A chaschun da l'occurrenza da commemoraziun da las victimas da mesiras repressivas ha il cussegl federal convocà ils 11 d'avrigl 2013 per ils 13 da zercladur 2013 ina "maisa radunda" che stat sut la direcziun da l'anteriur cusseglier dals chantuns Hansruedi Stadler. La "maisa radunda" duai tractar senza resalvas e senza tabus tut las dumondas avertas ed elavurar l'istorgia dals uffants plazzads e d'autras victimas da mesiras repressivas per motivs da provediment. Represchentadas èn persunas pertutgadas, las autoritads e las baselgias, l'uniun purila ed ulteriuras organisaziuns.
En connex cun la "maisa radunda" e cun la perstgisa dal cussegl federal a las persunas pertutgadas sco er cun la perstgisa dals chantuns, a la quala è er la regenza dal chantun Grischun sa participada, sa tschentan in pèr dumondas.
Enfin ussa èn sa perstgisads supplementarmain expressis verbis ils chantuns Lucerna, Berna, Friburg e Turitg. Spezialmain persvadentas èn stadas las perstgisas dals chantuns Lucerna e Berna, perquai ch'ellas èn stadas colliadas cun incumbensas concretas ad istorichers d'elavurar quai ch'è capità. Singuls chantuns sco il chantun Vad e singulas vischnancas sco Turitg han ultra da quai pajà indemnisaziuns ad in pèr persunas pertutgadas en reguard a las suffrientscha ch'ellas han subì pervia da las mesiras repressivas per motivs da provediment.
Concernent ils Jenics ha il chantun Grischun fatg bler en il fratemp, en spezial cun endrizzar plazzas stablas, ma er cun in'exposiziun en il museum retic. Ma er en il Grischun n'èn betg mo ils Jenics daventads victimas da las mesiras repressivas per motivs da provediment, er sche la gronda part dals uffants, 43 pertschient, ch'èn vegnids prendids davent da las famiglias jenicas, derivava dal chantun Grischun: anteriurs uffants plazzads en chasas d'uffants, persunas internadas a Realta sin basa da mesiras administrativas, dunnas sterilisadas ed umens chastrads per forza.
Ina perstgisa, in'elavuraziun ed indemnisaziuns èn necessarias en tut la Svizra, er sche las suffrientschas subidas na pon uschia betg vegnir extinguidas. Ultra da las vischnancas sto oravant tut il chantun surpigliar responsabladad.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders vulessan tschentar las suandantas dumondas a la regenza:
1. Co quinta la regenza, il chantun Grischun da mussar ses displaschair u da sa perstgisar envers las victimas da mesiras repressivas per motivs da provediment?
2. È il chantun pront, sco er auters chantuns, da laschar elavurar questa istorgia en ils archivs sco er cun intervistas da perditgas da quel temp (oral history) tras scienziads independents?
3. Tge ponderaziuns fa il chantun Grischun en connex cun in modus u cun ina clav concernent l'indemnisaziun da las victimas? Import da l'indemnisaziun, repartiziun dals custs sin il chantun, sin las vischnancas, sin las baselgias ed eventualmain sin ulteriurs responsabels (medis, Pro Juventute, fond Cadonau e.u.v.)?
4. Sa participescha il chantun a la "maisa radunda"? Sche gea cun tgi?
5. Èn er preschentas là persunas pertutgadas dal chantun Grischun?
6. Quantas persunas pertutgadas èn s'annunziadas dapi la communicaziun da la regenza dals 11 d'avrigl 2013 tar il post da contact inditgà da la regenza (post da cussegliaziun per l'agid a victimas da l'uffizi dal servetsch social chantunal dal Grischun)?
Cuira, ils 11 da zercladur 2013
Trepp, Meyer-Grass, Augustin, Albertin, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Burkhardt, Cavegn, Felix, Fontana, Frigg-Walt, Gartmann-Albin, Holzinger-Loretz, Jaag, Jeker, Jenny, Koch (Tumein), Locher Benguerel, Mani-Heldstab, Müller (Tavau Plaz), Niederer, Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Peyer, Pfenninger, Pult, Rosa, Thöny, Troncana-Sauer, Zanetti, Bürgi-Büchel, Deplazes, Hensel, Monigatti
Resposta da la regenza
A chaschun da l'occurrenza commemorativa dals 11 d'avrigl 2013 a Berna è dunna cussegliera federala Simonetta Sommaruga sa perstgisada en il num da la regenza svizra tar las victimas da mesiras repressivas per motivs da provediment. Ella ha punctuà che questa occurrenza na saja betg la fin, mabain il cumenzament per sa fatschentar en moda cumplessiva cun questa part problematica da l'istorgia sociala svizra. Il cussegl federal ha nominà in delegà per las victimas da mesiras repressivas per motivs da provediment ed ha installà ina maisa radunda per in'elavuraziun premurusa da la tematica.
