En connex cun la revisiun totala da la lescha davart il svilup economic e cun la creaziun d'ina lescha per promover il sport èsi ina necessitad er da reorganisar e da posiziunar da nov la promoziun chantunala da la cultura. Tant per il svilup economic sco er per la promoziun dal sport ha il cussegl grond pretendì ordavant in'analisa specifica ed er la preschentaziun da strategias correspundentas (models directivs). Quai è per differents motivs correct e necessari, saja quai per mussar ils basegns actuals u per pussibilitar puntgs da vista interdepartamentals, ma er per mussar las pussaivladads ed ils cunfins da las promoziuns chantunalas.
I fiss ussa però fatal d'excluder la promoziun da la cultura da quest process. Cun in'analisa detagliada e cun in model directiv strategic per la promoziun da la cultura professiunala e da la cultura da persunas laicas duai la regenza mussar tge accents ch'ella vul tschentar e nua ch'ella vul dar in vast sustegn. Cun quai pon vegnir percurschids ils puncts cuminaivels ch'èn avant maun cun la promoziun da l'economia, eventualmain schizunt cun la promoziun dal sport. Sco consequenza da quest process na vegn betg a bastar ina revisiun parziala da la lescha da cultura areguard la finamira ed areguard ils instruments da la promoziun. Cumplementarmain ston er vegnir regladas da nov e cleramain las cumpetenzas entaifer la promoziun da la cultura, oravant tut concernent la cumissiun chantunala da cultura. Latiers tutga er la dumonda da la cumpetenza per la tscherna da la cumissiun da cultura. Giavischabla fiss la tscherna tras il cussegl grond. Uschia pudess vegnir tegnì quint da la gronda impurtanza da la cultura professiunala e da la diversitad culturala en il chantun.
Sin basa da la strategia che sto vegnir elavurada (model directiv) e da la revisiun da la lescha stoi tut en tut vegnir pussibilità meglier che avant da renconuscher e da tegnair quint da la gronda impurtanza economica da tut las iniziativas culturalas.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders pretendan da la regenza da preschentar al cussegl grond ina revisiun totala da la lescha per promover la cultura che sa basa sin in'analisa detagliada e sin ina strategia (model directiv) da la promoziun da la cultura. En quest connex ston vegnir definids explicitamain ils accents da la promoziun da la cultura, ils puncts cuminaivels cun la promoziun da l'economia (ev. cun la promoziun dal sport), e la tscherna da la cumissiun da cultura tras il cussegl grond sto vegnir garantida.
Cuira, ils 30 d'avust 2013
Claus, Augustin, Parolini, Barandun, Berther (Mustér), Berther (Camischolas), Bezzola (Samedan), Bezzola (Zernez), Bondolfi, Brandenburger, Bucher-Brini, Buchli-Mannhart, Caduff, Casutt Renatus, Cavegn, Clalüna, Clavadetscher, Darms-Landolt, Davaz, Della Vedova, Dermont, Dosch, Engler, Florin-Caluori, Furrer-Cabalzar, Geisseler, Giacomelli, Gunzinger, Hardegger, Hartmann (Champfèr), Hartmann (Cuira), Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jaag, Jeker, Jenny (Arosa), Kasper, Koch (Igis), Kollegger (Malix), Kunz (Fläsch), Kunz (Cuira), Mani-Heldstab, Märchy-Caduff, Meyer-Grass, Michael (Donat), Michael (Castasegna), Nick, Papa, Parpan, Pedrini, Perl, Pfäffli, Rosa, Sax, Steck-Rauch, Stiffler (Tavau Plaz), Stiffler (Cuira), Tenchio, Troncana-Sauer, Tscholl, Valär, Vetsch (Pragg-Jenaz), Waidacher, Wieland, Zweifel-Disch, Coray, Gugelmann, Jenny-Marugg (Claustra Vitg), Patt, Pfister
Resposta da la regenza
Tenor l'art. 69 da la constituziun federala da la confederaziun svizra dals 18 d'avrigl 1999 (CS 101) han ils chantuns la responsabladad principala per la promoziun statala da la cultura. En quest connex fixescha l'art. 90 da la constituziun dal chantun Grischun dals 18 da matg resp. dals 14 da settember 2003 (DG 110.100) il suandant: "Il chantun e las vischnancas promovan la lavur artistica, culturala e scientifica sco er il barat cultural. Per quest intent resguardan els la varietad linguistica e las particularitads regiunalas dal chantun."
