En il rom dal project da perscrutaziun current «CVMBAT» (per cumbat, battaglia) davart la campagna militara dals Romans sur las Alps hai dà l'atun passà ina scuverta archeologica extraordinaria en il Surses. Al pe da la culegna preistorica Motta Vallac datiers da Salouf ha il Servetsch archeologic dal Grischun pudì documentar e conservar var 80 objects dal temp da bronz tardiv. Quest uschenumnà deposit è lunschor la pli gronda e pli impurtanta unitad en il Grischun. Ses origins cumplexs vegnan ussa perscrutads pli detagliadamain.

En il rom dal project da perscrutaziun «CVMBAT» retschertga il Servetsch archeologic dal Grischun (SAG) cun numerusas persunas participadas dapi trais onns en il Surses in champ da cumbat dal temp da la campagna militara dals Romans sur las Alps enturn l'onn 15 a.C. Cun intercurir sistematicamain l'entir territori en il conturn da la chavorgia dal Crap Ses cun agid da sondas da metal è vegnì scuvert l'atun 2022, da la vart sanestra da la val, in deposit dal temp da bronz. Deposits consistan d'objects da valur, per il solit da metal, ch'èn vegnids deponids, sutterrads u zuppads aposta. Il chat sco tal è vegnì fatg a Vostga, en ina cultira ch'è situada al sid da la culegna preistorica impurtanta Motta Vallac datiers da Salouf e che stat en in stretg connex cun ina ruta da traffic transalpina centrala.

Exchavaziun e conservaziun archeologica professiunala dal chat
Suenter l'annunzia dal chat han collavuraturas e collavuraturs dal SAG fatg l'october 2022 in'exchavaziun archeologica professiunala al lieu ed han documentà e conservà il chat. En in pitschen foss han els scuvert, documentà digitalmain e conservà tut en tut 80 objects da bronz cun in pais total da var 20 kilograms. La gronda part dals objects èn tocs e fragments d'arom brut (per latin: aes rude). Tals objects han per regla in connex cun la producziun da metal interalpina. Il deposit cumpiglia dentant er farclas dal temp da bronz, pliras sigirs, il fragment d'ina resgia sco er tocs da bischutaria e da costums. Tenor las analisas d'enfin ussa èn tut ils objects vegnids pachetads en tgirom e lura deponids en la terra en ina chascha da lain, suenter ch'els eran per part vegnids demolids aposta. Tenor dataziuns da la tipologia e da la scienza natirala deriva l'unitad dal temp da bronz tardiv, pia dal 12./11. tschientaner a.C.

Novas invistas dal maletg dal mund durant il temp da bronz
Deponer respectivamain «destruir» selectivamain objects da valur metallics è ina pratica che s'extenda sur pliras epocas e culturas ed è in aspect central da l'economia dal temp da bronz durant il 3./2. millenni a.C. La scuverta sensaziunala dal deposit ch'è fin ussa lunschor il chat il pli voluminus e pli impurtant, è in mument da gronda fortuna per l'archeologia grischuna. «Quest chat singular per noss territori vegn ussa suttamess ad in'analisa scientifica detagliada. Quella vegn franc e segir a permetter ina vasta invista istorica da la cultura, da l'economia e da la cuntrada durant il temp da bronz tardiv», è persvadì l'archeolog chantunal grischun Thomas Reitmaier. «Plinavant vegn suttastritgà il potenzial da prospecziuns archeologicas sin grondas surfatschas sco er la collavuraziun cun sondadras e sondaders en uffizi d'onur, che han pussibilità da chattar, d'exchavar e da conservar professiunalmain quest stgazi archeologic.»

Nagina tschertga illegala cun detecturs da metal
En il chantun Grischun dovri ina permissiun dal SAG per utilisar detecturs da metal per tschertgar objects archeologics supponids. L'utilisaziun illegala d'in detectur da metal è chastiabla e n'è betg mo ina bagatella. Senza documentaziun e senza savida spezialisada va il context archeologic numnadamain a perder per adina. Chats archeologics èn ultra da quai proprietad da quel chantun, sin il territori dal qual els èn vegnids chattads.

Fotografias agiuntadas:

• Fotografia 1: Salouf-Vostga, deposit da tut en tut 80 objects singuls
• Fotografia 2: Salouf-Vostga, exchavaziun archeologica dal deposit, october 2022
• Fotografia 3: Salouf-Vostga, deposit cun duas farclas, ina sigir e trais tocs d'arom brut durant l'exchavaziun, october 2022
• Fotografia 4: Salouf-Vostga, deposit cun duas farclas, ina sigir e trais tocs d'arom brut durant l'exchavaziun, october 2022
• Fotografia 5: Fotografia ord l'aria dal lieu da chat Salouf-Vostga, davosvart il vitg da Salouf, Surses
• Fotografia 6: Salouf-Vostga, deposit – farclas cumplettas resp. fragments da farclas, sigirs, guglias sco er in fragment da tola resp. d'ina resgia
• Fotografia 7: Salouf-Vostga, deposit – farclas cumplettas resp. fragments da farclas, sigirs, guglias sco er in fragment da tola resp. d'ina resgia, davosvart ils tocs resp. ils fragments d'arom brut
• Fotografia 8: Salouf-Vostga, deposit – model digital 3D dals objects sco ch'els èn vegnids chattads

Infurmaziuns:

• Dr. Thomas Reitmaier, archeolog chantunal, manader dal Servetsch archeologic dal Grischun, tel. +41 81 257 48 60, e‑mail Thomas.Reitmaier@adg.gr.ch (cuntanschibel tranter las 08.30 e las 17.00)
• Mag. Christoph Baur, manader da las exchavaziuns, Servetsch archeologic dal Grischun, tel. +41 81 257 48 54, e‑mail Christoph.Baur@adg.gr.ch (cuntanschibel tranter las 08.30 e las 17.00)
• Johanna Wolfram-Hilbe, restauratura, Servetsch archeologic dal Grischun, tel. +41 81 257 48 70, e‑mail Johanna.Wolfram@adg.gr.ch (cuntanschibla tranter las 08.30 e las 17.00)

Responsabladad: Uffizi da cultura / Servetsch archeologic

Project da perscrutaziun «CVMBAT» en il Surses

Objects spectaculars sco er ulteriurs chats novs – tranter quels passa 100 plumins da fundas – ha il SAG prendì sco motiv per lantschar in project da perscrutaziun da plirs onns en il Surses. Sco partenaris han ins pudì engaschar la professura Vindonissa da l'Universitad da Basilea, la Gruppa da lavur Prospecziun Svizra, l'Uffizi federal da cultura sco er ulteriuras instituziuns. Il project da perscrutaziun cun il titel «CVMBAT» (per cumbat, battaglia) duai durar sis onns. Suenter ina vasta retschertga da la cuntrada da chats durant ils emprims trais onns suonda in'evaluaziun cumplessiva e la finala, l'onn 2026, l'exposiziun e la publicaziun dals chats e dals resultats da la perscrutaziun. Il project da perscrutaziun davart l'unic lieu da cumbat roman cumprovà fin ussa en Svizra vegn accumpagnà cuntinuadamain da las medias.