Il december 2014 ha il cussegl federal publitgà in rapport davart la situaziun da las persunas che assistan e tgiran lur confamigliars. En quest rapport vegn analisada la situaziun en Svizra davart il tema numnà, vegn eruì il basegn d'agir e vegnan elavuradas propostas da soluziun. Il basegn d'agir vegn mussà tant per la confederaziun, per ils chantuns sco er per las vischnancas.
Meglras cundiziuns da viver sco er progress medicinals e terapeutics han prolungà ils ultims decennis la durada probabla da la vita. Bleras malsognas ch'eran pli baud bunamain adina mortalas pon oz vegnir surventschidas. Tras quest svilup resulta in basegn d'assistenza e da tgira pli e pli grond. Il basegn supplementar d'assistenza e da tgira na po strusch vegnir cuvrì mo tras la tgira professiunala ed instituziunala. Per quai na stattan a disposiziun ni las persunas spezialisadas necessarias ni ils meds finanzials. L'Observatori svizzer da sanadad Obsan prognostitgescha fin l'onn 2020 in basegn da persunal supplementar da circa 18 000 persunas spezialisadas (13 pertschient) en ils ospitals, en las chasas da persunas attempadas e da tgira sco er tar ils servetschs da spitex. A medem temp ston vegnir remplazzadas fin l'onn 2020 var 60 000 persunas spezialisadas che vegnan pensiunadas (30 pertschient). Da resguardar èsi er che la populaziun pli giuvna che 65 onns vegn a s'augmentar mo pauc ils proxims decennis. En consequenza da quai vegn a sa reducir la basa da recrutaziun per las professiuns d'assistenza e da tgira.
Da persunas che assistan confamigliars che basegnan tgira – cunzunt umans attempads e malsauns sco er umans cun impediments spiertals, corporals u psichics – na poi betg vegnir desistì sut l'aspect d'ina finanziaziun duraivla dal sistem da sanadad. Ma pervia da la midada da las structuras famigliaras sco er pervia da l'incumpatibilitad tranter in'activitad da gudogn e la tgira da confamigliars daventa questa incumbensa pli e pli difficila.
Las analisas dal rapport dal cussegl federal menziunà mussan ch'i èn avant maun gia bleras propostas per sustegnair las persunas che assistan e tgiran lur confamigliars, ma ch'i dovra – en ils secturs dal sustegn professiunal e da la cumpatibilitad cun in'activitad da gudogn – sforzs supplementars per sustegnair e distgargiar persunas che assistan e tgiran lur confamigliars.
Er en il chantun Grischun han fatg differentas varts ils ultims onns differents sforzs per meglierar la situaziun. Uschia ha il chantun surdà a la Crusch cotschna dal Grischun l'incarica da prestaziun d'endrizzar in post d'infurmaziun e da cussegliaziun per persunas che tgiran lur confamigliars. Plinavant porscha la Crusch cotschna dal Grischun curs per accumpagnadras ed accumpagnaders da tgira voluntars. Tut questas iniziativas han la medema finamira. In basegn d'agir exista en il chantun Grischun dentant en spezial anc en il sectur da la cumpatibilitad d'ina activitad da gudogn cun la tgira dals confamigliars. En il cussegl grond èn gia vegnidas inoltradas inqual intervenziuns che han pretendì meglieraziuns per la situaziun da las persunas che assistan e tgiran lur confamigliars. Per exempel la "incumbensa Cavigelli concernent la promoziun da las prestaziuns d'assistenza e da tgira che vegnan purschidas da confamigliaras e da confamigliars a favur da persunas che basegnan tgira" ch'è vegnida inoltrada durant la sessiun d'october 2006. Uschenavant ch'ellas èn insumma vegnidas realisadas, n'han las mesiras pretendidas dentant betg pudì meglierar la situaziun.
Per ils motivs numnads incumbenseschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders la regenza d'elavurar – analogamain a la confederaziun – in "plan d'acziun per sustegnair e distgargiar persunas che assistan e tgiran lur confamigliars". La finamira dal plan d'acziun è quella da crear bunas cundiziuns generalas per persunas che assistan e tgiran lur confamigliars. Purschidas da sustegn e da distgargia adequatas duain permetter in engaschi duraivel da las persunas che assistan e tgiran lur confamigliars
e sche pussaivel impedir che questas persunas èn surdumandadas entaifer lur famiglias. Sche persunas cun in'activitad da gudogn vulessan reducir temporarmain lur pensum da lavur u prender in congedi, duess quai esser pussaivel senza ch'ellas mettian en privel lur basa economica u lur carriera professiunala. Las mesiras dal plan d'acziun duain vegnir realisadas en il rom da la repartiziun existenta da las cumpetenzas tranter la confederaziun ed ils chantuns.
