Sin la Plazza da la Regenza a Cuira stat dapi l'onn 1881 in monument en furma d'in obelisc. El regorda a la fundaziun dal Grischun sco «Stadi liber da las Trais Lias» e numna l'onn 1471 sco onn da fundaziun. Oz vala dentant il 1524 sco onn da fundaziun. Novas tavlas d'infurmaziuns trilinguas procuran ussa per clerezza.

Gia durant il 19avel tschientaner ha la data da fundaziun dal «Stadi liber da las Trais Lias» procurà per discussiuns. L'onn 1871 èn perquai las lavurs da planisaziun per ina festa da giubileum da 400 onns idas en nagut. In pau pli tard han ins però tuttina erigì dus monuments, che han gravà en crap il «1471» sco onn da fundaziun dal Grischun: l'obelisc sin la Plazza da la Regenza a Cuira ed in bloc da crap pli u main emblidà cun ina tavla da fier culà sin il «Rütli grischun» en vischinanza da Vazarouls (vischnanca d'Alvra). Silsuenter è l'onn «1471» er vegnì introducì en blers cudeschs da scola. En la perscrutaziun istorica è il 1524 dentant sa fatg valair pli e pli sco onn da fundaziun correct. Da quel onn datescha in document ch'era vegnì sigillà da las trais Lias gia existentas – la Lia Grischa, la Lia da la Chadé e la Lia da las Diesch Dretgiras. Quest document vala oz sco Brev da federaziun grischuna e vegn tegnì en salv en l'Archiv dal stadi dal Grischun.

Giubileum da 500 onns l'onn 2024
Partind da l'onn 1524 han ins celebrà l'onn passà cun differentas festivitads il giubileum da 500 onns dal Stadi liber e pia dal Grischun. Er èn vegnidas producidas intginas ovras impurtantas davart l'istorgia grischuna, tranter auter l'Atlas da l'istorgia dal Grischun 1524 – 2024 ed in'ediziun trilingua da la Brev da federaziun. Ina dieta istorica scientifica a Malögia davart la Brev da federaziun 1524 è s'occupada tranter auter da l'istorgia dals giubileums fin ussa e da lur monuments. La vista istorica critica sin l'obelisc cun sia data da fundaziun faussa ha manà a la decisiun, da curreger cun agid da tavlas d'infurmaziun trilinguas las infurmaziuns davart la fundaziun dal Grischun, dentant senza modifitgar l'obelisc.

Inauguraziun da las novas tavlas d'infurmaziun sin la Plazza da la Regenza
Gia dapi ils onns 1990 ha ina da las enconuschentas tavlas d'infurmaziun en colur cotschna e d'argient infurmà davart l'istorgia da la Plazza da la Regenza a Cuira e da ses monument. Il text sin la tavla menziunava la fundaziun mistica da l'onn 1471 sper Vazarouls e manegiava, che l'onn 1471 na saja betg sacrosanct. Las novas tavlas trilinguas van bler pli lunsch ed infurmeschan en moda curta e clera davart la fundaziun effectiva dal Stadi liber da las Trais Lias, il precursur dal chantun Grischun dad oz.

Oz vegnan las novas tavlas inauguradas festivamain en preschientscha dal cusseglier guvernativ Jon Domenic Parolini e dal president da la citad da Cuira Hans Martin Meuli. La tavla cotschna d'argient è percunter vegnida allontanada avant in pèr emnas.

Infurmaziuns:

Reto Weiss, archivari dal stadi, tel. +41 81 257 28 01 (cuntanschibel da las 14.00 fin las 17.00), e‑mail Reto.Weiss@sag.gr.ch

Fotografias agiuntadas:

Inauguraziun da la tavla d'infurmaziun curregida e trilingua per l'obelisc a Cuira (da sanestra a dretga: cusseglier guvernativ dr. Jon Domenic Parolini e Hans Martin Meuli)

L'obelisc sin la Plazza da la Regenza, Lienhard&Salzborn, enturn ils onns 1910