En il Grischun duain vegnir regladas da nov la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun sco er la repartiziun da las incumbensas tranter il chantun e las vischnancas. La regenza grischuna ha dà il culp da partenza al project cumplessiv per refurmar las structuras che porta il titel "Nova regulaziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas en il chantun Grischun (LGF II)". Las novaziuns duain entrar en vigur il cumenzament da l'onn 2010.

Las midadas en l'economia ed en la societad sco er la via ch'è vegnida tschernida en la politica federala e chantunala chaschunan che las structuras federalisticas èn suttamessas ad in squitsch da refurmas evident. Tras la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da las incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns (NGF) sto er la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun vegnir adattada ad in sistem che correspunda a la NGF. In basegn da refurma resulta er pervia da la finanziaziun intscherta da la gulivaziun da finanzas directa, e quai tranter auter perquai ch'igl è vegnì concludì da reveder la lescha chantunala da taglia. Plinavant prevesa il punct central da svilup (PS) 23 en il program da la regenza per ils onns 2005 fin 2008 ina refurma da structura cumplessiva che cumpiglia tut ils elements da la gulivaziun da finanzas en in senn pli vast. Latiers tutgan la repartiziun da las incumbensas, la gulivaziun da finanzas en il senn pli stretg e las structuras communalas. La regenza ha ussa dà il culp da partenza uffizial al project cumplessiv che porta il titel "Nova regulaziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas en il chantun Grischun (LGF II)". Las novaziuns duain entrar en vigur il 1. da schaner 2010.

Il sistem actual na basta betg pli
Tras il svilup da la forza idraulica eran creschidas - la mesadad da l'ultim tschientaner - las differenzas tranter las capacitads finanzialas da las vischnancas. L'onn 1957 era vegnida stgaffida en il chantun Grischun la gulivaziun da finanzas, e quai or da la persvasiun ch'i basegnia ina solidaritad entaifer in sistem federalistic. Dapi 50 onns èn restads ils mecanissems per finanziar il fond da gulivaziun da finanzas per gronda part ils medems, e quai malgrà ils differents svilups economics entaifer il chantun. La finanziaziun magra actuala che sa basa cunzunt sin ils tschains d'aua e sin il substrat da taglia da persunas giuridicas na po plinavant strusch pli vegnir designada sco solidara. In basegn d'agir exista er pervia dal fatg che la differenza tranter las vischnancas pli povras e pli ritgas è fitg gronda e perquai che tala s'augmenta anc vinavant.
En il decurs dals decennis èn s'engrondidas tant las pretensiuns a l'adempliment da las incumbensas sco er lur dimensiun. Las incumbensas vegnan ademplidas cunzunt communablamain dal chantun e da las vischnancas (incl. federaziuns, circuls, districts). En quest connex n'èn las funcziuns dal chantun e da las vischnancas betg cunfinadas cleramain dapertut. Il sistem actual ch'è creschì istoricamain na po betg satisfar a las pretensiuns che vegnan fatgas areguard l'effizienza ed areguard la transparenza, e quai ni en vista a la repartiziun da las incumbensas ni en vista a la gulivaziun da finanzas.
Ils instruments da la LGF II
Ils instruments da la refurma dal federalissem entaifer il chantun èn ils medems sco quels da la NGF tranter la confederaziun ed ils chantuns. La LGF II n'è pia nagut auter ch'ina spezia da NGF grischuna. Tar ils instruments tutgan la nova gulivaziun da finanzas, la reorganisaziun da la repartiziun da las incumbensas e la refurma da vischnancas.

Nova gulivaziun da finanzas directa
Per realisar la NGF sin plaun chantunal uschia, ch'ella correspunda a la finamira ed a la materia, stoi vegnir examinà, sche la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun correspunda a la concepziun da la nova gulivaziun da finanzas da la confederaziun. La graduaziun da las subvenziuns chantunalas tenor la forza finanziala da las vischnancas tar la gulivaziun da finanzas indirecta na correspunda en quest connex betg a la NGF. Quai vala er per las contribuziuns che dependan dals custs e che vegnan pajadas ad ovras publicas. Quellas èn numnadamain ina cumponenta da la gulivaziun da finanzas directa vertenta. La finamira da la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun è damai quella da s'avischinar uschè fitg sco pussaivel al sistem da la NGF. La nova gulivaziun da finanzas duai sa cumponer dals dus elements "gulivaziun da las resursas" e "gulivaziun da las grevezzas" e duai vegnir messa sin ina basa finanziala sauna. En quest connex sto vegnir reglada da nov er la finanziaziun da la gulivaziun da finanzas directa, e quai tranter auter perquai ch'igl è vegnì concludì da reveder la lescha chantunala da taglia. En spezial sto vegnir engrondida la basa da prelevaziun per gulivar las resursas. Ultra da las taglias da las persunas giuridicas ed ultra dals tschains d'aua duain vegnir resguardadas er las taglias da las persunas natiralas.

Reorganisaziun da la repartiziun da las incumbensas
La repartiziun da las incumbensas tranter il chantun e las vischnancas influenzescha - ensemen cun las structuras territorialas ch'èn avant maun - la dimensiun e la concepziun da la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun. Il Grischun tutga tar quels chantuns che partan incumbensas voluminusas cun las vischnancas. Perquai che la gronda part da las incumbensas communablas vegn schliada en il rom da la collavuraziun surcommunala respectivamain regiunala, èn ils detretschaments anc pli cumplexs. Differents svilups e differentas ratas da creschientscha tar singulas posiziuns d'expensas augmentan supplementarmain il basegn da detretschament. L'examinaziun da l'organisaziun vertenta da las incumbensas è pervia da quai ina part integrala da l'entir project. En quest connex duai en spezial vegnir examinà, sche singulas incumbensas communablas duain vegnir suttamessas en il futur mo a la cumpetenza dal chantun respectivamain mo a la cumpetenza da las vischnancas. Per las incumbensas communablas che restan duain vegnir sviluppadas novas furmas da collavuraziun.

Refurma da vischnancas
Cun la gulivaziun da finanzas directa e cun la repartiziun da las incumbensas èn colliadas stretgamain las structuras territorialas. Pervia da sias structuras communalas eterogenas dispona il chantun Grischun da premissas relativamain disfavuraivlas per concepir en moda effizienta la repartiziun da las incumbensas tranter il chantun e las vischnancas sco er la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun. Perquai è la refurma da las structuras territorialas er ina part integrala dal project da la LGF II. Plinavant duain ils process da fusiun da las vischnancas vegnir accumpagnads er vinavant en moda intensiva, ed ils mecanissems da promoziun e d'impuls duain vegnir applitgads en moda effizienta. Adattaziuns strategicas vegnan dentant medemamain integradas en las ponderaziuns ed examinadas permanentamain.

Infurmaziun da las vischnancas
Las vischnancas vegnan orientadas permanentamain davart ils singuls pass e davart ils resultats da la lavur da project ed integradas ad ura en la procedura da consultaziun. Ultra da communicaziuns en scrit èn er planisadas occurrenzas d'infurmaziun regiunalas. Propostas e dumondas en connex cun il project pon vegnir drizzadas al departament da finanzas e vischnancas (DFV) u a l'uffizi da vischnancas (UV).

Gremi: departament da finanzas e vischnancas
Funtauna: rg departament da finanzas e vischnancas