La regenza grischuna vul detretschar las incumbensas da la giustia e
stgaffir ina nova basa per ina giustia buna ed effizienta en il chantun
Grischun. Cun ina revisiun parziala da la constituziun chantunala duai
vegnir sclerida la dumonda da princip, sche las incumbensas giudizialas
dals circuls duain vegnir surdadas en l'avegnir a las dretgiras
districtualas u a la procura publica. Ils circuls restan organs
administrativs politics e mantegnan la funcziun da circuls electorals
per il cussegl grond. La regenza ha deliberà la missiva correspundenta
per mauns dal cussegl grond. Quel vegn a tractar la fatschenta en la
sessiun d'october.
Las lavurs vi da la procedura penala svizra (PP) e vi da la
procedura civila svizra (PC) èn terminadas u vegnan previsiblamain
terminadas quest onn. L'entrada en vigur è previsa per il 1. da schaner
2011. En il chantun Grischun pertutgan las consequenzas dal nov dretg
federal cunzunt ils circuls, ma er las dretgiras districtualas, las
vischnancas e la procura publica.
Oravant tut las prescripziuns da la PP svizra - cun l'introducziun
dal model da la procura publica - han consequenzas considerablas per ils
circuls. Pervia da l'obligatori dal dretg federal na po betg pli la
presidenta cirquitala u il president cirquital relaschar en l'avegnir
ils mandats penals tar delicts e tar crims, mabain la procuratura
publica u il procuratur public. Tras quai perdan ils circuls tut en tut
circa in quart da lur lavur e la mesadad da lur entradas or da las
incumbensas giudizialas ubain circa 3.3 milliuns francs per onn. Questas
perditas d'entradas na pon betg vegnir cumpensadas dal tuttafatg cun
reducir il persunal; tut tenor la reducziun da plazzas s'augmenta il
deficit annual dals circuls, il qual sto vegnir pajà da las vischnancas,
per 2.5 milliuns francs.
Sin la proposta da la regenza hai dà differentas reacziuns durant la
consultaziun. Las partidas, las federaziuns economicas, la federaziun
d'advocatas e d'advocats sco er la dretgira chantunala han dà il
consentiment a questa proposta, entant ch'ils circuls e var 70
vischnancas l'han refusada. Sin basa dal resultat da la consultaziun è
la regenza da l'avis che sia proposta saja dentant vinavant adequata e
possia cuntanscher ina maioritad politica.
La regenza vesa ils avantatgs d'ina refurma cumplessiva
Cun realisar la PP e la PC svizra en il Grischun na vul la regenza
betg mo sa restrenscher a quellas adattaziuns al dretg federal, las
qualas èn absolutamain necessarias, mabain propona en sia missiva ina
refurma cumplessiva da l'organisaziun giudiziala. Questa refurma ha la
finamira da detretschar las incumbensas giudizialas e da stgaffir in
cler urden da cumpetenzas cun structuras pli simplas. Las incumbensas
giudizialas vertentas dals circuls vegnan surdadas a la procura publica,
sch'i sa tracta d'incumbensas dal dretg penal, ed a las dretgiras
districtualas, sch'i sa tracta d'incumbensas dal dretg civil. Ils
circuls mantegnan dentant la funcziun da circuls electorals per il
cussegl grond e restan organs administrativs politics. Betg pertutgads
n'èn ils fatgs tutelars, ils uffizis da scussiun e da concurs ed ils
notariats cirquitals.
Cun concentrar las incumbensas giudizialas vertentas dals circuls
tar las dretgiras districtualas e tar la procura publica resultan -
tenor l'avis da la regenza - numerus avantatgs per las burgaisas e per
ils burgais. Ina separaziun consequenza da las pussanzas augmenta
l'independenza giudiziala. Il detretschament da las incumbensas
stgaffescha structuras pli efficazias e pussibilitescha andaments pli
simpels e proceduras pli sveltas. Plinavant vegnan amplifitgadas las
structuras decentralas existentas da la procura publica e da las
dretgiras districtualas, uschia che la proximitad a las burgaisas ed als
burgais sco er las enconuschientschas da las relaziuns localas restan
garantidas. La finala stgaffescha la proposta da la regenza la basa per
che la giustia possia vegnir finanziada cumplettamain tras il chantun.
Uschia pon vegnir evitadas grevezzas finanzialas supplementaras per las
vischnancas sco er per ils pajataglia.
