L'impurtanza da la lavur culturala, ma er da la purschida culturala ed artistica en il Grischun sco chantun da turissem ha chaschunà adina dapli discussiuns ils ultims mais. Entant che artistas ed artists pretendan in nov model directiv per la cultura u schizunt la revisiun totala da la lescha per promover la cultura, è la debatta politica davart ils temas promoziun da la cultura e politica culturala plitost restada quieta fin ussa.
La lavur culturala professiunala, la cultura da persunas laicas e l'intermediaziun da cultura tutgan tar il mintgadi d'ina societad infurmada ed han perquai ina gronda valur per il bainstar general. Da quai resulta la legitimaziun per la promoziun da la cultura publica. Quella na duai betg vegnir attribuida tenor criteris economics, mabain exclusivamain tenor criteris da la politica culturala. La basa legala per quai furma l'artitgel 90 da la constituziun chantunala che oblighescha il chantun e las vischnancas da promover la vita culturala en il Grischun. Correspundentamain promova il chantun – sa basond sin la lescha per promover la cultura – activamain la cultura. Tut tenor la regiun e las singulas vischnancas èn las differenzas areguard la quantitad e la qualitad da la promoziun da la cultura fitg grondas concernent la realisaziun da l'incumbensa constituziunala sin plaun communal.
L'art e la cultura èn er ina contribuziun essenziala per l'attractivitad da noss chantun sco destinaziun turistica. Cler èsi er ch'il turissem cultural ha anc bler potenzial economic. En quest senn vegniss er legitimada ina promoziun supplementara da la purschida culturala tenor criteris da la politica dal lieu e da l'economia publica. Ina tala "promoziun economica en il sectur cultural" exista mo per part en il Grischun. Regulaziuns liantas u ina strategia correspundenta mancan.
Malgrà la promoziun da la cultura publica stoi vegnir constatà che la lavur culturala è en blers lieus sutfinanziada en noss chantun. Perquai sto la politica sa tschentar la dumonda, co che la politica culturala actuala po vegnir renovada ed extendida. Ina idea è quella da sviluppar ina finanziaziun da la purschida culturala cun duas pussaivladads. In'emprima pussaivladad sco promoziun effectiva da la cultura exclusivamain tenor criteris da la politica culturala ed ina segunda pussaivladad sco "promoziun economica en il sectur cultural". Ultra da quai pudessan las vischnancas e/u las novas regiuns vegnir obligadas da cunfinanziar la promoziun da la cultura previsa da la constituziun. Per realisar questas duas ideas è dentant necessaria ina midada da la basa legala actuala. En quest senn tschentan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders las suandantas dumondas a la regenza:
1. Co giuditgescha la regenza l'aspect che la promoziun da l'art e da la cultura fetschia senn tant per motivs socials sco er per motivs economics e turistics? È ella er da l'avis ch'ils dus princips da promoziun na duessan betg vegnir maschadads en cas d'ina francaziun e d'ina reglamentaziun legala?
2. Vesa la regenza in basegn d'agir en connex cun la basa legala actuala e cun la pratica da la politica culturala? È planisada ina revisiun da la lescha per promover la cultura e sche gea, cun tge finamiras?
3. È la regenza pronta d'examinar en cas d'ina revisiun totala da la lescha per promover il svilup economic en il chantun Grischun, sch'i stoppian vegnir introducids instruments per finanziar projects e purschidas culturalas en il senn d'ina "promoziun economica en il sectur cultural"?
4. Co giuditgescha la regenza las grondas differenzas areguard la quantitad e la qualitad da la promoziun da la cultura sin plaun communal e regiunal? Ston las vischnancas e/u las regiuns stgaffidas da nov vegnir obligadas da cunfinanziar la promoziun da la cultura (attribuziun lianta d'incumbensas, gulivaziun finanziala per vischnancas che promovan activamain la cultura e.u.v.)?
Cuira, ils 24 d'avrigl 2013
Pult, Claus, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Caduff, Casutt Renatus, Frigg-Walt, Gartmann-Albin, Jaag, Michael (Castasegna), Müller (Tavau Plaz), Noi-Togni, Peyer, Thöny, Trepp, Troncana-Sauer, Wieland, Deplazes, Hensel, Michel (Igis), Monigatti, Pedrini (Soazza), Vassella
Resposta da la regenza
L'artitgel davart l'intent (art. 1) da la lescha per promover la cultura dals 28 da settember 1997 (LPC; DG 494.300) prescriva ch'il chantun e las vischnancas promovian la vita culturala dal Grischun en il rom da lur cumpetenza. Il chantun resguarda en quest connex la varietad culturala e linguistica da las differentas regiuns e da las gruppas da populaziun.
