En vista a l'immigraziun d'animals da rapina gronds ha il schef dal departament da construcziun, traffic e selvicultura (DCTS) installà l'onn 1999 la gruppa da lavur "Animals da rapina gronds en il Grischun". En quella èn represchentads tut ils uffizis, tut las organisaziuns e tut las federaziuns pertutgadas. La finamira da questa gruppa da lavur èsi da sviluppar e da discutar strategias e soluziuns realisablas per il Grischun. Per incumbensa da la confederaziun maina il center da furmaziun e cussegliaziun agricula Plantahof CFCA ensemen cun trais staziuns externas, che vegnan manadas da persunas privatas, ina rait da cumpetenza per la protecziun da muvel manidel da la Svizra da l'ost. Las incumbensas da la rait da cumpetenza e sia indemnisaziun èn regladas en ina cunvegna da prestaziun cun l'associaziun svizra per il svilup da l'agricultura e dal territori rural AGRIDEA. Il Plantahof è responsabel per la scolaziun e per la cussegliaziun da possessuras e da possessurs da nursas sco er da pastras e da pasters. Las staziuns externas tegnan e tiran chauns da protecziun adattads en lur atgnas muntaneras e scossas. En cas da basegn è la rait da cumpetenza abla da prender e d'accumpagnar mesiras praticas per proteger las muntaneras e scossas en territoris da ristga. La direcziun da la rait da cumpetenza è chaussa d'ina cumissiun da strategia che consista da represchentantas e da represchentants da l'uffizi federal d'ambient (UFAM), da l'AGRIDEA, da la federaziun grischuna per l'allevament da nursas, dal center da furmaziun e cussegliaziun agricula Plantahof sco er da l'uffizi da chatscha e pestga (UCP) e da l'uffizi d'agricultura e da geoinfurmaziun (UAG). Il dumber dals lufs ch'èn immigrads en Svizra è s'augmentà cuntinuadamain ils ultims onns. Parallelamain latiers datti in augment da las observaziuns da lufs en il Grischun. Sco ch'i ha pudì vegnir constatà er en autras regiuns, s'augmenta la populaziun dals lufs en moda rasanta, sch'i sa furman rotschas. Emprims animals feminins sa chattan en Svizra. En il Grischun n'han anc pudì vegnir cumprovads nagins animals feminins sin basa da las analisas dal DNA ch'èn vegnidas fatgas fin ussa. Dapi l'onn 2005 èn immigrads quatter urs en Svizra resp. en il Grischun.

	Animals stgarpads da lufs en il Grischun		Animals stgarpads dad urs en il Grischun
onn	animals stgarpads	summa dals donns en fr.	animals stgarpads	summa dals donns en fr.
2001	61	16'450
2002	12	4'200
2003	12	3'850
2004	10	3'350
2005	4	1'550	32	14'850
2006	11	2'200
2007	0	0	65	42'660
2008	20	7'000
2009	24	5'000

Ils donns vi d'animals (animals stgarpads) vegnan pajads per 80% da la confederaziun e per 20% dal chantun (DCTS, UCP: conto 6500.3660).

