Il departament da finanzas e vischnancas ha elavurà la basa per il
project cumplessiv davart la nova concepziun da la gulivaziun da
finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter il chantun e las
vischnancas (NGF). En in proxim pass vegnan las vischnancas orientadas -
a chaschun da sis occurrenzas d'infurmaziun regiunalas che han lieu il
november - davart las novaziuns che resultan en connex cun la NGF
grischuna. La procedura da consultaziun duai cumenzar la primavaira
2008.
Las midadas en l'economia ed en la societad sco er la via ch'è
vegnida tschernida en la politica federala e chantunala han per
consequenza che las structuras federalisticas èn suttamessas ad in
squitsch da refurmas evident. Tras la nova concepziun da la gulivaziun
da finanzas e da las incumbensas tranter la confederaziun ed ils
chantuns (NGF) sto er la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun
vegnir adattada ad in sistem che correspunda a la NGF. Il cumenzament da
l'onn ha la regenza dà il culp da partenza uffizial al project
cumplessiv "NGF grischuna" (nova regulaziun da la gulivaziun da finanzas
e da la repartiziun da las incumbensas en il chantun Grischun).
Il project federalistic che cumpiglia ultra da la gulivaziun da
finanzas er la repartiziun da las incumbensas tranter il chantun e las
vischnancas ed er la promoziun da fusiuns da vischnancas, duai entrar en
vigur il 1. da schaner 2010. Sut la responsabladad dal departament da
finanzas e vischnancas ha il team da project elavurà ussa las propostas
principalas per la revisiun. Avant che la procedura da consultaziun
respectiva cumenzia la primavaira 2008, orientescha il chantun las
vischnancas davart las novaziuns ch'èn previsas en la NGF grischuna a
chaschun d'occurrenzas d'infurmaziun regiunalas. Il november èn
planisadas en tut sis occurrenzas regiunalas a Landquart, a Zernez, a
Samedan, a Glion, a Grono ed a Tusaun.
Il sistem actual na basta betg pli
La gulivaziun da finanzas actuala en il chantun Grischun, ch'è
vegnida introducida avant 50 onns, alura sco prestaziun da pionier, sto
vegnir refurmada. La refurma è necessaria, perquai che - en il decurs
dals ultims decennis - èn s'engrondidas tant la dimensiun da las
incumbensas che ston vegnir ademplidas sco er las pretensiuns envers
quellas. La gulivaziun da finanzas actuala ha in volumen relativamain
modest. Ella sa divida sin plirs instruments che cuntegnan in grond
dumber da singulas subvenziuns fixas sco er da controllas intensivas e
da pretensiuns. L'entretschament da las incumbensas tranter il chantun e
las vischnancas è grond. La repartiziun da las incumbensas n'è betg
limitada cleramain dapertut. Quai ha per consequenza ch'i dat bleras
duplicitads. La finala datti grondas differenzas tranter las vischnancas
pli povras e las vischnancas pli ritgas en il Grischun e questas
differenzas s'augmentan anc.
Las tschintg finamiras principalas da la NGF grischuna
La NGF grischuna vul eliminar questas mancanzas. Ella persequitescha
tschintg finamiras principalas: Sco emprim duain vegnir reducidas las
differenzas tranter las vischnancas tar la capacitad finanziala e tar la
grevezza fiscala. Sco segund duai vegnir amplifitgada la libertad d'agir
da las vischnancas en il sectur finanzial. Sco terz ston vegnir
detretschadas las incumbensas tranter il chantun e las vischnancas, e
quai en moda confurma a la situaziun. Sco quart ha la refurma l'intent
d'ademplir las incumbensas communablas restantas en moda confurma al
stgalim e da las indemnisar s'orientond a las prestaziuns. La finala vul
la refurma engrondir ils impuls per refurmas da vischnancas.