Tar las dumondas 1, 2 e 3:
L'elavuraziun iniziada dal cussegl federal includa l'examinaziun da dumondas finanzialas e giuridicas. En in rapport ha l'uffizi federal da giustia fatg in'analisa da la situaziun actuala dals projects da perscrutaziun existents che tractan las dumondas dals uffants plazzads e cussedents da chasas d'uffants e definì ulteriurs temas per l'elavuraziun giuridica (analisa da la situaziun actuala dals projects da perscrutaziun existents davart dumondas dals uffants plazzads e cussedents da chasas d'uffants, Basilea, 2 d'avrigl 2013). Da mesiras repressivas per motivs da provediment e da plazzaments en lieus esters èn stadas pertutgadas differentas gruppas da persunas. Plazzaments en lieus esters èn vegnids decretads per differents motivs legals (dretg civil, dretg penal, dretg da povers) u per motivs medicinals e psichiatrics. Correspundentamain differentas èn er stadas las furmas dal plazzament en in lieu ester. Quai ha pudì esser en famiglias da tgira, en chasas, en clinicas u en praschuns. Ils 9 d'avrigl 2013 ha la regenza prendì enconuschientscha da l'elavuraziun da la tematica tras la confederaziun. Ella da designà l'uffizi chantunal dal servetsch social (post da cussegliaziun per l'agid a victimas) sco post da consultaziun uffizial per dumondas en connex cun anteriuras mesiras repressivas per motivs da provediment e cun anteriurs plazzaments en lieus esters. L'archiv dal stadi è vegnì incumbensà da sustegnair persunas directamain pertutgadas tar la tschertga d'actas che las pertutgan sco er tar il prender invista da talas. Il departament d'economia publica e fatgs socials ha rendì attent il cumenzament d'avust las autoritads, las dretgiras, ils posts d'administraziun sco er las instituziuns publicas e privatas, che pudessan posseder actas, a la problematica e resumà en fegls d'infurmaziun las disposiziuns relevantas per segirar las actas en cas d'anteriuras mesiras repressivas per motivs da provediment e d'anteriurs plazzaments en lieus esters sco er fatg supplementarmain recumandaziuns per realisar questa segiranza.
Las mesiras che la confederaziun ha prendì laschan spetgar che la tematica vegnia elavurada en moda cumplessiva, tant pli che quai succeda cun la participaziun a la maisa radunda da persunas directamain pertutgadas. Il pli tard mez 2015 èsi planisà da terminar questas lavurs. Scleridas vegnan dumondas finanzialas e giuridicas, sco er vias per l'elavuraziun istorica. La dumonda da la responsabladad istorica dals acturs privats e statals po vegnir respundida pir suenter ch'ils fatgs istorics èn vegnids analisads cun quità. La regenza vul spetgar quests resultats e decider alura tge ulteriuras mesiras specificas ch'èn necessarias per il Grischun. Ultra da quai fa ella attent al fatg che la confederaziun ed ils chantuns, ed uschia er il Grischun, èn gia sa perstgisads.
Dumonda 4
Ils chantuns, ed uschia er il Grischun, èn represchentads a la maisa radunda tras la conferenza da las directuras e dals directurs chantunals dals affars socials (CDAS).
Tar la dumonda 5
A la maisa radunda na sa participescha, uschenavant che quai è enconuschent, nagina persuna pertutgada dal Grischun.
Tar la dumonda 6
Fin ils 31 da fanadur 2013 èn s'annunziadas tschintg persunas directamain pertutgadas tar il post da cussegliaziun per l'agid a victimas. Tar l'archiv dal stadi han anc ulteriuras trais persunas – ultra da las trais persunas ch'èn vegnidas renviadas dal post da cussegliaziun per l'agid a victimas – dumandà infurmaziuns. En divers cas n'èn las mesiras repressivas betg vegnidas decretadas dal chantun Grischun u betg mo dal chantun Grischun. Las biografias da las persunas pertutgadas mainan savens en differents chantuns.
23 d'avust 2013