La regenza è persvadida ch'i fiss mo ina soluziun a curta vista,
sche l'organisaziun actuala vegniss mantegnida pervia dals custs
supplementars per las vischnancas e pervia da las sfidas futuras ch'èn
previsiblas gia oz, sco p.ex. la correspundenza electronica cun las
dretgiras. Tenor l'opinun da la regenza correspunda la proposta dal
detretschament da las incumbensas da la giustia plinavant ad in basegn
cumprovà, ed ella resguarda las particularitads en il chantun. Quest
detretschament tegna quint da las prescripziuns dal cussegl grond e da
las prioritads dal program da la regenza 2009 - 2012. La revisiun
parziala da la constituziun chantunala stgaffescha ina nova basa per ina
giustia buna ed effizienta en il Grischun. Mo ina refurma cumplessiva
permetta ina soluziun a media ed a lunga vista che resguarda las
structuras tradiziunalas. Il project gida a rinforzar l'organisaziun
decentrala da la giurisdicziun civila e penala da l'emprima instanza,
uschia che las dretgiras en il Grischun èn en cas da dumagnar las sfidas
futuras.
Tras il detretschament da las incumbensas sco er tras la separaziun
da la politica e da la giustia vesa la regenza la refurma da las
dretgiras sco pass clerifitgant en direcziun d'in repassament persistent
e cumplessiv da las structuras en il chantun Grischun cun ses 11
districts, cun sias 12 corporaziuns regiunalas, cun ses 39 circuls, cun
sias var 200 vischnancas e cun sias passa 400 corporaziuns da
vischnancas. La refurma è ina buna basa per ulteriurs repassaments da
las structuras, senza dentant vulair pregiuditgar u premetter tals. Er
suletta è ella ina soluziun coerenta ed adequata.
Ils circuls restan organs administrativs politics
La regenza vesa ils circuls sco instituziuns che pon surpigliar
incumbensas administrativas, per las qualas las vischnancas èn memia
pitschnas e las corporaziuns regiunalas memia grondas. Incumbensas
pussaivlas èn p.ex. scolas, ospitals, chasas da persunas attempadas e da
tgira, uffizis da taglia, uffizis da construcziun u uffizis forestals.
L'aboliziun dals circuls na stat betg en discussiun per la regenza;
tenor ses avis po la divisiun vertenta en circuls servir sco basa per la
structura communala futura. En vista a la creaziun da vischnancas
effizientas cun in'organisaziun professiunala è la regenza numnadamain
da l'avis che blers circuls sajan perimeters adattads per fusiuns da
vischnancas, cunquai ch'els hajan ina grondezza suffizienta, furmian
valladas coerentas u sajan drizzads vers in center. Ultra dals circuls
vesa la regenza er ils districts resp. las corporaziuns regiunalas sco
organs che pudessan ademplir las incumbensas decentralas dal chantun e
las incumbensas communablas da las vischnancas, e quai sche pussaivel
cun in dumber reducì e cun perimeters congruents. En quest connex èn ils
districts responsabels per las incumbensas giudizialas, entant che las
corporaziuns regiunalas èn cumpetentas per las incumbensas
administrativas. Sin questa basa duai vegnir elavurà entaifer
l'administraziun fin la fin da l'onn 2010 in "urden da preschentaziun"
cun in giudicament da la strategia vertenta, mussond vias per
cuntanscher las finamiras. Uschespert ch'il model ha survegnì ina furma
concreta, stoi vegnir examinà en ina vasta discussiun publica, quant
adattà ch'el è.
Planisà da proceder en moda graduada per realisar la PP e la
PC svizra
Per realisar la PP e la PC svizra è la regenza sa decidida per in
proceder graduà. Tras la revisiun parziala da la constituziun chantunala
duai l'emprim vegnir sclerida la dumonda da princip concernent las
incumbensas giudizialas dals circuls ed uschia er la dumonda concernent
la concepziun futura da la giurisdicziun civila e penala da l'emprima
instanza. La votaziun dal pievel ha lieu il cumenzament da favrer 2009.
Questa decisiun è alura la basa per la realisaziun concreta sin il
stgalim da la lescha. Quella vegn suttamessa al cussegl grond l'onn
proxim en ina missiva separada.
Sche la revisiun parziala da la constituziun chantunala vegniss
refusada, na pudessan las incumbensas da la giustia betg vegnir
detretschadas en la dimensiun proponida. La realisaziun sa restrenschess
en quest cas a far quellas adattaziuns a las prescripziuns federalas,
las qualas èn absolutamain necessarias - inclusiv lur consequenzas
finanzialas per ils circuls e per las vischnancas.
Infurmaziuns:
cussegliera guvernativa Barbara Janom Steiner, scheffa dal
departament da giustia, segirezza e sanadad, tel. 081 257 25 01
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun