La regenza grischuna ha deliberà il program da la regenza ed il plan da finanzas per ils onns 2021 fin 2024. En il center stattan en quest connex la digitalisaziun e l'innovaziun, il green deal sco er il Grischun sco chantun da muntogna multifar. En il plan da finanzas preschenta la regenza, co che las finanzas publicas vegnan tegnidas vinavant en l'equiliber.

Il rapport davart il program da la regenza e davart il plan da finanzas per ils onns 2021 fin 2024 furma l'agenda politica da la regenza per ils proxims onns. Ils puncts centrals dal program da la regenza ch'è fixà per 4 onns èn: Primo posiziunar meglier il Grischun sco chantun da muntogna innovativ e l'orientar vers l'avegnir digital, secundo sviluppar il Grischun cun in green deal en moda duraivla en temps da la midada dal clima e terzio promover la diversitad dal Grischun. Las differentas regiuns dal chantun duain vegnir sustegnidas en il rom da las cumpetenzas chantunalas en vista ad in svilup positiv. La regenza vuless rinforzar duraivlamain il chantun Grischun sco spazi d'abitar, da lavur, da furmaziun, economic e natiral ed al posiziunar sco chantun da muntogna innovativ e digital.

Cun furmaziun e perscrutaziun ad in chantun innovativ e digital
Cun posiziunar il chantun sco chantun da muntogna innovativ e digital duai vegnir mantegnì il spiert grischun d'invenziun e da piunier. La regenza vuless render pli enconuschent il Grischun sco metropola alpina che collia l'urbanitad cun il spazi alpin, ma er sco lieu da creativitad e da reflexiun. D'ina vart duain vegnir sustegnidas la transfurmaziun digitala en l'economia ed en la furmaziun sco er l'avertura digitala da las regiuns. En quest connex vegn er sviluppada vinavant l'administraziun digitala. Da l'autra vart duai vegnir promovida sistematicamain la forza innovativa da l'economia e duain vegnir meglieradas las cundiziuns generalas. Ultra da quai vul la regenza er rinforzar il Grischun sco lieu da furmaziun e da perscrutaziun cun intensivar la cooperaziun cun scolas autas universitaras e cun sviluppar vinavant ina scolaziun ed ina perscrutaziun ch'èn orientadas a las persunas spezialisadas en il Grischun. Uschia èsi pussaivel d'augmentar la forza innovativa en l'economia, da diversifitgar l'economia e da scolar las persunas spezialisadas che vegnan duvradas.

Green deal sco resposta a la midada dal clima
Il Grischun sco chantun da muntogna è pertutgà pli fitg da la midada dal clima e da las consequenzas da quella che autras regiuns da la Svizra. Las funtaunas d'energia regenerabla, en spezial la forza idraulica, han in potenzial che predestinescha il Grischun da surpigliar ina rolla da piunier en la protecziun dal clima. Pervia da quai ha la regenza l'intenziun da promover pli fitg l'explotaziun da las resursas existentas d'energias regenerablas e la meglieraziun da l'effizienza energetica. Als privels da la midada dal clima ed als privels da la natira duai vegnir fatg frunt a temp. Las cuntradas natiralas e cultivadas d'emprima classa sco er la biodiversitad tutgan tar las resursas las pli preziusas dal Grischun. Cun sia forza d'attracziun, cun ses effect che promova l'identitad sco er cun sia valur recreativa e climatica furma la cuntrada la basa da viver per ina gronda part da la populaziun. Cun mesiras correspundentas vuless la regenza mantegnair la gronda impurtanza da la cuntrada (cultivada) alpina unica e la biodiversitad. En quest connex èsi er impurtant da meglierar la valurisaziun da l'agricultura.

