L'economia d'alp dal Grischun realisescha la politica agrara e las aspectativas da la societad. En quest connex èsi reussì a las puras ed als purs da tegnair averta la cuntrada da cultura e d'adattar cun success il sistem da cultivaziun tradiziunal a las novas pretensiuns. Malgrà che l'occupaziun da las alps è en general buna, datti dentant problems en singulas regiuns ed igl exista vinavant in basegn d'investiziun considerabel. Las schanzas per l'avegnir èn bunas, l'economia d'alp dal Grischun ha in potenzial enorm e po sa profilar tant cun products e cun prestaziuns da qualitad sco er en collavuraziun cun autras branschas. Quai è il facit dal rapport da situaziun davart il "futur da l'economia d'alp dal Grischun" ch'è vegnì elavurà dal center da furmaziun e cussegliaziun agricula Plantahof sco er da l'uffizi d'agricultura e da geoinfurmaziun.

Sco finamira da la politica agrara sto l'economia d'alp dal Grischun garantir che tut las alps vegnian cultivadas tras ina producziun rentabla. En quest connex gioga la cuntrada da cultura cultivada ina gronda rolla, cunquai ch'il territori d'alp cuvra var 70 pertschient da la surfatscha d'abitadi e da la surfatscha che vegn utilisada da l'agricultura. Questa pretensiun vegn fatga cunzunt da vart dal turissem, cunquai che var 7'500 hectaras pistas da skis sa chattan sin pastgiras d'alp. L'economia d'alp ha ina funcziun economica impurtanta entaifer l'agricultura dal Grischun. Ella contribuescha tranter auter 22 pertschient dal pavel e reducescha la grevezza da las puras e dals purs la stad durant ils dis da blera lavur. Ils svilups actuals en la politica agrara federala 2011 sco er en il martgà da latg influenzeschan fermamain l'economia d'alp. Tras quai che la contingentaziun dal latg ch'è reglada dal stadi vegn abolida proximamain, vegn l'agricultura da muntogna - cun ses gronds custs da transport fin tar ils centers da fabricaziun - sut in squitsch economic pli e pli grond. Oz na pon las consequenzas per l'economia d'alp betg anc vegnir giuditgadas.

Durant l'ultim onn e mez è dentant vegnì fatg in pass impurtant enavant. Per incumbensa ed en collavuraziun cun l'uffizi d'agricultura e da geoinfurmaziun (UAG) ha il center da furmaziun e cussegliaziun agricula (CFCA) Plantahof elavurà il "rapport davart il futur da l'economia d'alp dal Grischun". Quai è l'emprim pass en direcziun d'in concept e d'in plan da svilup da las alps en il Grischun. Il rapport duai mussar, co che l'alpegiaziun po vegnir segirada durant ils proxims 15 onns e sch'i sto eventualmain vegnir renunzià a tschertas alps. L'impuls per quest rapport era vegnì dà tras ina moziun dal deputà Corsin Farrér.

Sco resumaziun pon ins dir: L'agricultura e l'economia d'alp adempleschan bain lur incumbensa, las alps vegnan chargiadas bain (occupaziun da 92 %). Er ils products d'alp - oravant tut il chaschiel d'alp - èn dumandads, tuttina na cuntenta il retgav dentant betg adina. Las puras ed ils purs han chapì da far frunt cun success a las novas pretensiuns dal martgà ed a las finamiras da la politica agrara. En quest connex han ellas ed els pudì adattar la moda da cultivaziun tradiziunala - cun manaschis da chasa, cun culms e cun alps che nossa cuntrada da cultura odierna ha sviluppà - a las novas cundiziuns generalas. Er ina part considerabla da l'infrastructura è sanada. Las tradiziuns èn anc adina francadas fermamain e las puras ed ils purs sco er las vischnancas sustegnan lur alps. Quest svilup n'è betg passà senza difficultads e senza conflicts. Brisanta è cunzunt stada la dumonda, co ch'ins duaja reagir sin ils gronds spustaments tar las categorias d'animals en il sectur da l'organisaziun da las alps ed en il sectur dal manaschament da la pasculaziun (biestga sitga ­13 %, vatgas da latg ­5 %, vatgas-mamma +42 %). La midada n'è er betg passada en tut las regiuns cun il medem success. Uschia datti anc in grond basegn d'optimar l'infrastructura a Tavau; ed a Lai, en Engiadin'ota, en il Puschlav ed en il Moesano cumbatta in quart da las alps u dapli cunter alpegiaziuns bler memia pitschnas. Er intginas alps da nursas han difficultads. Plinavant permettan las datas disponiblas da valitar mo approximativamain la situaziun, betg dentant da far indicaziuns detagliadas.

