Las directuras ed ils directurs da l'educaziun publica dals 21 chantuns da la Svizra tudestga han deliberà il Plan d'instrucziun (PI) 21 per la consultaziun publica. Ils adressats principals da la consultaziun èn ils chantuns sco er instituziuns ed organisaziuns cun activitads che stattan en in connex direct cun la scola populara. La consultaziun dura fin la fin da l'onn 2013. Suenter l'evaluaziun vegn il Plan d'instrucziun 21 repassà anc ina giada e deliberà probablamain l'atun 2014 da las directuras e dals directurs da l'educaziun publica per l'introducziun en ils chantuns. Davart las modalitads d'introducziun decida alura mintga chantun en atgna cumpetenza.
Cun il Plan d'instrucziun 21 armoniseschan ils chantuns ils cuntegns da las finamiras da la scola populara e realiseschan cun quai l'incumbensa ch'è fixada en l'art. 62 da la constituziun federala.
Ils adressats principals da la consultaziun che dura fin la fin da l'onn 2013 èn ils chantuns. Tenor las directivas chantunalas envidan els ulteriuras instituziuns ed organisaziuns da sa participar a la consultaziun.
Cur che la consultaziun è terminada, vegn il Plan d'instrucziun 21 elavurà cun resguardar las respostas da la consultaziun. Il medem mument vegnan adattads ils meds d'instrucziun existents ed i vegnan sviluppads novs che s'orienteschan vi dal Plan d'instrucziun 21. Gia oz stattan a disposiziun meds d'instrucziun adattads per la gronda part dals secturs spezials. Il Plan d'instrucziun 21 vegn probablamain suttamess l'atun 2014 a las directuras ed als directurs da l'educaziun publica da la Svizra tudestga per la conclusiun. Davart l'introducziun decida alura mintga singul chantun en atgna cumpetenza. Quels decidan er sin tge termin, cun tge mesiras accumpagnantas e cun tge cumplettaziuns chantunalas ch'els vegnan ad introducir il Plan d'instrucziun 21. Las modalitads d'introducziun n'èn pia betg l'object da la consultaziun.
Il chantun Grischun è sa participà cumplainamain al project total. En la brev dal DECA dals 28 da zercladur 2013 statti scrit:
Las instituziuns e las federaziuns che stattan datiers a la scola èn libras da sa participar a la consultaziun en chaussa.
Parameters politics u structurals resp. cundiziuns generalas politicas u structuralas na stattan betg en dumonda.
En cas ch'er il cuntegn è part d'in plan d'instrucziun, èn pussaivlas tschertas cundiziuns generalas, e quai oravant tut, perquai ch'il chantun Grischun ha ina posiziun linguistica speziala entaifer ils chantuns germanofons. La consultaziun en il Grischun vegn organisada da la regenza.
Il PI 21 è in project impurtant per la scola populara. Perquai èsi impurtant che quest project gartegia e che las scolas dal Grischun possian profitar dad el. Sche nus pensain a la votaziun da Harmos, na duai e na dastga quai betg sa repeter. Perquai sto er il parlament grischun vegnir infurmà detagliadamain per ch'el possia debattar avertamain davart il PI 21.
Davart l'introducziun dal PI 21 decidan ils chantuns sezs. Las mesiras accumpagnantas ch'èn necessarias per quai vegnan determinadas en ils chantuns.
Tge mesiras ch'èn necessarias per ch'il Plan d'instrucziun 21 haja success e tge consequenzas ch'el ha per las scolas dal Grischun n'è anc betg enconuschent al cussegl grond.
En la lescha davart il cussegl grond èsi fixà en l'art. 67 dal punct 3 "Relaziuns externas":
En ses champ da cumpetenza infurmescha la regenza il cussegl grond permanentamain e detagliadamain davart projects impurtants en il sectur da la collavuraziun internaziunala ed interchantunala sco er davart il stadi da tractativas.
La regenza vegn incumbensada – avant che prender ina decisiun davart il Plan d'instrucziun 21 – d'infurmar il cussegl grond en chaussa durant ina sessiun en ina furma adattada e d'al dar la pussaivladad da prender posiziun ad ura ed en moda adequata.
