La populaziun dal Grischun è vitala, ma ella ha er dapli accidents che la populaziun en il rest da la Svizra. Quai resorta tranter auter da l'Enquista svizra davart la sanadad 2022 da l'Observatori svizzer da la sanadad Obsan. L'evaluaziun mussa er: Il bainstar social da la populaziun grischuna è cleramain pli aut che quel da la populaziun dal rest da la Svizra.
Tenor Obsan resentan trais quarts (73,8 %) da la populaziun chantunala in nivel d'energia e da vitalitad mesaun fin aut. En l'entira Svizra èn quai 66,5 pertschient. Stgars in quart (23,0 %) da la populaziun grischuna ha dentant gì in accident cun ina blessura l'onn 2022. Quai è stà in pau dapli ch'en l'entira Svizra (20,8 %). Umens e persunas pli giuvnas èn stads pertutgads pli savens d'accidents.
Bun sien, damain sentiments da solitariadad
94,9 pertschient (CH: 91,8 %) da la populaziun grischuna valiteschan lur qualitad da viver sco buna u fitg buna. Grischunas e Grischuns dorman er cleramain meglier che la populaziun dal rest da la Svizra. Mo 26,4 pertschient han inditgà l'onn 2022, ch'els pateschan da disturbis dal sien (CH: 32,9 %). En il Grischun vivan plinavant damain persunas cun grevezzas psichicas ch'en l'entira Svizra. Tar las dunnas eran quai 13,6 pertschient (CH: 21,1 %), tar ils umens 8,7 pertschient (CH: 14,4 %). Cun 37,4 pertschient datti er main savens sentiments da solitariadad en il Grischun ch'en l'entira Svizra (42,3 %). En il Grischun sa sentan persunas pli giuvnas pli savens solitarias che persunas pli veglias.
La diagnosa medicinala d'ina depressiun han survegnì 3,6 pertschient da la populaziun grischuna. Er quai è bler pli pauc ch'en l'entira Svizra (5,6 %). Il medem vala per la cumpart da 4,9 pertschient da la populaziun grischuna cun patratgs suicidals, cumpareglià cun l'entira Svizra (8,4 %). La rata da suicidi chantunala importa 22,8 cas per 100 000 abitantas ed abitants; quai è ina da las ratas las pli bassas en la cumparegliaziun traversala dals chantuns.
L'atgna vita sut controlla
Surproporziunalmain bleras Grischunas e Grischuns han il sentiment da pudair influenzar lur atgna vita. Cun 43,7 pertschient è quai la pli auta valur en tut la Svizra. Ma er en il Grischun ha in quart (25,9 %) da las persunas da 15 fin 24 onns inditgà, ch'ellas utiliseschian l'internet en moda excessiva e problematica. Sin nivel naziunal era questa cifra bler pli auta, numnadamain tar 41,2 pertschient. Il consum quotidian d'alcohol en il Grischun è praticamain sa smesà ils ultims 30 onns: 5,9 pertschient da las dunnas (1992: 11 %) e 15 pertschient dals umens (1992: 28 %) han inditgà, ch'ellas u els baivian mintga di alcohol.
Las Grischunas mangian fritgs, ils Grischuns liongias
La conscienza per il nutriment è s'augmentada ils ultims 30 onns en il Grischun. Sco che l'enquista mussa, mangian las Grischunas bler pli savens fritgs e legums ch'ils Grischuns. Ils umens mangian persuenter dapli liongias e charn. Ils umens pli giuvens cun problems finanzials èn plinavant surrepreschentads tar il consum excessiv da bavrondas che cuntegnan zutger.
L'enquista mussa er: Quatter da tschintg Grischunas e Grischuns fan avunda sport. Dapi l'onn 2012 èn percunter ils contacts sexuals ristgads per la sanadad (contacts occasiunals senza preservativs) s'augmentads tendenzialmain. Las gruppas da la populaziun pli veglias han pli savens contacts sexuals ristgads che las persunas pli giuvnas.
Damain ospitalisaziuns, premias pli bassas
La populaziun grischuna ha consultà las praticas da medi spezialisadas ed ils ambulatoris d'ospital en moda in pau pli reservada che la populaziun svizra. Er en connex cun ils tractaments staziunars a l'ospital è la populaziun grischuna stada levamain pli reservada. Las premias da l'assicuranza obligatorica da malsauns èn stadas bunamain 600 francs pli bassas che la media svizra. E circa in terz da la populaziun ha retratg ina reducziun da la premia (CH: 26 %).
L'Enquista dal Obsan davart la sanadad dat mintgamai ina survista cumplessiva dal stadi da sanadad e dal cumportament areguard la sanadad da la populaziun. Plinavant vegnan er preschentads ils custs ed il diever dal sistem da sanadad. L'enquista vegn realisada mintga 5 onns cun persunas da 15 onns e pli veglias.
Agiunta:
Rapport da sanadad dal Grischun Obsan
Infurmaziuns:
Denise Rudin, Post spezialisà per la promoziun da la sanadad, Uffizi da sanadad dal Grischun, tel. +41 81 257 64 02 (cuntanschibla da las 10.00 fin las 12.00 e da las 14.00 fin las 16.00), e‑mail Denise.Rudin@san.gr.ch
Responsabladad: Uffizi da sanadad