Ils 28 da november 2004 decidan il pievel ed ils chantuns davart la
refurma da la gulivaziun da finanzas e davart la repartiziun da las
incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns (RFI). La RFI vul
metter la collavuraziun e la gulivaziun da finanzas en noss stadi
federal sin ina basa pli effectiva e pli gista. Las incumbensas, las
cumpetenzas e la finanziaziun da la confederaziun e dals chantuns duain
vegnir regladas cleramain e detretschadas tant sco pussaivel. La
confederaziun ed ils chantuns pon ademplir uschia lur incumbensas pli
effizientamain. La regenza grischuna sustegna quest impurtant project da
refurma da la politica da stadi.
Ils commembers da la regenza Eveline Widmer-Schlumpf, Stefan Engler
e Martin Schmid preschentan tge che la RFI signifitgescha per il chantun
Grischun. La RFI porta meglieraziuns considerablas visavi la repartiziun
da las incumbensas e la gulivaziun da finanzas d'ozendi. Tschertamain na
schlia ella betg tut ils problems dal federalissem executiv. Ella fa
dentant in pass essenzial per rinforzar l'autonomia e l'atgna
responsabladad sco er per garantir d'impunder economicamain ils meds
publics.
Tge vul la RFI?
La RFI è vegnida elavurada en lavur communabla intensiva tranter la
confederaziun ed ils chantuns. Per domadus partenaris - confederaziun e
chantuns - è la RFI in project decisiv per l'avegnir da noss pajais.
- per la politica da stadi, perquai che la RFI rinforza tut ils
plauns statals e fraina la sutminaziun progressiva da l'autonomia
chantunala;
- per la politica da finanzas, perquai ch'il sistem da la gulivaziun
da finanzas ch'è oz inconsequent ed ineffizient vegn remplazzà d'in
sistem transpartent, equilibrà ed effizient.
La RFI sa basa essenzialmain sin tschintg innovaziuns principalas
ch'èn accordadas ina cun l'autra:
1. La RFI vul reparter cleramain las rollas e detretschar tant sco
pussaivel las incumbensas e la finanziaziun. Quai vegn cuntanschì cun
attribuir cleramain las responsabladads e las incumbensas da la
confederaziun e dals chantuns sco er cun engrondir la part chantunala
dals meds finanzials betg liads ad in intent.
2. Tar las incumbensas che la confederaziun ed ils chantuns
adempleschan er en avegnir communablamain vegnan resguardadas novas
furmas da collavuraziun e da finanziaziun che correspundan als princips
d'ina gestiun administrativa moderna.
3. La collavuraziun tranter ils chantuns vegn rinforzada ed il barat
da prestaziuns vegn indemnisà cun tariffas gistas.
4. Cun ina gulivaziun da las resursas ch'è vegnida concepida
cumplettamain da nov duain vegnir sustegnids chantuns debels da finanzas
cun meds dals chantuns ferms da finanzas e da la confederaziun. Tras
quai survegnan tut ils chantuns ina dotaziun minimala d'entradas
disponiblas libramain.
5. La gulivaziun da las grevezzas duai indemnisar adequatamain
grevezzas spezialas dals chantuns. Latiers sa tracti da grevezzas da
structura concernent la topografia u la structura sociodemografica dals
chantuns da muntogna e dals chantuns-citad che na pon strusch betg
vegnir influenzadas.
Avantatgs da la RFI or da la vista dal chantun Grischun
Noss chantun è fermamain dependent da la confederaziun; quai n'è
betg il cas mo tar incumbensas, per las qualas la confederaziun è
primarmain cumpetenta, sco tar il militar, l'agricultura e las vias
naziunalas, mabain er tar secturs d'incumbensas chantunalas fitg
impurtants sco tar il guaud, las vias principalas, ils stabiliments per
dismetter ruments e las sereneras, l'agid da vegliadetgna, la protecziun
civila, la scolaziun speziala ed auter pli. Integrond las contribuziuns
federalas a la VR survegn il Grischun mintg'onn passa 900 milliuns
francs da la confederaziun. Quai correspunda a stgars 50% da nossas
entradas totalas. En tut ils secturs che vegnan subvenziunads fitg avain
nus facticamain pers noss'autonomia. La confederaziun dicta
fundamentalmain la maniera e la dimensiun da l'adempliment da las
incumbensas.
La RFI porta divers avantatgs a la confederaziun ed als chantuns.
Per il chantun Grischun stattan las suandantas meglieraziuns en il
center:
- La RFI sclerescha la colliaziun cumplitgada d'incumbensas e
l'entretschament da finanzas ch'existeva fin ussa tranter la
confederaziun ed ils chantuns e reducescha duplicitads.
- La RFI creescha la basa per ina gulivaziun da finanzas e da
grevezzas transparenta, intenziunada ed imponibla. Ella reducescha las
dependenzas envers la confederaziun e curregia faussas structuras da
motivaziun.
- La RFI reducescha las differenzas da la capacitad finanziala e da
la grevezza fiscala cun tendenza creschenta tranter ils chantuns.