En vista al futur da l'economia d'alp dal Grischun propona il rapport da cuntinuar en moda consequenta cun la via tschernida. Sut las cundiziuns actualas pudess l'economia d'alp dal Grischun sa profilar cun products e cun prestaziuns da qualitad sco er en collavuraziun cun la branscha da victualias (p.ex. chascharias dal vitg) e cun il turissem. La politica agrara 2011 porscha bunas pussaivladads per quest intent. Ella sustegna iniziativas e projects communabels per il svilup regiunal sin basa da la lescha federala davart l'agricultura. Plinavant vegnan protegids per l'emprima giada cleramain ils products da muntogna e d'alp tras la nova ordinaziun davart las designaziuns "muntogna" ed "alp".

I fiss giavischaivel d'elavurar in concept per las alps ed in plan per il svilup da las alps. Las mesiras vegnissan gruppadas per lung da trais axas d'acziun.

Axa d'acziun 1: Infurmaziuns da basa per l'economia d'alp
Las finamiras da l'utilisaziun persistenta da las pastgiras d'alp e da l'applicaziun effectiva dals meds finanzials èn vegnidas cuntanschidas. La situaziun da datas actuala na permetta dentant betg da far ina valitaziun detagliada u in'observaziun effizienta. Fin la fin da l'onn 2008 duain perquai vegnir creads in concept ed in plan per il svilup da las alps per il Grischun che cuntegnan finamiras formuladas, indicaturs per controllar il success ed in cataster electronic da las alps che pussibilitescha d'observar il svilup e che serva sco basa per decider davart investiziuns consolidadas. Er ils chantuns Vallais, Son Gagl e Sutsilvania lavuran en quest senn per segirar il futur da lur economias d'alp. Questas mesiras vegnan finanziadas en emprima lingia cun daners publics, las novas pussaivladads da la confederaziun vegnan exauridas.

Axa d'acziun 2: Rentabilitad da la producziun d'alp
La finamira da surviver sin il martgà cun products d'alp rentabels e cun ina qualitad profilada è medemamain vegnida cuntanschida. Valitond la situaziun arrivan ins er qua mo a constataziuns generalas, perquai ch'ils quints d'alp na vegnan betg evaluads e perquai ch'i na dat nagins indicaturs. Plinavant datti savens midadas tar las persunas ch'èn responsablas per l'alp e tar il persunal d'alp, e la tenuta envers la producziun da products d'auta qualitad è plitost reservada. Perquai duain vegnir creads in manual d'alp davart dumondas organisatoricas, inclusiv in quint d'alp modular e buns exempels, sco er manuals pratics per il manaschament da la qualitad da products d'alp. Plinavant vegnan drizzadas la qualificaziun e la cussegliaziun sco fin ussa consequentamain e currentamain tenor las axas d'acziun 1 e 2. Ultra dal svilup dals manuals vegnan questas mesiras finanziadas sur il martgà, e quai cun il sustegn da mesiras per promover la vendita e cun l'agid finanzial dal stadi en il rom usità da la politica agrara 2011.

Axa d'acziun 3: Innovaziun e svilup
Er la finamira d'adattar constantamain la producziun d'alp a las pretensiuns dal martgà e da la societad è vegnida ademplida cun success en il passà. Las bleras alps èn dentant idas oravant tut vias convenziunalas. Sin las alps na datti strusch ina commerzialisaziun directa, per survegnir muvel d'alp e per commerzialisar ils products suenter la stgargiada sto mintgina e mintgin guardar per sasez, las vischnancas u las corporaziuns d'alp ageschan sulettas, in turissem agrar sin l'alp ed ina collavuraziun cun autras branschas datti mo darar. Tras in program d'impuls e tras ina cumissiun d'alp che consista da represchentantas e da represchentants da differentas branschas duain vegnir proponidas ideas innovativas. La realisaziun da questas ideas duai vegnir promovida en la pratica. Uschia pon ins p.ex. installar in'organisaziun per commerzialisar ils products d'alp e tschertgar la collavuraziun cun l'organisaziun alpinavera. En la fasa da svilup vegnan questas mesiras finanziadas cun meds privats e cun agid public (chantun e confederaziun). Suenter quests stimuls vegnan questas mesiras alura finanziadas tras il martgà.

Gremi: departament d'economia publica e fatgs socials
Funtauna: rg departament d'economia publica e fatgs socials