La lescha chantunala per promover la cultura dals 28 da settember 1997 (lescha per promover la cultura, LPC; DG 494.300) sco er l'ordinaziun tar la lescha per promover la cultura dals 12 da schaner 1998 (ordinaziun per promover la cultura, OPC; DG 494.310) èn sa cumprovadas fitg bain sco basas da la promoziun da la cultura dal Grischun, en emprima lingia er pervia da lur formulaziun averta. La promoziun chantunala da la cultura sustegna en moda subsidiara. Ella conceda sias contribuziuns adina per cumplettar las contribuziuns da persunas privatas e da vischnancas. Quai fa ella cun impunder meds finanzials dal preventiv ordinari sco er dal fond da la lottaria naziunala. Sco che la regenza ha constatà en la resposta a la dumonda Pult (conclus da la regenza nr. 543 dals 18 da zercladur 2013) permettan las disposiziuns da la lescha per promover il svilup economic en il chantun Grischun dals 11 da favrer 2004 (lescha per il svilup economic, LSE; DG 932.100) ina promoziun da purschidas culturalas e da projects culturals en il senn da la promoziun da l'economia. Quai vegn fatg mintgamai en il rom d'ina finanziaziun da partenza.
Ils 29 d'avust 2013 ha il cussegl grond acceptà l'incumbensa Caduff concernent ina pausa tar la revisiun totala da la lescha per il svilup economic. Tenor questa incumbensa sto vegnir elavurà in rapport total per mauns dal cussegl grond, che cuntegna ina strategia per ina politica economica colliada che integrescha las differentas domenas.
Questa vista cumplessiva sin tut ils champs politics (p.ex. infrastructura, traffic, organisaziun dal territori, energia ed ambient, taglias, furmaziun e perscrutaziun, cultura e sport, sanadad e vegliadetgna) che vegn applitgada dal svilup economic è senza auter ina buna schanza per evaluar cunzunt er tut ils instruments vertents da la promoziun culturala dal chantun. Sin questa basa po alura vegnir elavurada la strategia futura da la promoziun da la cultura. Sche quai vegn fatg en il rom d'ina revisiun totala da la lescha per promover la cultura, ston vegnir examinads tut ils instruments e tut las finamiras da promoziun vertents tenor ils basegns ch'èn sa midads dapi il relasch da la lescha ch'è actualmain en vigur. Da quai fan part natiralmain er la rolla e l'incumbensa da la cumissiun chantunala per la promoziun da la cultura.
Ils 14 da favrer 2007 ha il cussegl grond acceptà l'incumbensa Montalta concernent l'elavuraziun d'in concept chantunal per promover e per finanziar ils museums regiunals ed ils centers da cultura regiunals. Sin fundament da quella incumbensa ha il departament cumpetent elavurà in palpiri da basa per in concept chantunal davart ils museums. En l'ura da dumondas dal cussegl grond da la sessiun da favrer 2013 èsi vegni explitgà tranter auter che la regenza planiseschia fin ussa – er sin fundament da l'incumbensa Montalta – da suttametter la lescha per promover la cultura ad ina revisiun parziala. En quest connex eri previs da far – en il rom da la legislaziun speziala – ina repartiziun raschunaivla da las incumbensas tranter il chantun, las regiuns ed eventualmain las vischnancas areguard ils museums ed areguard autras spartas culturalas. La consultaziun latiers dueva dentant avair lieu – pervia da la dependenza directa – pir suenter la debatta en il cussegl grond davart la legislaziun d'execuziun tar la refurma dal territori. A medem temp cun la consultaziun tar ina revisiun parziala da la lescha per promover la cultura eri previs d'exequir ina medema procedura per relaschar ina lescha davart l'archivaziun. Las ordinaziuns vertentas davart l'archiv dal stadi sco er davart ils archivs communals, cirquitals e districtuals dals 5 da settember 1988 (DG 490.100, DG 490.150) na cuntentan oz betg pli sco basas per l'archivaziun chantunala e duain perquai vegnir remplazzadas.
Sch'il cussegl grond accepta l'incumbensa Claus, na pari dentant betg cunvegnent a la regenza, da suttametter al cussegl grond la nova versiun da singuls artitgels da lescha gia en il rom d'ina revisiun parziala, avant che far ina revisiun totala da la lescha per promover la cultura. L'urari ch'è vegnì communitgà enfin ussa per ina revisiun parziala da la lescha per promover la cultura na pudess pia betg vegnir resguardà en cas d'ina revisiun totala, e quai pervia da la dependenza da las lavurs tar l'incumbensa Caduff.
La vista cumplessiva che l'incumbensa Caduff propona er per il sectur da la promoziun chantunala da la cultura cumpiglia – tenor l'avis da la regenza – senza auter bunas schanzas per tschentar in nov rom legal sco basa per ina promoziun moderna da la cultura dal Grischun.
Correspundentamain è la regenza pronta d'acceptar questa incumbensa.
14 d'october 2013