- La gulivaziun da las grevezzas geograficas e topograficas
reducescha las grevezzas finanzialas smesiradas dals chantuns alpins.
- La RFI schlargia las pussaivladads per prestaziuns da servetsch
innovativas e favuraivlas ch'èn manaivlas a las burgaisas ed als
burgais.
Consequenzas finanzialas da la RFI
Tut en tut s'egualiseschan per il chantun Grischun las grevezzas e
las distgargias pli u main (resultat equilibrà da l'uschenumnada
bilantscha globala). Ins sto resguardar che la bilantscha globala
preschenta ina registraziun da la situaziun mumentana e che las
consequenzas finanzialas pon vegnir calculadas en detagl pir il mument
che la RFI è realisada.
Decisiv n'è dentant betg il saldo da tut las midadas finanzialas. En
la bilantscha globala n'èn betg resguardads ils effects positivs da la
separaziun da las incumbensas (reducziun da duplicitads), l'optimaziun
da la cooperaziun tranter la confederaziun ed ils chantuns e la
meglieraziun da la gulivaziun da grevezzas tranter ils chantuns. Las
consequenzas finanzialas da l'amplificaziun da la collavuraziun
interchantunala na pon ins anc betg calcular.
Gulivaziun da las grevezzas geograficas e topograficas
Dal puntg da vista finanzial è la gulivaziun da las grevezzas
geograficas e topograficas fitg impurtanta per il chantun Grischun. Sut
quest titel paja la confederaziun ca. 300 milliuns francs als chantuns.
Ils criteris per reparter quests meds èn:
- la surfatscha sur la media d'autezza svizra da 1'080 meters (senza
surfatscha nunproductiva), valitaziun 1/3
- la populaziun che abitescha sur 800 meters sur mar, valitaziun 1/3
- ils abitadis cun main che 200 abitantas ed abitants, valitaziun
1/6
- spessezza da la populaziun, valitaziun 1/6
Cun quest vasch da gulivaziun vegnan resguardadas las "grevezzas da
l'autezza" (p.ex servetsch d'enviern), las "grevezzas da l'inclinaziun"
(p.ex. cultivaziun dal guaud e rempars da lavinas) e las "grevezzas da
la colonisaziun fina" (custs dal servetsch public). Bundant in terz dals
meds per la gulivaziun da las grevezzas geograficas e topograficas van
al chantun Grischun. Questa gulivaziun è - en vista a las grevezzas
spezialas extraoridnarias - fitg impurtanta per il Grischun sco chantun
da muntogna cun ina gronda surfatscha.
Cun separar cleramain ils pajaments da gulivaziun e l'adempliment da
las incumbensas pon ins franar la motivaziun d'ozendi da retrair tantas
contribuziuns federalas sco pussaivel. En il sistem d'ozendi exista ina
gronda pressiun da realisar projects che surpassan per part ils basegns
per propi.
En connex cun la critica davart il sectur da persunas cun
impediments
Da la vart da las instituziuns per persunas cun impediments vegn
exprimì la tema che la RFI chaschunia ina reducziun da las prestaziuns.
Ils chantuns èn conscients da la responsabladad ch'els surpiglian sin
fundament da la nova repartiziun da las incumbensas. Gia oz vegn
prestada ina part considerabla da la purschida da prestaziuns publica
tras ils chantuns e las vischnancas, per exempel en ils secturs da
furmaziun, sanadad, cultura u ambient. Il chantun Grischun è - sco
tschels chantuns - er abel e pront d'ademplir las incumbensas che la
confederaziun al deleghescha en connex cun la tgira da persunas cun
impediments corporals u spiertals. Questas persunas èn er vegnidas
sustegnidas adina pli fitg ils ultims onns.
La RFI facilitescha uschia per exempel l'integraziun d'uffants cun
impediments en il sectur da la scolaziun speziala cun als integrar
meglier en las classas regularas. Questas mesiras d'integraziun ston
resguardar las relaziuns regiunalas e pon succeder meglier e tenor ils
basegns individuals tras ils chantuns e tras las vischnancas.
Areguard la finanziaziun dals indrizs en il sectur staziunar da las
persunas cun impediments vegn per il mument elavurà sin plaun chantunal
in nov sistem da finanziaziun en vista a la realisaziun da la RFI.
Questas lavurs han la finamira da garantir er en avegnir la cumpensaziun
dals custs supplementars necessaris per las persunas cun impediments.
Questa cumpensaziun duai esser orientada a la prestaziun e crear er per
ils purtaders las libertads d'agir necessarias per in adempliment
d'incumbensas effizient.
Facit
La consequenza da la RFI è da renovar e rinforzar il sistem da stadi
federalistic. Quest project progressiv è in avantatg er per il chantun
Grischun . Perquai merita el da vegnir sustegnì cleramain ils 28 da
november 2004.
Ulteriuras infurmaziuns:
Infurmaziuns detagliadas davart la RFI pudais Vus consultar sin la
homepage
www.nfa.ch.
Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da finanzas e militar