L'avust 2007 cumenzan las scolas primaras da las 23 vischnancas da
pionier cun l'introducziun dal rumantsch grischun sco lingua scritta en
las emprimas classas. La scola auta da pedagogia dal Grischun (SAP GR) è
vegnida incumbensada dal chantun da planisar e da realisar la furmaziun
da la magistraglia. Suenter ina fasa da planisaziun, da preparaziun e da
scolaziun d'in cader, ha actualmain lieu la furmaziun da la
magistraglia. Circa 50 persunas d'instrucziun absolvan ina scolaziun
intensiva da trais emnas.
Preparativas - scolaziun da cader
L'onn 2005 ha la SAP GR survegnì l'incumbensa da planisar, da
preparar e da realisar la furmaziun da la magistraglia en connex cun
l'introducziun dal rumantsch grischun en scola. La basa per questa
scolaziun resulta dal conclus da la regenza dals 21 da december 2004 cun
il concept general per introducir il rumantsch grischun en scola,
numnadamain d'introducir il rumantsch grischun sco lingua
d'alfabetisaziun a partir da l'emprima classa.
Ina gruppa d'expertas e d'experts dal sectur linguistic e/u didactic
sut la direcziun da la SAP GR ha d'ina vart elavurà in concept per la
scolaziun d'in cader per la furmaziun da la magistraglia ed ha definì
structuras, cuntegns e finamiras per questa furmaziun.
Sco manadras e sco manaders da curs han ins savì recrutar 8
persunas, magistras e magisters da tut ils stgalims da scola inclusiv da
scolina sco er persunas che s'occupan professiunalmain dal rumantsch
grischun. Cun ina scolaziun intensiva da quatter emnas èn las persunas
da cader vegnidas preparadas per l'instrucziun entaifer la furmaziun, e
quai en ils secturs: linguistica, didactica da lingua e didactica da
scolaziun da persunas creschidas, meds e materialias d'instrucziun en
rumantsch grischun, informatica en l'instrucziun da lingua,
enconuschientschas dal project rumantsch grischun.
Structura da la scolaziun
La furmaziun da la magistraglia per las regiuns da pionier, dentant
er per tut las futuras scolas che introduceschan il rumantsch grischun
en scola cumpiglia:
- ina furmaziun da basa da trais emnas da scolaziun intensivas cun
examen final
- in'emna d'approfundaziun suenter l'emprim onn da lavur
La furmaziun vegn accumpagnada e sustegnida durant la lavur concreta
cun in support linguistic e didactic.
L'emprima etappa da furmaziun per las 23 vischnancas da pionier ha
lieu l'enviern e la primavaira 2007 cun las trais emnas da scolaziun da
basa en maniera decentrala. Dals 29 da schaner fin ils 2 da favrer 2007
ha l'emprima emna gì lieu a Casti en la Val d'Alvra, dals 12 als 16 da
mars cuntinuescha la furmaziun a Laax e dals 7 als 11 da matg
terminescha la furmaziun en la Val Müstair. L'emna d'approfundaziun ha
lieu la stad 2008, suenter in onn experientschas concretas cun las
emprimas classas.
Participaziun - tgi?
A questa emprima etappa da la furmaziun fan part 55 persunas
d'instrucziun da las regiuns da pionier, 18 da la Val Müstair, 23 dal
Surmeir e 14 da la Surselva (Falera, Laax, Trin). 30 persunas èn
magistras u magisters primars dal stgalim bass, 10 èn persuna
d'instrucziun da la scolina, 8 èn terapeutas da lingua u magistras da
classas pitschnas, 5 èn persunas che instrueschan religiun e 2 èn
magistras da lavurs da maun. Cun quai che la magistraglia dal stgalim
mesaun (4. - 6. classa) e dal stgalim secundar I è pertutgada pir en in
pèr onns directamain da l'introducziun dal rumantsch grischun, vegn la
furmaziun da quella part da la magistraglia realisada pli tard. Quai
pussibilitescha d'ina vart dad evitar in temp memia lung tranter
furmaziun e cumenzament da la lavur pratica, e da l'autra vart la
pussaivladad d'integrar ils novs meds d'instrucziun en la furmaziun.