Chantun da muntogna multifar sco lieu da lavur e d'abitar
Il Grischun è enconuschent per sia diversitad linguistica, culturala, natirala e territoriala. Questa diversitad vul la regenza mantegnair a lunga vista. Sias fermezzas e ses avantatgs economics sco chantun da muntogna en ina cuntrada cultivada e natirala intacta, cun ina gronda diversitad culturala e linguistica, cun taglias moderadas e servetschs excellents sco er cun ina gronda purschida culturala e da temp liber duain vegnir tratgs a niz e commerzialisads meglier. Ultra da la reputaziun dal chantun Grischun sco territori da recreaziun e sco lieu economic vuless la regenza render pli enconuschent il chantun er sco lieu d'abitar, da scolaziun e da lavur. Il mantegniment dal rumantsch e dal talian sco er la cultura grischuna en in mund collià e digital duain vegnir sustegnids cun differentas mesiras. Per l'urbanisaziun decentrala vul la regenza cuntinuar a promover in provediment da la sanadad confurm als basegns, pussaivladads d'assistenza modernas sco er ina mobilitad che correspunda als basegns. Quai n'è betg mo ina contribuziun per franar l'emigraziun, mabain er per promover l'immigraziun da famiglias e da persunas spezialisadas. La finala vuless la regenza identifitgar a temp ils privels e sviluppar sco er realisar mesiras correspundentas per la prevenziun e per la reducziun da ristgas per garantir la segirezza a lunga vista da la populaziun en tut il chantun. Quai duai per exempel vegnir realisà cun in management chantunal da smanatschas u cun la prevenziun ed il cumbat cunter violenza a chasa.

Realisaziun tras ils programs annuals 2021–2024
En il chantun Grischun exista ina ferma cooperaziun tranter il parlament e la regenza per elavurar la planisaziun politica. Uschia è la basa dal program da la regenza vegnida elavurada da la regenza en collavuraziun cun la cumissiun dal cussegl grond per politica da stadi e strategia. Sin quai ha questa cumissiun formulà las 14 finamiras e maximas politicas surordinadas, las qualas èn vegnidas discutadas e deliberadas dal cussegl grond en la sessiun d'avust 2019. A norma da questas finamiras e da questas maximas politicas surordinadas, sin basa dal giudicament da la situaziun tras la regenza sco er cun resalva dals meds finanzials disponibels ha la regenza elavurà il program da la regenza 2021–2024. Quel cumpiglia tut en tut 12 finamiras da la regenza sco er 29 puncts centrals concrets da svilup cun 98 mesiras respectivas. Il program da la regenza ch'è fixà per 4 onns vegn realisà en ils programs annuals 2021–2024.

La planisaziun da finanzas chaschuna grondas sfidas
Las finanzas dal chantun èn anc adina en in stadi solid. Il surpli dals retgavs dals ultims 15 onns han permess da stgaffir ina gronda liquiditad ed ina sauna basa d'agen chapital. A partir da l'onn 2021 vegn la libertad finanziala dentant per gronda part exaurida. Entant che las expensas, en spezial las contribuziuns a terzas varts, s'augmentan vinavant, stagneschan tant las entradas da taglia sco er las entradas or da la gulivaziun da resursas da la confederaziun.

La finamira prioritara da la politica da finanzas èsi da tegnair en l'equiliber las finanzas chantunalas. Questa finamira na po però betg vegnir cuntanschida senza distgargias considerablas en cumparegliaziun cun las cifras dal plan da finanzas. Pervia da las grondas malsegirezzas da planisaziun ha la regenza tschernì in proceder flexibel e pass per pass. Immediatamain duai vegnir lantschada in'examinaziun cumplessiva da las incumbensas e da las prestaziuns. I ston vegnir fatgas correcturas per stgaffir spazi per realisar ils novs puncts centrals da svilup. Quels engrevgeschan las finanzas publicas per supplementarmain 52,5 milliuns francs durant l'entira perioda dals onns 2021 fin 2024. Quai correspunda circa als custs supplementars dal program da la regenza current 2017–2020. Cuntegnids en il nov program da la regenza èn er ils dus projects gronds ch'èn vegnids iniziads dal cussegl grond, numnadamain il "plan d'acziun green deal" e la "promoziun da la transfurmaziun digitala". La finanziaziun da quests dus projects duai vegnir garantida cun mintgamai furmar ina reserva.

Agiunta:
program da la regenza e plan da finanzas 2021-2024


Infurmaziuns:
- president da la regenza Jon Domenic Parolini, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, tel. 081 257 27 12, e-mail Jondomenic.Parolini@ekud.gr.ch
- cusseglier guvernativ Christian Rathgeb, schef dal departament da finanzas e vischnancas, tel. 081 257 32 01, e-mail Christian.Rathgeb@dfg.gr.ch

Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun