Il chantun è in patrun impurtant da construcziuns novas e da midadas da construcziun; el paja contribuziuns essenzialas a projects da construcziun da dretg public e da patruns privats. Ils ultims onns èn vegnids realisads differents edifizis, oravant da l'uffizi da construcziun bassa, en moda exemplarica or da lain.
Displaschaivlamain n'è quai strusch il cas tar construcziuns autas en il sectur da l'administraziun e da las scolas. L'onn 2015 vegn cumenzà cun la construcziun dal nov edifizi d'administraziun "sinergia" e pli tard cun la mensa/mediateca da la scola chantunala. Tuts dus projects na vegnan betg fatgs en lain, schebain che quai fiss inditgà fermamain gist tar quests edifizis per motivs ecologics, economics ed estetics.
L'impurtanza dal guaud per l'economia publica concernent in spazi da viver e da lavurar attractiv e concernent l'augment da la creschientscha economica vegn punctuada explicitamain en il program da la regenza en il sectur politic concernent l'economia e la cumpetitivitad. En vista al volumen da laina creschent duess vegnir taglià dapli laina per regiuvinar e per tegnair saun il guaud. Pervia da las relaziuns topograficas spezialas e pervia da las cundiziuns severas per l'economia da laina locala creschan ils custs da producziun. Pervia da l'augment da la valur dal franc èn quels creschids supplementarmain per bundant 20 pertschient envers l'exteriur. I sto vegnir procurà che nossa materia prima regenerabla possia vegnir duvrada localmain malgrà quests dischavantatgs. Che gist edifizis chantunals e tals che vegnan subvenziunads dal chantun duain vegnir construids cun laina indigena, è evident tar questa situaziun da partenza! Il chantun promova uschia en l'agen interess che las finamiras da la regenza vegnian ademplidas e daventa cun ses edifizis da referenza in exempel per tut l'activitad da construcziun en il sectur da las construcziuns autas.
Cun cundiziuns generalas giuridicas correspundentas duain ils patruns da construcziun pudair vegnir obligads en las publicaziuns d'edifizis chantunals e subvenziunads dal chantun da duvrar – nua che quai è tecnicamain pussaivel – ina tscherta quantitad da laina svizra.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders tschentan la suandanta dumonda a la regenza:
È la regenza pronta da relaschar las cundiziuns generalas giuridicas che reglan l'utilisaziun proporziunala da laina svizra tar edifizis che appartegnan al chantun e tar edifizis che vegn subvenziunads dal chantun?
Cuira, ils 10 da december 2014
Deplazes, Kasper, Niggli-Mathis (Grüsch), Alig, Atanes, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Burkhardt, Cahenzli-Philipp (Vaz sut), Casanova (Glion), Casty, Caviezel (Cuira), Danuser, Della Vedova, Dosch, Engler, Gartmann-Albin, Giacomelli, Jaag, Jenny, Joos, Kappeler, Kollegger, Komminoth-Elmer, Locher Benguerel, Monigatti, Müller, Noi-Togni, Papa, Perl, Peyer, Pfenninger, Pult, Sax, Thomann-Frank, Thöny, Weber, Widmer-Spreiter, Zanetti
Resposta da la regenza
Tenor il program actual da la regenza èn l'optimaziun da l'economia forestala sco er la promoziun da la vendita da lain puncts centrals fundamentals per la creschientscha dal chantun. Ultra da crear structuras effizientas en l'economia forestala duai particularmain in augment marcant da l'elavuraziun da laina radunda manar en quest connex ad ina valurisaziun pli gronda en la chadaina grischuna da laina (cf. rapport "Svilup economic en il chantun Grischun", carnet nr. 5/2014–2015, p. 318). Per cuntanscher questas finamiras s'engaschan fermamain dapi onns ils differents acturs en l'economia forestala ed en l'economia da laina sut la federaziun da tetg "Grischun lain". Il chantun sustegna questas stentas sin basa d'ina cunvegna da prestaziun.
L'utilisaziun pli intensiva da resursas indigenas e regenerablas sco la laina correspunda ultra da quai ad ina finamira impurtanta da la politica d'energia dal chantun. Tenor la lescha d'energia ston ils edifizis dal chantun sa distinguer tras in'utilisaziun exemplarica ed effizienta da l'energia. Sa basond sin questa funcziun d'exempel ston edifizis novs dal chantun ademplir ozendi il standard da MINERGIE-P, ediziun 2009, ubain in standard cumparegliabel, uschenavant che quai è tecnicamain realisabel ed economicamain supportabel.
Per quests motivs promova il chantun tar ses projects da construcziun dapi onns ch'i vegnia duvrà lain sco materia prima natirala ed indigena. En cas d'edifizis chantunals vegn duvrà lain sco material da construcziun u sco purtader d'energia adina nua ch'igl è pussaivel e raschunaivel. Correspundentamain èn ils ultims onns vegnidas realisadas en lain differentas construcziuns autas dal chantun sco il center per la scolaziun vi da maschinas e la stalla da muvel grond dal Plantahof, la basa principala da l'uffizi da construcziun bassa a Glion, las basas per lavurs da mantegniment da Val S. Pieder, Mustér, Surava, Degen e St. Peter sco er las 40 stanzas da scola provisoricas inclusiv la mensa per la scola chantunala grischuna. Igl è er previs da construir en moda integrala en lain il center per l'emprima registraziun da requirentas e requirents d'asil al Meiersboden, Churwalden. Plinavant gestiunescha il chantun numerus stgaudaments sco stgaudaments da stalizzas u da pellets.
Lain n'è però betg adattà adina e dapertut sco material da construcziun. Las pretensiuns al material, a la concepziun, a l'energia, a la protecziun cunter la canera, a l'abilitad d'accumulaziun, a la protecziun cunter incendis, a l'ecologia ed a la rentabilitad ston tuttas vegnir coordinadas ina cun l'autra. D'impurtanza èn er svilups istoric-culturals e ponderaziuns da l'architectura locala. Correspundentamain stoi vegnir examinà cun quità tar mintga project da construcziun, sche e quant enavant che lain è adattà sco material per realisar la construcziun per part u dal tuttafatg en lain.
Sin basa da las explicaziuns fatgas qua survart n'èsi per la regenza betg opportun da relaschar prescripziuns legalas concernent il diever proporziunal da lain svizzer tar edifizis chantunals e tar edifizis che vegnan subvenziunads dal chantun. Talas cundiziuns restrenschan memia ferm la libertad da decider dals organs da construcziun publics. Il resultat po esser ch'in singul material da construcziun po vegnir privilegià e ch'i po vegnir negligì il duair da mintga patrun da construcziun public da stuair realisar in project da construcziun sut cundiziuns decisivas, ch'èn fitg differentas en mintga cas singul, en ina moda e maniera uschè optimala sco pussaivel. Construcziuns massivas per exempel vegnan uschia stgatschadas dal martgà e la concurrenza vegn restrenschida fundamentalmain. Vitiers vegn ch'il dretg da surdada public scumonda da princip ina pretensiun directa da privilegiar in tschert product u ina tscherta derivanza.
En cas d'edifizis novs e da sanaziuns energeticas dal chantun ha la regenza er en l'avegnir l'intenziun d'examinar e da realisar vinavant edifizis en lain, sche quai è raschunaivel e cunvegnent. Da medema maniera duain er ils purtaders publics u privats, che vegnan subvenziunads dal chantun, pudair prender vinavant lur decisiuns da construcziun en atgna responsabladad, resguardond aspects constructivs, economics, culturals ed ecologics.
4 da mars 2015