Cun il program grischun en moviment reagescha il chantun Grischun sin il fatg che adina dapli uffants e giuvenils èn memia gross. Per ils uffants pitschens, en scolina ed en scola vegnan realisads projects da moviment e da nutriment. Plinavant duai la conscienza da sanadad da la populaziun vegnir rinforzada cun la campagna d'infurmaziun "Es en furma?".

En collavuraziun cun las vischnancas e cun las scolas en il Grischun vegn grischun en movi¬ment a realisar a partir dal november 2008 sis projects en il rom d'ina emprima fasa da project. Il program grischun en moviment/grigioni in movimento/graubünden bewegt dura fin l'onn 2011. I sa tracta d'in program dal chantun Grischun en collavuraziun cun la promoziun da la sanadad Svizra. Sut la direcziun da l'uffizi da sanadad dal Grischun s'engaschan l'uffizi per la scola populara ed il sport sco er il center per prevenziun e promoziun da la sanadad ZEPRA per in pais saun en il Grischun.

14 pertschient dals uffants èn memia gross
Tenor ina "inventarisaziun" che l'uffizi chantunal da sanadad ha fatg aposta tar 1'200 uffants da scola en il Grischun (1. fin 9. classa) è mintga 7avel uffant (14 pertschient) memia gross. Mintga 27avel uffant (stgars 4 pertschient) patescha d'in grond surpais (adipositas). Pli bass ch'il nivel da furmaziun dals geniturs è e pli savens ch'ils uffants han surpais. Er uffants esters èn pli savens memia gross. Sin il stgalim superiur pateschan ils giuvens cleramain pli savens dal surpais che las giuvnas. Questas datas represchentativas èn vegnidas registra¬das il matg ed il zercladur 2008 en l'aglomeraziun da Cuira ed en regiuns ruralas (Engiadina, Val Müstair e Puschlav) ed èn alura vegnidas evaluadas scientificamain. En l'Engiadina ed en las vals dal sid è il problem pli pitschen ch'en l'aglomeraziun da Cuira cun ses caracter urban. Cun agid da la grondezza e dal pais è vegnì calculà l'uschenumnà "body mass index" (BMI). Plinavant èn ils uffants da scola vegnids interrogads areguard lur disas da nutriment e da moviment. Cun il monitoring dal BMI vegnan controlladas en quatter onns las midadas da la situaziun dal pais e cumparegliadas cun retschertgas ch'èn vegnidas fatgas en il rest da la Svizra.

Agir a temp
En il Grischun pateschan ils uffants main savens da surpais che en las citads da Basilea, da Berna e da Turitg. Ultra da quai sa muventan els dapli e sa nutreschan en moda pli equilibra¬da. Tuttina vuless la regenza grischuna agir a temp. Ella vul franar la tendenza negativa che adina dapli uffants e giuvenils èn memia gross. Conscienza da sanadad, moviment e nutri¬ment èn ils chavazzins latiers: ina cultura da moviment, il plaschair da sa muventar sco er in stil da viver activ cun in moviment regular e cun in nutriment equilibrà duain vegnir promovids tras il program grischun en moviment. Per ch'ils projects da moviment e da nutriment possian vegnir realisads en las vischnancas, metta il chantun Grischun a disposiziun durant ils onns 2008 fin 2011 in sustegn professiunal e finanzial. Per che quests projects possian dentant vegnir realisads cun success en las scolinas ed en las scolas, ston els ultra da quai er vegnir sustegnids da las vischnancas cun ideas e cun daners. Il program d'acziun vegn accumpa¬gnà da la campagna d'infurmaziun "Es en furma?" ch'è destinada a la populaziun. Il preven¬tiv general dal program d'acziun dal chantun Grischun e da la promoziun da la sanadad Svizra è vegnì approvà da la regenza l'avrigl ed importa 4 milliuns francs.

Purschidas per las vischnancas
Grischun en moviment cumenza cun sis projects concrets per ils uffants pitschens, per las scolinas e per las scolas sco er per il temp liber. Las 350 persunas ch'èn incumbensadas per la promoziun da la sanadad e per la prevenziun en las scolas ed en las vischnancas èn du¬mandadas da trair a niz e da realisar en lur vischnancas questas purschidas da basa che quest program metta a disposiziun. A chaschun da quatter conferenzas regiunalas vegnan questas persunas infurmadas detagliadamain davart ils cuntegns: La purschida "cupitgarola" sa drizza a las scolinas e porscha in equipament da basa per promover il moviment ed il sport en tut las scolinas. Il "kiosc durant la pausa" – che ha la finamira da porscher ina marenda sauna en scola – vegn promovì tras impuls finanzials e cumplettà tras infurmaziuns e tras cussegliaziuns. La finamira generala en instituziuns publicas sco scolas, canortas d'uf¬fants u maisas da mezdi è quella da porscher in nutriment equilibrà. "GKB-SPORTKIDS" è in program ch'exista gia per uffants pitschens. Tar ils 26 lieus da trenament existents duain vegnir vitiers novs; e lur finanziaziun, lur administraziun, il furmaziun supplementara da las manadras e dals manaders e la disposiziun dal material d'instrucziun duain esser garantidas. La purschida "brevs als geniturs" infurmescha – ensemen cun la Pro juventute – ils geniturs dals uffants da 5 e 6 onns davart il moviment e davart il nutriment. Tras la purschida "locali¬tads per sa muventar" duain las vischnancas plinavant vegnir motivadas d'elavurar e da rea¬lisar in concept communal per implants da sport (CCIS). Tar las localitads per sa muventar tutgan er plazzas da giugar, plazzas da scola attractivas, hallas da gimnastica accessiblas, vias da velo segiras e.u.v. Il program vegn cumplettà tras "eveniments da moviment" locals per la populaziun. En ina proxima fasa èn planisads anc nov ulteriurs projects.

Ulteriuras infurmaziuns: www.graubünden-bewegt.ch

Gremi: uffizi da sanadad
Funtauna: rg uffizi da sanadad