Poster d'exposiziun «La Constituziun federala ed il vin local u: dals dazis a las taglias» sco PDF
Questa pagina d'internet è ina part da l'exposiziun «Il Grischun e la Constituziun federala» en l'edifizi dal cussegl grond a Cuira. Visualisaziuns instructivas fan endament, tge che l'introducziun da la Constituziun federala ha signifitgà per il Grischun e co ch'il chantun da muntogna è s'integrà en il giuven stadi federal svizzer. L'exposiziun è accessibla publicamain durant las sessiuns d'avust, d'october e da december 2023 dal Cussegl grond, mintgamai da las 08.30 fin las 12.00 e da las 14.30 fin las 18.00.
Posta, duana, mesiras e paisas, munaida, regal da la pulvra da sajettar: Tut questas incumbensas èn vegnidas surdadas a la Confederaziun. Per il chantun Grischun è quai stà in problem, perquai che las entradas dals dazis, las entradas da las taxas da vias e da punts sco er il retgav da la posta chantunala cuvrivan ca. dus tschintgavels da sias expensas. Uschia è il chantun s'engaschà cun tut sias forzas per fasas transitoricas pli lungas e per cumpensaziuns adequatas per las entradas scrudentas. A medem temp ha el però er examinà novas funtaunas d'entradas.
Gia èn l'emprima publicaziun, suenter che la Constituziun federala era vegnida acceptada, eran vegnids tramess ils 11 da november 1848 ils «Princips da l'imposiziun da taglia directa planisada» a las vischnancas. En il senn d'ina consultaziun duevan ellas s'exprimer en chaussa. Ina tala imposiziun da taglia directa da las Lias n'avevi betg dà fin quest mument. Fin a l'introducziun hai anc durà in'urella. Il 1856 è lura però entrada en vigur l'emprima lescha da taglia. Cun quella ha cumenzà ina nova èra per las finanzas chantunalas.
L'onn 1850 èn suandadas tractativas cun la Confederaziun davart l'aboliziun dals dazis chantunals. Questas tractativas èn vegnidas terminadas ils 15 da matg cun ina cunvegna. Suenter che gia autras decisiuns da Berna concernent vias e dazis avevan grittentà ils Grischuns, eran las irritaziuns ussa spezialmain grondas. Il resultat vegniva considerà sco absolutamain insuffizient; pretendì aveva il Grischun var 345 000 francs da valuta veglia. En il contract eran la finala vegnids fixads mo 200 000 francs. Da quels stuevan 80 000 vegnir pajads mo durant ina perioda limitada. La critica pertutgava er ils delegads grischuns che avevan negozià la cunvegna: il cusseglier naziunal e derschader federal Johann Rudolf Brosi (1807–1877) ed il cusseglier dals chantuns Anton Philipp Ganzoni (1800–1881). Tar las proximas elecziuns dal Cussegl naziunal n'è Brosi betg vegnì reelegì.
Legendas
- La Constituziun federala declera l'incassament da dazis sco chaussa da la Confederaziun. Sin il curt artitgel 23 suondan fin l'artitgel 32 ulteriuras disposiziuns detagliadas che pertutgan fitg sumegliantas chargias da taglia dal commerzi e dal traffic, uschia l'incassament da taxas da vias e da punts sco er da taglias da consum.
L'artitgel 32d cuntegneva in scumond explicit per novas taglias da consum sin il vin local indigen. Per prevegnir a quest scumond aveva il Cussegl grond – a medem temp sco la Constituziun federala – laschà votar davart in project per l'imposiziun d'ina taglia sin il vin local. Cuntrari al project da la Constituziun federala era quest project da votaziun però vegnì refusà cleramain. Previs era l'incassament d'ina taglia da consum dad ina gulda per in mesirin da vin (150 liters).
La colliaziun in pau bizara dal project constituziunal fitg impurtant cun ina «pitschna lescha da taglia» nunpopulara era resultada dal quità dal Cussegl grond per las finanzas publicas, n'era però betg gist stada in mussament per in talent psicologic – uschia la valitaziun da Peter Metz en sia «Istorgia dal chantun Grischun».
- Ils cumenzaments da l'imposiziun da taglia directa en il chantun Grischun. Ultra da la taglia sin la facultad era previsa er ina taglia sin l'acquist, sco terz e quart punct suandavan «taxas per patentas da chatscha» ed ina taxa da chauns.
- L'ultima pagina dal Contract da duana da 1850 cun la suttascripziun dal president da la Confederaziun (Henri Druey), dal chancelier da la Confederaziun svizra (Johann Ulrich Schiess) e cun il sigil da palpiri da la Confederaziun.
- Staziun da duana Spleia. Construida l'onn 1841, cumprada e surpigliada da la Confederaziun l'onn 1850.
- La glista da dazis e da sumegliants incassaments abolids, ch'è cuntegnida en il Contract da duana, è impressiunanta.