Cuira, ils 30 d'avust 2013
Florin-Caluori, Dudli, Meyer-Grass, Albertin, Berther (Mustér), Berther (Camischolas), Blumenthal, Bondolfi, Brandenburger, Bucher-Brini, Buchli-Mannhart, Caduff, Caluori, Casty, Casutt Renatus, Casutt-Derungs Silvia, Cavegn, Darms-Landolt, Davaz, Dermont, Dosch, Fasani, Felix, Furrer-Cabalzar, Geisseler, Giacomelli, Hardegger, Jeker, Kleis-Kümin, Kollegger (Malix), Krättli-Lori, Locher Benguerel, Mani-Heldstab, Märchy-Caduff, Parolini, Parpan, Righetti, Sax, Stiffler (Tavau Plaz), Tenchio, Tscholl, Wieland, Zanetti, Bürgi-Büchel, Decurtins-Jermann, Degonda, Deplazes, Gugelmann, Pfister
Resposta da la regenza
Il suveran svizzer ha francà ils 21 da matg 2006 – cun in'approvaziun da quasi 86 % – novs artitgels da furmaziun en la constituziun federala. Quests artitgels suttamettan ils chantuns tranter auter a l'obligaziun dal dretg constituziunal da far ina reglamentaziun unitara per tut la Svizra da la durada e da las finamiras dals stgalims da furmaziun e da lur midadas (art. 62).
Il medem onn han tut ils 21 chantuns tudestgs e plurilings concludì tras las trais conferenzas regiunalas da la conferenza svizra dals directurs chantunals da l'educaziun publica (CDEP) da sviluppar in plan d'instrucziun cuminaivel che resguarda las regiuns linguisticas. Suenter avair deliberà in rapport da basa per concretisar il project dal plan d'instrucziun tras ils chantuns pertutgads è vegnì lantschà l'atun 2010 il svilup per propi dal plan d'instrucziun 21 tenor regiuns linguisticas.
En la nova lescha chantunala da scola è cuntegnida la prescripziun ch'ils plans d'instrucziun stoppian – sche pussaivel – vegnir coordinads tranter ils chantuns (art. 29 al. 3 lescha davart las scolas popularas dal chantun Grischun dals 21 da mars 2012 [lescha da scola; DG 421.000]). Questa premissa po il Grischun ademplir malgrà sia posiziun linguistica speziala. En quest senn varieschan ils plans d'instrucziun grischuns da lingua da quels dals auters chantuns ch'èn vegnids sviluppads entaifer il project general dal plan d'instrucziun 21.
In emprim sboz da tut las parts dal plan d'instrucziun 21 era pronta per ina discussiun tematica l'onn 2012. Dapi il zercladur 2013 fin la fin da l'onn vegn fatga ussa parallelamain en tut ils 21 chantuns sco er en las instituziuns che stattan datiers da la scola ina segunda consultaziun ch'è anc pli vasta. L'atun 2014 duai il plan d'instrucziun 21 consolidà vegnir deliberà per mauns dals chantuns da la radunanza plenara da tut las directuras ed ils directurs d'educaziun e da furmaziun (CDEP-T) ch'èn participads al project per il plan d'instrucziun. Cumplettaziuns ed adattaziuns specificas per ils chantuns vegnan fatgas, en lur responsabladad, a partir da l'onn 2015. Tar questas cumplettaziuns quinta tranter auter il svilup d'ina tavla da lecziuns u la concepziun dals roms d'elecziun.
Il termin il pli prest pussaivel per implementar il nov plan d'instrucziun 21 (grischun) è il cumenzament da l'onn da scola 2017/18, perquai che ultra da far grondas lavurs da traducziun, ston vegnir organisads e preparads moduls da curs adattads per las singulas scolas ed occurrenzas d'introducziun confurmas al basegn. A quest proceder correspunda – tenor las enconuschientschas actualas – er la planisaziun d'auters chantuns.
La lescha da scola grischuna fixescha ch'ils plans d'instrucziun e las tavlas da lecziuns stoppian vegnir relaschads da la regenza. Suenter la deliberaziun menziunada dal plan d'instrucziun 21 als chantuns vegn il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient (DECA) a preparar per mauns da la regenza in rapport cun tranter auter ils suandants elements: proposta per ils cuntegns dal nov plan d'instrucziun 21 grischun cun champs d'acziun specifics per il chantun; sboz per las tavlas da lecziuns da las trais regiuns linguisticas; urari d'introducziun provisoric; scleriments davart il basegn da furmaziun supplementara da las persunas d'instrucziun; stimaziun dals custs ch'èn cumbinads cun l'introducziun dal nov plan d'instrucziun; pussaivladad da controllar las cumpetenzas dals singuls roms en tut las trais regiuns linguisticas.
Avant che la regenza deliberescha il plan d'instrucziun 21 grischun, ch'è eventualmain vegnì adattà, e sias tavlas da lecziuns, po il rapport dal DECA menziunà vegnir fatg enconuschent al cussegl grond. La regenza è pia pronta d'acceptar l'incumbensa e d'orientar il cussegl grond en ina furma adattada suenter la deliberaziun dal plan d'instrucziun 21 tras la CDEP-T respectivamain avant las decisiuns definitivas.
17 d’october 2013