giasts da la vita publica. Igl èn stads preschents represchentants e represchentantas da las differentas pussanzas (legislativa, executiva, giudicativa, medias) sco p. ex. l'entir cussegl grond e represchentantAs da l'economia, da l'armada, da las baselgias e da la cultura. Da la partida èn era stads ulteriurs giasts illusters d'auters chantuns. Tut ils stadis federals èn stads represchentads d'ina delegaziun da dus ensemen cun lur salter. Medemamain tranter ils envidads eran sper la represchentanta dal cussegl federal il president dal cussegl naziunal Yves Christen ed il president dal cussegl dals chantuns Gian-Reto Plattner. Plinavant ils parlamentaris e las parlamentarias dal Grischun a Berna e las represchentantas ed ils represchentants da las regenzas dal Vorarlberg, dal Tirol e dal Tirol dal sid, da la regenza provinziala da la Vuclina ed ina delegaziun da la regenza dal Principadi da Liechtenstein.

Banchet a la staziun dals autos da posta
Gia baud - il comité d'organisaziun era engaschà dapi in onn e dumbrava radund 100 gidanters e gidantras voluntarAs - ha la direcziun dal project definì la staziun dals autos da posta a Cuira sco lieu dal banchet. "Ils motivs per quest lieu eran sia architectura, l'arena averta, sia grondezza, la pussaivladad per ina tscherta inscenaziun, la valur simbolica e ses connex cun la halla da la staziun principala da Turitg (lieu dal project "Züri retour")", ha declerà Mariano Tschuor, il manader dal project. Ins ha stuì prender differentas mesiras en collavuraziun cun l'Auto da posta Grischun per transfurmar questa ovra architectonica marcanta en ina "sala da banchet". Per quest intent han ins dischloccà il traffic da bus per dus dis sin la plazza da la staziun e serrà la sonda suentermezdi la punt Tivoli per il traffic privat. Ina installaziun speziala ha protegì l'areal da posta dal vent e da l'aura ed il palantschieu è vegnì cuvert cun in tarpun. Il responsabel per l'entira inscenaziun da l"Act festiv" è stà Remo Arpagaus.

Partenaris e sustegn da projects
Per las festivitads da giubileum ha "Grischun 2003" collavurà en differents secturs specifics en partenadi cun tschintg interpresas grischunas. Quai èn stads: per il project "Züri " las quatter interpresas Grischun Vacanzas, Banca Chantunala Grischuna, Rätia Energie e Viafier retica; per l'Act statal a la staziun d'autos da posta da Cuira l'Auto da posta Grischun. En il sectur da las medias l'Associaziun da la pressa grischuna e la Südostschweiz Mediengruppe, en il sectur electronic Radio e Televisiun Rumantscha. Plinavant ha la regenza grischuna sustegnì tschintg auters projects grischuns a chaschun dal giubileum "Grischun 2003". Medemamain èn vegnidas integradas en l'onn da giubileum pliras ulteriuras occurrenzas en l'agenda da "Grischun 2003". Infurmaziuns supplementaras davart questas occurrenzas e davart blers auters temas chattais Vus sin nossa homepage www.gr2003.ch.

Garanzia finanziala tras il fond da lottaria
Il concept CHAUS E MUNTOGNAS. KÖPFE UND BERGE. TESTE E MONTAGNE. è vegnì approvà da la regenza grischuna l'october 2001. Per las festivitads da giubileum dal chantun aveva la regenza approvà 3 milliuns francs dal fond da lottaria. Quests daners servan a la finanziaziun dals tschintg projects. Radund 1,6 milliuns francs èn previs per l'organisaziun e per las occurrenzas "Piazza grande", "Act statal" e congress "Testas" en il Grischun. Radund 1,2 milliuns francs custa l'occurrenza "Züri " a la staziun principala da Turitg. 200'000 francs vegnan impundids per il segiurn da plirs dis dals uffants e giuvenils tar "Salut Paris!".

Gremium: OK 2003
funtauna: rg OK 2003