Grazia a las mesiras da prevenziun ch'èn vegnidas introducidas ad ura ha il dumber d'animals da niz ch'èn vegnids stgarpads dad animals da rapina gronds pudì vegnir tegnì stabil en il Grischun. Las experientschas ch'ins ha fatg han dentant er mussà ils cunfins e las difficultads cun ils chauns da protecziun. Per cumprar in tal chaun paja la possessura u il possessur circa 1'500.– francs per chaun (contribuziun da l'UFAM: 500.– francs). La lavur supplementara ed ils custs per il pavel e per la veterinaria u per il veterinari muntan a circa 2'000.– per animal e per onn (contribuziun da l'UFAM: 1'000.– francs). Las incunvegnientschas da las possessuras e dals possessur d'animals che consistan da la ristga da responsabladad per morsas da viandantas e da viandants, da chauns vagabundants, dal disturbi da canera da las vischinas e dals vischins pervia dal bubliez permanent sco er dal fatg che las nursas sin l'alp na prendan betg tiers (inquietezza da la scossa, sch'ils chauns èn integrads; enzonegiaziun la notg) na pon strusch vegnir numnadas en cifras, furman dentant facturs essenzials per giuditgar la protecziun da las muntaneras e scossas cun chauns da protecziun. Malgrà l'augment d'animals da rapina gronds resp. da la populaziun dals lufs en Svizra e malgrà l'augment dal basegn da mesiras per proteger las muntaneras e las scossas stat a disposiziun a l'UFAM dapi onns il medem import dad 800'000.– francs per quest intent. E quests daners ston vegnir repartids sin adina dapli chantuns. Ina participaziun da l'uffizi federal d'agricultura (UFAG) è en discussiun. Per ils singuls chantuns importa quai ina reducziun da la finanziaziun tras la confederaziun. Uschia è la contribuziun da la confederaziun a la prevenziun en il Grischun vegnida reducida da 130'000.– francs l'onn 2006 a 70'000.– l'onn 2009 ed a 55'000.– l'onn 2010.

Tar la dumonda 1: Il concept davart il luf en Svizra è in agid d'execuziun che sa basa sin las obligaziuns internaziunalas en il rom da la convenziun da Berna, da la lescha federala da chatscha e da l'ordinaziun appartegnenta. Las libertads per in concept chantunal èn pia fitg restrenschidas. Cun la gruppa da lavur "Animals da rapina gronds" ha il chantun in post, nua ch'ils uffizis, las organisaziuns e las federaziuns pertutgadas pon far lur objecziuns e depositar lur giavischs. Cun la rait da cumpetenza per la protecziun da muvel manidel ha il Grischun ultra da quai in instrument efficazi per realisar la prevenziun e per accumpagnar las mesiras per proteger las muntaneras e las scossas en territoris periclitads. La protecziun da las muntaneras e da las scossas dal Grischun ha ina cumissiun da strategia, da la quala fan part tut las partenarias e tut ils partenaris chantunals, dentant er represchentantas e represchentants naziunals. Las experientschas ch'èn vegnidas fatgas fin ussa han pretendì ina gronda flexibilitad ed adattaziuns permanentas. Quai vegn er ad esser il cas ils proxims onns. Sin basa dals motivs numnads n'èsi betg necessari da stgaffir in agen concept.

Tar la dumonda 2: Igl è en emprima lingia l'incumbensa da la confederaziun da purtar ils custs da las mesiras per proteger las muntaneras e las scossas. Las contribuziuns da l'UFAM èn però fermamain regressivas. Sche la confederaziun n'ademplescha betg sias obligaziuns, resti al chantun da pajar ils deficits. Per exempel ston gia l'onn 2009 vegnir pajads ils custs dal persunal dal CFCA Plantahof che n'èn betg cuvrids (contribuziun federala 70'000.– francs, custs dal chantun 71'338.– francs, da quels staziuns externas 43'288.– francs e persunal 28'050.– francs). Ultra da quai è il chantun sfurzà da reducir l'indemnisaziun da la lavur da las staziuns externas, quai che na cuntenta betg – actualmain ston vegnir manadas mintga onn novas tractativas (cunvegnas annualas). En vista al dumber da lufs che crescha massivamain, cumbinà cun emprimas rotschas da lufs che sa furman, stoi vegnir fatg quint ch'ils custs actuals per la protecziun da las muntaneras e da las scossas sa dublegian u sa tripleschan ils proxims onns. Sche la confederaziun na vegn betg ad augmentar ses meds finanzialas per las mesiras per proteger las muntaneras e las scossas en il futur e pia pajar vinavant contribuziuns bassas al chantun, pudess il program per proteger las muntaneras e las scossas vegnir periclità en il Grischun.

27 d'avust 2010