LA REGENZA A LAS ABITANTAS ED ALS ABITANTS DAL CHANTUN GRISCHUN
Stimadas conburgaisas e stimads conburgais
Preziadas Grischunas e preziads Grischuns
Stimads giasts en il chantun Grischun
Ils stgars dus onns sut il giuf da la pandemia dal coronavirus han occupà
mintgina e mintgin da nus, e quai en tut ils pajais ed en tut las regiuns da
quest mund. Miseria e ravgia, solitariadad e malchapientscha, malsegirezza ed
impazienza, aspectativas e tristezza, dumondas existenzialas ed ina chargia da
lavur memia gronda. Quai ed anc bler dapli han caracterisà quest ultim temp.
Tgi che ha pensà e sperà al cumenzament da la pandemia dal coronavirus
ch’ella na vegnia la finala betg ad esser uschè perturbanta u passia speravia
plitgunsch
svelt, sa vesa oz fermamain trumpà. Ina dira emprova ordaifer
mintga
norma è passada, ma ella n’è – sch’ins guarda precis – anc betg superada
dal tuttafatg. Nagin da nus na sa, tge effects che ses svilup vegn ad avair
a lunga vista per la sanadad da la Svizra e tge consequenzas e tge fastizs ch’ella
relascha er a nus sco societad e per noss mund da lavur ed uschia per nossa
existenza sociala ed economica en il futur pli proxim e pli lontan. Las sfidas
svaneschan mo per part, autras vegnan a restar u pir anc a nascher. Che betg
tut n’è previsibel e reglabel – er en noss temp modern – ans vegn mussà actualmain
cun gronda evidenza.
Nus n’essan betg disads cun talas enconuschientschas e valitaziuns dominadas
d’intschertezzas e d’ina tscherta nunpussanza. Per regla è noss agir persunal
sco er quel entaifer la societad e – pir da dretg – quel dal stadi in agir planisà
conscienziusamain e cun quità. Nus vulain proceder en moda ponderada
e coordinada, nus vulain previsibladad, confidenza, segirezza giuridica e – la
fin finala – segirezza. En il stadi vegn quai garantì tras in andament ordinà
democratic politic cun incumbensas, cun cumpetenzas e cun responsabladads
regladas che nus enconuschain bain. E betg sco ultim cun ina controlla supe-
riura
tras ina dretgira u tras ina decisiun dal pievel.
E tuttenina è bler – gea quasi tut – auter. Incumbensas dal tuttafatg novas
èn naschidas – per nus persunalmain per exempel, sch’ils uffants na van
betg pli a scola u sch’ins sto garantir il homeoffice, ma er per il stadi cun la
pandemia e cun ils agids economics. Cumpetenzas cumplettamain novas èn
sa sviluppadas – per exempel per nus persunalmain, sch’ins ha stuì privar ils
uffants da las visitas tar lur nonas e nons, tattas e tats, ma er per il stadi, perquai
ch’ils process democratics, che sa basan sin il dretg d’urgenza pervia da
lur necessitad ed impurtanza, èn reglads auter. Responsabladads dal tuttafatg
novas èn naschidas – per exempel per nus persunalmain, sch’ins sto observar
en atgna responsabladad novas reglas sco las prescripziuns da distanza u il lavar
ils mauns, ma er per il stadi, sch’el sto intervegnir fermamain en las libertads
persunalas ed en la libertad economica da las burgaisas e dals burgais.
U main analitic: Tut quai ans ha engrevgià fermamain, en spezial areguard
la confidenza da la populaziun envers las instituziuns da noss chantun, il Cussegl
grond, la Regenza e l’administraziun. Constat quai propi, quai che vegn
u che na vegn betg fatg ubain ch’è vegnì u che n’è betg vegnì fatg? Èn faussas
valitaziuns e malsegirezzas laschadas avertas – en spezial da vart dal stadi, da
la Regenza, da l’administraziun – insumma giustifitgablas? Quant gronda è la
marscha per toleranza, per ina cultura en il tractament d’in crisa?
Senza ina buna purziun confidenza da basa n’èsi betg pussaivel da concepir
ina societad. Quai pertutga mintgina e mintgin da nus che po furnir ina
prestaziun en chaussa, anc dapli però er las persunas responsablas en in stadi,
en la societad ed – en differentas furmas – en la famiglia ed en las uniuns u en
ina interpresa.
Las mesiras ch’èn vegnidas prendidas u che ston anc vegnir prendidas pon
però cuntanscher lur finamira mo, sch’ellas vegnan sustegnidas da tuttas e tuts.
En il stadi er da la vasta populaziun, en la famiglia er dals confamigliars, en
scola er dals uffants e da lur geniturs, en l’interpresa er da sias persunas emploiadas.
E qua vegn puspè la confidenza a tir. Dumandà n’è betg ina confidenza
senza ponderar, però in accumpagnament critic cun la finamira da stgaffir
il fundament per ina confidenza da basa generala sauna. Ina confidenza che
l’agir da las persunas responsablas en il stadi, en la societad ed en l’economia
tschertgia e prendia ina via pratitgabla. Ina confidenza ch’i saja mintgatant
necessari da midar las disas ch’èn daventadas uschè charas. Ina confidenza
che las vuschs da la populaziun en il stadi, dals confamigliars en la famiglia e
da las persunas emploiadas en l’interpresa vegnian udidas e prendidas serius.
En temps pretensius sco ils actuals è la tschertga da la via savens la soluziun
la pli prudenta, ma er l’unica soluziun propi raschunaivla. E quai funcziuna
mo cun in senn creschì e bain francà per la communitad e per tuts che appartegnan
a la communitad.
Il Di da la rogaziun federala ans dat la pussaivladad da far ponderaziuns
davart questa fidanza ed uschia da daventar conscients da la basa da nossa
convivenza e d’esser engraziaivels per tala.
En num da la Regenza
Il president: dr. Mario Cavigelli
Il chancelier: Daniel Spadin
Agiunta:
Mandat da la Rogaziun federala 2021