Las Grischunas ed ils Grischuns èn pli activs che las autras Svizras e ch'ils auters Svizzers en quai che reguarda il sport. En il Grischun vegn il sport fatg il pli gugent or en la natira ed en moda nunorganisada. Viandar, ir cun velo, ir cun skis, nudar e jogging èn ils sports favurisads. Quai èn ils resultats ils pli impurtants che derivan d'in emprim studi davart la sportivadad da la populaziun grischuna ch'è vegnì fatg en il rom d'ina retschertga naziunala per incumbensa da l'uffizi per la scola populara ed il sport dal Grischun.

Il studi è ina part da la retschertga naziunala "Sport Svizra 2008", l'examinaziun la pli gronda ch'è vegnida fatga enfin ussa davart il cumportament sportiv e davart ils basegns da sport da la populaziun. L'uffizi per la scola populara ed il sport dal chantun Grischun è sa participà vi da questa retschertga ensemen cun auters chantuns e cun autras citads. Ussa è avant maun per l'emprima giada in maletg differenzià davart la sportivadad da la populaziun grischuna. En il Grischun èn vegnidas dumandadas 847 persunas tranter 15 e 74 onns ch'èn vegnidas tschernidas cun agid d'ina procedura da provas represchentativa. En tut la Svizra èn sa participadas passa 10'000 persunas vi da quest studi. Il studi naziunal è vegnì purtà da l'uffizi federal da sport (UFSPO), da l'associaziun olimpica svizra (swiss olympic), dal post da consultaziun svizzer per la prevenziun d'accidents (ppa) e da l'institut svizzer d'assicuranza d'accidents (SUVA) e sustegnì professiunalmain da l'uffizi federal da statistica.

La natira sco center da fitness
83 pertschient da las Grischunas e dals Grischuns fan sport, mo 17 pertschient na fan nagin sport. En Svizra è la part da las nunsportistas e dals nunsportists cun 27 pertschient considerablamain pli gronda. Rars èn en il Grischun las sportistas ed ils sportists d'occasiun: ins è fitg sportiv u insumma betg. 52 pertschient da las Grischunas e dals Grischuns fan almain trais uras sport per emna. En Svizra èn quai mo 40 pertschient. En il Grischun vegn il sport fatg da preferenza or en la natira libra e la saira ordaifer structuras organisadas. Dapli che la mesadad da las sportistas e dals sportists fa lur sport senza avair ina commembranza en in'uniun u en in club. Cun 29 pertschient èn tuttina cleramain dapli persunas activas en in'uniun da sport che en la media svizra da stgars 25 pertschient. En il Grischun èn mo 11 pertschient da la populaziun commembras e commembers d'in center da fitness, en Svizra èn quai tuttina 13.6 pertschient. Las nunsportistas ed ils nunsportists inditgan la mancanza da temp sco motiv principal per lur abstinenza dal sport. Ellas ed els n'han dentant naginas resalvas principalas visavi il sport. Ils sports inizials ils pli tschertgads fissan il nudar u il trenament da la fitness. Tar il cumportament sportiv en il Grischun na datti naginas cleras differenzas tranter territoris urbans e territoris rurals.

Ils sports preferids
Viandar, ir cun velo, ir cun skis, nudar e jogging occupan en il Grischun las emprimas plazzas da la parada da hits da las disciplinas da sport individual las pli preferidas, precis sco en tut la Svizra. La disciplina da sport da squadra la pli impurtanta è ballape. En cumparegliaziun èn dentant er dumandads spezialmain en il Grischun l'ir cun skis, il passlung, il viandar ed il raiver/l'ir en muntogna sco er l'ir cun velo, il jogging, l'ir cun snowboard, il surfing da vent/il kitesurfing, l'unihockey ed il hockey sin glatsch. Da l'autra vart vegnan il badminton, il trenament da la fitness, il nudar, il ballachanaster, l'inline-skating, il ballape, il squash ed il trenament da la forza pratitgads in zic main savens che en la media svizra. Quests resultats mussan en spezial la gronda impurtanza che la natira ha per la populaziun grischuna sco lieu per sa muventar. Pervia da quai èn las Grischunas ed ils Grischuns er spezialmain cuntents cun las sendas da viandar, cun las telefericas sco er cun las vias da velo e cun ils trajects per mountainbikes. Sco insuffizienta resguardan ellas ed els la purschida da bogns da lais e da bogns cuverts. La promoziun da sport existenta duai almain vegnir mantegnida u schizunt extendida.

Influenza da la furmaziun e da las entradas
Persunas che han in standard da la furmaziun ch'è pli bass, che han entradas pli stgarsas sco er en general las abitantas ed ils abitants esters han - tant en la media svizra sco er en il chantun Grischun - in'activitad sportiva ch'è pli pitschna. En general è dentant l'activitad sportiva en il Grischun pli gronda che en tut la Svizra, e quai sin tut ils stgalims da furmaziun e d'entradas. Dunnas ed umens fan en general circa medem bler sport. En la vegliadetgna na sa reducescha l'activitad sportiva betg en moda lineara. En spezial tar las dunnas datti mo differenzas pitschnas tranter las gruppas da vegliadetgna. En lur giuvens onns han ils umens però in grad d'activitad ch'è cleramain pli grond che quel da las dunnas. Cumpareglià cun la media svizra èn la populaziun grischuna ed en spezial las dunnas - er anc cun passa 60 onns - ordvart sportivas. Il plaschair e la sanadad èn per 95 pertschient da las Grischunas e dals Grischuns ils motivs centrals per far sport. I suondan il relaxar ed il recrear sco er la buna furma fisica, la cumpagnia e l'experientscha da l'agen corp sco ulteriurs motivs. Mo 17 pertschient inditgan la cumparegliaziun da las prestaziuns tar concurrenzas sco il motiv il pli impurtant.
Ils resultats ils pli impurtants dal studi davart la sportivadad da la populaziun grischuna èn vegnids resumads en ina broschura trilingua. Quella po vegnir empustada gratuitamain tar l'uffizi per la scola populara ed il sport, partiziun "sport":
tel. 081 257 27 55, info@graubuendensport.gr.ch

Persuna che dat infurmaziuns:
Dany Bazzell, manader da l'uffizi per la scola populara ed il sport, tel.: 081 257 27 50, e-mail: dany.bazzell@avs.gr.ch

Gremi: uffizi per la scola populara ed il sport
Funtauna: rg uffizi per la scola populara ed il sport