Adina puspè vegnan chattadas singulas evlas da la pizza cun sintoms che laschan supponer ina tissientada da plum. En in studi detaglià han la Staziun ornitologica svizra Sempach e l'uffizi da chatscha e pestga dal Grischun examinà evlas da la pizza, tschess barbets e pivs gronds, sch'els han restanzas da plum en sai. Perquai ch'ils resultats laschan supponer che la muniziun da chatscha saja la funtauna dal plum, prendan differentas autoritads da chatscha mesiras per proteger ils utschels da rapina gronds en il futur meglier cunter tissientadas da plum. 
 
Ils ultims 10 onns è vegnida diagnostitgada ina tissientada da plum tar singulas evlas da la pizza ch'ins ha chattà mortas u malsaunas en las Alps. En in studi detaglià han perquai l'uffizi da chatscha e pestga dal Grischun e la Staziun ornitologica svizra Sempach laschà examinar utschels da rapina en ils instituts da medischina legala sco er da farmacologia e da toxicologia veterinara da l'universitad da Turitg, sch'els èn engrevgiads da plum. Da 41 evlas da la pizza e da 20 pivs gronds han 3 evlas da la pizza gì concentraziuns da plum fitg grondas en il sang, en ils gnirunchels u en il dir, quai che lascha supponer ina tissientada acuta. Ma er ils oss da quasi tut las evlas da la pizza han demussà concentraziuns da plum fitg grondas, pli grondas che quellas ch'èn vegnidas constatadas en studis da l'exteriur. 

Danunder deriva il plum? 
Co deriva il metal grev autamain toxic en l'ambient alpin? Per sclerir questa dumonda èn vegnidas cumparegliadas evlas da la pizza che maglian cadavers cun pivs gronds che na maglian nagins cadavers. Ils pivs gronds han gì concentraziuns da plum en ils oss ch'eran 10 giadas pli pitschnas che quellas da capricorns e da muntanellas, il nutriment da las evlas da la pizza. 
Las evlas da la pizza tissientadas acutamain e singulas concentraziuns da plum en ils oss fitg grondas pon eventualmain vegnir decleradas cun la muniziun da chatscha traguttida. Resultats da perscrutaziun sumegliants tar il condor californes e tar l'evla da mar conferman quai. I na po dentant betg vegnir exclus che er plum da funtaunas natiralas sa concentrescha en il territori alpin en la chadaina da nutriment e vegn deposità en ils oss dals animals. Sche quai è effectivamain il cas e tge consequenzas che la gronda concentraziun da plum ha per la vitalitad da noss utschels da rapina vegn perscrutà pli detagliadamain. 

Instradà il midament a muniziun senza plum 
Per prevegnir a cas futurs da tissientadas han l'uffizi da chatscha e pestga dal Grischun ed ulteriuras administraziuns da chatscha instradà differentas mesiras. Ils guardiaselvaschina dovran per lur chatscha da tgira da nov mo pli muniziun senza plum. Las chatschadras ed ils chatschaders vegnan supplitgads da sutterrar las parts sbuttatschadas ch'èn vegnidas tutgadas da las ballas u dals ballins, per che questas parts na possian betg pli vegnir magliadas da las evlas da la pizza e dals tschess barbets. Meglierà sto er vegnir il tractament da las restanzas contaminadas dals animals sajettads. I resta da sperar che l'industria da muniziun è en cas da fabritgar muniziun senza plum per tut ils calibers che han per gronda part la medema qualitad che las ballas ed ils ballins da plum che vegnan duvrads oz. Alura pudess vegnir duvrada muniziun senza plum per tut las chatschas. 


Fotografia agiuntada:
Evlas da la pizza pon sa tissientar, sch'ellas maglian charn u il dadens che cuntegnan rests da ballas u da ballins da plum. Per singuls utschels po ina tissientada da plum er esser la sentenzia da mort (© Marcel Burkhardt).
(La fotografia dastga vegnir duvrada mo per questa communicaziun a las medias e mo cun indicaziun da la funtauna.)


Infurmaziuns:
- Hannes Jenny, uffizi da chatscha e pestga dal Grischun, tel. 081 257 38 93, e-mail hannes.jenny@ajf.gr.ch
- Matthias Kestenholz, Staziun ornitologica svizra, Sempach, tel. 041 462 97 45, e-Mail matthias.kestenholz@vogelwarte.ch


Gremi: uffizi da chatscha e pestga dal Grischun / Staziun ornitologica svizra
Funtauna: rg uffizi da chatscha e pestga dal Grischun / Staziun ornitologica svizra