Ultra dal sustegn da la diversitad culturala cumpiglia quai er la tgira e l'intermediaziun da la cultura sco er il mantegniment e la promoziun da la trilinguitad chantunala. En sia totalitad duai la promoziun chantunala pussibilitar ad uschè bleras gruppas da la populaziun sco pussaivel da sa participar a la vita culturala.
La promoziun chantunala da la cultura sustegna en moda subsidiara; ella s'engascha adina cumplettond las contribuziuns da persunas privatas e da vischnancas. En quest connex vegnan impundids meds finanzials dal budget ordinari e dal fond da la lottaria naziunala. L'onn 1998, l'emprim onn suenter che la lescha per promover la cultura è entrada en vigur, eran las contribuziuns repartidas sco suonda:
- promoziun da linguas: circa 1 milliun francs (budget ordinari)
- promoziun da la cultura: circa 2 milliuns francs (budget ordinari)
- promoziun da la cultura, projects: circa 1,7 milliuns francs (fond da la lottaria naziunala)
Cumpareglià cun quai eran ils meds finanzials repartids l'onn 2012 sco suonda:
- promoziun da linguas: circa 1,2 milliuns francs (budget ordinari)
- promoziun da la cultura: circa 4,5 milliuns francs (budget ordinari)
- promoziun da la cultura, projects: circa 4,8 milliuns francs (fond da la lottaria naziunala)
La regenza respunda las dumondas tschentadas sco suonda:
1. La promoziun da l'art e da la cultura per motivs socials, economics e turistics è gia oz realisada tant da vart da la promoziun da la cultura (lescha per promover la cultura, DG 494.300 resp. ordinaziun correspundenta, DG 494.310) sco er da vart da la lescha davart il svilup economic vertenta (LSE; DG 932.100) resp. da l'ordinaziun correspundenta (DG 932.160). La promoziun da la cultura metta a disposiziun meds finanzials per promover la lavur sin il champ cultural en las differentas spartas da cultura, linguas e regiuns. Da vart dal chantun èn vegnids promovids diversas giadas projects cun contribuziuns ed emprests en il rom dal svilup economic (p.ex. Origen en il chastè da Riom, museum da viafier Alvra a Bravuogn, observatori Falera, emnas da curs da musica ad Arosa, "Tschima" da l'Arena alva). La premissa è ch'ils projects adempleschan las medemas pretensiuns ed ils medems criteris da promoziun (p.ex. dumber da pernottaziuns, interess medial e.u.v.) sco tut ils auters projects betg culturals e tut las autras purschidas betg culturalas. En quest senn duai en general vegnir mantegnida la distincziun dals princips da promoziun.
2. En il program legislativ 2013 – 2016 da la regenza è previsa ina revisiun parziala da la lescha per promover la cultura che cumpiglia tranter auter la definiziun da la repartiziun da las incumbensas concernent la direcziun e la promoziun da museums betg chantunals e d'instituziuns culturalas (incumbensa Montalta 2007), da bibliotecas sco er da scolas da chant e da musica tras las regiuns u eventualmain tras las vischnancas.
3. Sco menziunà permetta la basa legala vertenta la promoziun da las purschidas culturalas e da projects en il senn dal svilup economic. Occurrenzas culturalas che han lieu mintga onn na vegnan betg promovidas fin ussa (er il Spengler cup u il maraton da passlung da l'Engiadina na survegnan naginas contribuziuns). En il sectur da la promoziun per motivs economics duai quest princip er vegnir mantegnì en l'avegnir. Eventualmain po vegnir examinada ina promoziun da plirs onns en il senn d'ina finanziaziun da partenza per che l'occurrenza possia s'etablir en il martgà. Dal puntg da vista da la regenza na dovri da princip nagins ulteriurs instruments legals per promover projects culturals e purschidas en il senn dal svilup economic. Sche l'incumbensa Caduff vegn acceptada confurm a la resposta da la regenza, po vegnir preschentà er l'ulteriur svilup da la politica culturala en l'analisa generala pretendida. Sche l'ulteriur svilup da la politica culturala na sa basa betg en emprima lingia sin ponderaziuns economicas, mabain sin l'intenziun da metter a disposiziun tut en tut dapli meds finanzials per promover la cultura, pudess vegnir fatga per quest intent e per motivs da transparenza ina dumonda al cussegl grond en il rom dal preventiv per la promoziun da la cultura.
4. La promoziun da projects culturals tras il chantun funcziunescha en moda reactiva, q.v.d. suenter ch'igl èn entradas dumondas correspundentas da sustegn. Tenor la legislaziun vertenta n'ha il chantun betg l'incumbensa da giuditgar la quantitad e la qualitad da la promoziun da la cultura sin plaun communal e regiunal
20 da zercladur 2013