Ils sis instruments da la NGF grischuna
Ils instruments da la NGF grischuna èn praticamain ils medems sco
quels da la NGF tranter la confederaziun ed ils chantuns. Els èn ina
part dals trais secturs "nova gulivaziun da finanzas", "reorganisaziun
da las incumbensas" sco er "refurma da vischnancas". In instrument è la
gulivaziun da las resursas. Cun la gulivaziun da las resursas vegn
prendida en mira ina gulivaziun efficazia tranter vischnancas fermas e
vischnancas deblas. Las vischnancas duain disponer d'in tschep
fundamental da resursas finanzialas ch'èn disponiblas libramain. La basa
per calcular las resursas è la capacitad finanziala d'ina vischnanca sin
fundament da sia forza fiscala sco er dals retgavs da ses tschains
d'aua. La gulivaziun da las resursas vegn finanziada da las vischnancas
fermas sco er dal chantun. Il segund instrument è la gulivaziun da las
grevezzas. Quest instrument duai gulivar ils considerabels
dischavantatgs geografic-topografics, pervia da l'extensiun u pervia da
la situaziun perifera da singulas vischnancas. La gulivaziun da las
grevezzas geografic-topograficas vegn finanziada cumplettamain dal
chantun. Per cumplettar quest instrument vegn concepida da nov la
gulivaziun existenta da las grevezzas socialas.
In ulteriur element impurtant da la NGF grischuna è l'instrument dal
detretschament da las incumbensas tranter il chantun e las vischnancas.
Las numerusas incumbensas communablas vertentas duain vegnir attribuidas
per gronda part ubain al chantun ubain a las vischnancas. La finamira è
da stgaffir cumpetenzas cleras e da reducir duplicitads per pudair
ademplir uschia las incumbensas en moda pli effizienta e pli confurma al
basegn. Tut en tut èn vegnidas analisadas passa tschient incumbensas
communablas. En emprima lingia duain vegnir detretschads ils suandants
champs d'incumbensa:
- incumbensas da la vischnanca: planisaziun locala e regiunala,
fatgs socials (senza cas da l'execuziun da mesiras), sectur prescolar,
scola populara fin e cun la 8. classa, cultura, persunal forestal
communal;
- incumbensas dal chantun: mesiraziun uffiziala, grevs cas socials
(execuziun da mesiras, cas dal Grischun en auters chantuns), scola
populara a partir da la 9. classa, furmaziun professiunala, direcziuns
da las scolas, incassament da la taglia a la funtaunaa.
En tscherts secturs è raschunaivel e pussaivel mo in detretschament
parzial da las incumbensas. En il sectur da la sanadad (ospitals,
spitex, chasas da persunas attempadas e da tgira) duai il chantun pajar
indemnisaziuns ch'èn orientadas a la prestaziun a las vischnancas. Er
diversas autras incumbensas restan incumbensas communablas.
In ulteriur instrument èn las novas furmas da collavuraziun tar
incumbensas communablas. Qua ha il chantun la gestiun strategica, entant
che las vischnancas surpiglian la responsabladad operativa. I duain
vegnir applitgads programs da plirs onns cun cunvegnas da finamiras sco
er contribuziuns globalas e pauschalas.
Cumplementarmain a la NGF da la confederaziun vegnan agiuntads a la
NGF grischuna ils dus instruments da la refurma da vischnancas. Per
l'ina è quai l'instrument da la collavuraziun intercommunala cun
gulivaziun da las grevezzas. Quest instrument prevesa che vischnancas
pon fusiunar en tscherts secturs per collavurar. En tge secturs che la
NGF grischuna vegn a reglar questa retratga intercommunala da
prestaziuns, n'è betg anc determinà. Per l'autra fa l'instrument da las
fusiuns da vischnancas part da la NGF grischuna. Ils process da fusiun
da las vischnancas duain vegnir accumpagnads er vinavant en moda
intensiva, ed ils mecanissems da promoziun e d'impuls duain vegnir
applitgads en moda effizienta.
Ulteriur proceder
Per pudair simular las consequenzas finanzialas da la midada da
sistem vegn fatga ina bilantscha globala. Questa bilantscha globala
cumpareglia la finanziaziun e las prestaziuns da la gulivaziun da
finanzas vertenta cun las consequenzas da la refurma. Suenter las
occurrenzas d'infurmaziun en las regiuns ed en las vischnancas duai il
project da consultaziun davart la NGF grischuna vegnir elavurà
definitivamain. L'avertura da la consultaziun tras la regenza è
planisada per la primavaira 2008.
Gremi: departament da finanzas e vischnancas
Funtauna: rg departament da finanzas e vischnancas