Cuntegns - tge? / finamiras
L'accent principal da la furmaziun è natiralmain l'acquisiziun da
cumpetenzas linguisticas suffizientas dal rumantsch grischun per pudair
pli tard instruir en scola cun il rumantsch grischun sco lingua da
scrittira. Per quest intent è vegnì elavurà in med d'instrucziun
specific sco fil cotschen per las lecziuns da lingua. Il med
d'instrucziun integrescha er aspects pratics cun preschentar e cun
proponer activitads ed exercizis cun la vasta purschida da materialias
existentas en rumantsch grischun. La magistraglia duai survegnir ina
buna survista ed er ina introducziun didactica pratica per la lavur cun
tut las materialias existentas e cun ils differents meds d'instrucziun
en elavuraziun per ils singuls roms e stgalims. Ultra da la scolaziun
linguistica teoretica e pratica han las participantas ed ils
participants la pussaivladad dad eleger curs en differents secturs sco:
informatica e programs electronics specifics per l'instrucziun da lingua
e per il diever linguistic, elements fundamentals da la didactica da
lingua, aspects impurtants da scolaziun e d'educaziun bilingua, istorgia
dal rumantsch, exercizis da conversaziun. Ina part da la scolaziun è
reservada per la lavur da preparaziun specifica per ils differents
stgalims u secturs da la scola, sco scolina, stgalim bass da la scola
primara, instrucziun da religiun, lavurs manualas textilas e terapia da
lingua.
La finamira da la scolaziun è da scolar persunas cun bunas
cumpetenzas linguisticas dal rumantsch grischun, introducidas en la
lavur pratica cun meds e materialias d'instrucziun. Ultra da quai duain
las persunas d'instrucziun er esser persunas da referiment per il
project rumantsch grischun en scola en il contact cun geniturs, cun
autoritads da scola e cun l'entira populaziun.
Ensemen cun il post da stab per la didactica e cun l'elavuraziun da
meds d'instrucziun vegnan coordinadas las pretensiuns linguisticas e
didacticas da la furmaziun. Il program da scolaziun da mintga emna vegn
cumplettà cun excursiuns en las differentas regiuns e cun inscunters cun
persunas che s'occupan intensivamain cun il rumantsch grischun.
Perspectivas - co vai vinavant?
Suenter las trais emnas da furmaziun da basa cumenza ina part da la
magistraglia l'avust 2007 cun l'instrucziun dal rumantsch grischun sco
lingua d'alfabetisaziun e da scrittira per las emprimas classas da las
regiuns da pionier. Durant questa fasa d'introducziun han las persunas
d'instrucziun in support linguistic e didactic. La furmaziun vegn
cumplettada e terminada cun l'emna d'approfundaziun in onn pli tard.
Questa structura da furmaziun tant per la quantitad sco er per ils
cuntegns e per la qualitad vala en avegnir per tut las vischnancas che
introduceschan il rumantsch grischun en scola. Ils termins, la grondezza
da las gruppas ed il ritmus da las etappas da las proximas furmaziuns
dependan da las decisiuns da vischnancas e da regiuns d'introducir il
rumantsch grischun en lur scolas.
Persunas che dattan infurmaziuns:
- cusseglier guvernativ Claudio Lardi, schef dal departament
d'educaziun, cultura e
protecziun da l'ambient, tel. 081 257 27 01
- Ivo Berther, manader dal project "rumantsch grischun en scola",
tel. 081 257 27 15
- Gian Peder Gregori, manader da la furmaziun supplementara davart
il rumantsch grischun tar la scola auta da pedagogia dal Grischun, tel.
081 354 03 96
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da
l'ambient