Cuira, ils 11 da favrer 2015
Caduff, Holzinger-Loretz, Albertin, Alig, Berther, Brandenburger, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Caluori, Casanova (Glion), Casutt-Derungs, Cavegn, Caviezel (Tavau Clavadel), Crameri, Darms-Landolt, Della Vedova, Dosch, Engler, Epp, Felix (Scuol), Florin-Caluori, Gunzinger, Heiz, Hitz-Rusch, Kappeler, Kasper, Kunfermann, Kunz (Cuira), Mani-Heldstab, Märchy-Caduff, Mathis, Michael (Donat), Müller, Nay, Niederer, Niggli (Samedan), Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Paterlini, Sax, Schneider, Steck-Rauch, Stiffler (Tavau Plaz), Stiffler (Cuira), Tenchio, Thomann-Frank, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), von Ballmoos, Waidacher, Weber, Widmer-Spreiter, Wieland, Andri, Derungs, Föhn, Lauber, Lombardi, Stäbler, Tuor
Resposta da la regenza
Il rapport dal cussegl federal "Sustegn per persunas che assistan e tgiran lur confamigliars" ch'è cumparì ils 5 da december 2014 (http://www.bag.admin.ch) cuntegna in'analisa da la situaziun sin plaun naziunal e mussa il basegn d'agir per la Svizra. Sa basond sin il basegn d'agir ch'è vegnì constatà cuntegna il rapport in plan d'acziun per sustegnair e distgargiar las persunas che assistan e tgiran lur confamigliars. La finamira dal plan d'acziun è quella da crear bunas cundiziuns generalas per persunas che assistan e tgiran lur confamigliars. Correspundentamain na cumpiglia il plan d'acziun da la confederaziun betg mo las mesiras ch'èn en la cumpetenza da la confederaziun, mabain tut las mesiras ch'èn raschunaivlas ord vista da la confederaziun, pia er mesiras che pon vegnir realisadas mo ensemen cun ils chantuns, cun las vischnancas e cun organisaziuns privatas u schizunt mesiras che questas instituziuns pon mo realisar sezzas.
Concretamain prevesa il plan d'acziun dal cussegl federal las suandantas mesiras:
- metter a disposiziun infurmaziuns generalas e praticas
- sensibilisar las interpresas
- meglierar las basas da datas
- engrondir las enconuschientschas che sa basan sin la savida
- sviluppar standards da qualitad per la tgira a chasa sco er per purschidas da distgargia
- examinar pussaivladads finanzialas da distgargia per purschidas da distgargia che chaschunan gronds custs
- examinar ina meglieraziun da la segirezza giuridica en cas d'absenzas curtas da la plazza da lavur
- examinar l'extensiun da las bunificaziuns da tgira da la AVS
- relaschar ina basa legala per in congedi d'assistenza – cun u senza ch'il salari vegnia pajà vinavant – u pussaivladads da sustegn alternativas per absenzas pli lungas che vegnan chaschunadas da la tgira
- examinar pussaivladads per garantir la protecziun cunter la desditga durant il congedi d'assistenza
La finamira dal plan d'acziun chantunal che vegn intenziunà cun l'incumbensa qua avant maun è quella da crear bunas cundiziuns generalas per persunas che assistan e tgiran lur confamigliars. Il plan d'acziun chantunal cuntegness pia praticamain las medemas mesiras sco il plan d'acziun da la confederaziun.
La broschura d'infurmaziun "Persunas che tgiran lur confamigliars en il Grischun", ch'è vegnida elavurada dal DGSS, mussa l'impurtanza da las persunas che tgiran lur confamigliars per ils fatgs da sanadad dal Grischun ed appreziescha lur prestaziuns e lur contribuziun a favur dal provediment da la sanadad dal chantun. Ella dat infurmaziuns a las persunas che tgiran lur confamigliars davart las purschidas che las pudessan distgargiar tar la tgira e l'assistenza da lur confamigliars. En la terza part da la broschura d'infurmaziun vegnan mussadas las activitads che la confederaziun ed il chantun han instradà u realiseschan il proxim temp per sustegnair las persunas che tgiran lur confamigliars.
Tenor la broschura d'infurmaziun ha il chantun Grischun prendì las suandantas mesiras da ses champ da cumpetenza per sustegnair e distgargiar las persunas che tgiran lur confamigliars:
- autorisaziun dals servetschs da la spitex per engaschar persunas che tgiran lur confamigliars
- concessiun d'ina incarica da prestaziun a la Crusch cotschna dal Grischun per manar in post d'infurmaziun e da cussegliaziun per persunas che tgiran lur confamigliars
- concessiun d'ina incarica da prestaziun a la secziun grischuna da l'associaziun svizra d'Alzheimer per sustegnair persunas dementas ed ils confamigliars che las tgiran
- concessiun d'ina incarica da prestaziun a l'uniun "palliative gr" per sustegnair las persunas che tgiran confamigliars en situaziuns da tgira palliativa
- installaziun dal portal d'infurmaziun "Mussavia per la vegliadetgna Grischun"
- instituziunalisaziun dal forum grischun per dumondas da la vegliadetgna
- appreziaziun da la lavur da las persunas che tgiran lur confamigliars cun publitgar ina broschura d'infurmaziun correspundenta
- instituziunalisaziun da scuntradas periodicas cun il cussegl grischun da las persunas attempadas
Sco ulteriura mesira examinescha il chantun da dar impuls per metter a disposiziun letgs da vacanzas en las chasas da persunas attempadas e da tgira.
Ord vista da la regenza fai pauc senn, sch'il chantun fa – sco pretendì en l'incumbensa, per cumplettar las mesiras ch'el ha instradà e planisà – in plan d'acziun chantunal cun praticamain las medemas finamiras sco il plan d'acziun da la confederaziun, tant pli perquai ch'il chantun è cumpetent mo per la realisaziun d'ina pitschna part dals secturs tematisads en l'incumbensa. Per quest motiv, e renviond al catalog cumplessiv da las mesiras gia instradadas dal chantun, propona la regenza al cussegl grond da refusar l'incumbensa qua avant maun, tant pli perquai ch'ella na mussa naginas ulteriuras mesiras che stuessan vegnir prendidas concretamain.
1. da matg 2015