Tenor il concept dal territori tutga la regiun Mantogna-Tumleastga tar il territori suburban, per il qual è vegnida fixada la finamira d'al rinforzar sco purtader e propulsader dal svilup economic. La regiun Alvra cun Casti sco center regiunal è situada amez ils hotspots turistics Lai, Tavau e Savognin. La promoziun dal traffic public en questas regiuns è perquai centrala, quai ch'è medemamain vegnì formulà sco finamira en il concept dal territori.
La Viafier retica, che procura per l'avertura principala da questas regiuns, designescha sasezza sco «ferma interpresa en il traffic da temp liber, da pendularis e da rauba», ed en sia strategia «Viafier retica 2020» ha ella fixà la finamira da daventar pli cumpetitiva en cumparegliaziun cun la via. Cun il concept «Retica 30», ch'è vegnì approvà da la regenza, duai il tact da mes'ura vegnir introducì «sin las lingias principalas da la Viafier retica». La lingia Cuira-Tusaun-Casti na tutga apparentamain betg tar questas lingias principalas.
A medem temp appartegnan Tusaun e conturns a la zona da provediment dal center chantunal principal Cuira. Decisivs per la definiziun da quest perimeter èn ils connexs en il territori d'abitadi, las correlaziuns da pendularis e l'entretschament economic sco er il connex sistemic incontestabel da la rait dal traffic public. Gia oz ston ins constatar che questa part dal territori funcziunal dal traffic public Cuira è sutprovedida tenor las classas da qualitad dal traffic public, tant en cumparegliaziun cun l'ulteriura part dal medem territori funcziunal sco er en cumparegliaziun cun auters centers regiunals sco Glion e Schiers. Per Casti sco center regiunal da la regiun Alvra è il provediment anc mender. Quai sa referescha tant a la frequenza sco er al temp da viadi da las colliaziuns. Plinavant n'èn strusch garantidas las colliaziuns cun las destinaziuns turisticas Savognin e Lai. La regiun Alvra dovra perquai in rinforzament ed ina meglieraziun da la cuntanschibladad per esser cumpetitiva ed attractiva sco regiun d'abitar, da lavur e da vacanzas.
Il sutprovediment vegn a s'augmentar en l'avegnir. Cunzunt en il fund da la val ed en la vischinanza da centers sco Tusaun e Casti crescha la populaziun. Plinavant vegnan stgaffidas novas plazzas da lavur, p.ex. tras la construcziun dal stabiliment giudizial a Realta. Questa creschientscha da la populaziun, da plazzas da lavur ed uschia er da pendularis vegn ad augmentar la dumonda da traffic. Per accelerar il svilup sto vegnir meglierà il traffic public en las regiuns Viamala ed Alvra.
Tras la tendenza vers ina mobilitad pli e pli gronda vegn ultra da quai l'intschess da pendularis a s'extender anc vinavant. La A13 arriva en spezial tranter Cuira e Tusaun a ses cunfins. Per l'attractivitad locala e per il svilup economic en las regiuns Alvra e Viamala è quai in problem. Da Casti a Tusaun fin Cuira dovri perquai ina colliaziun da tren da mes'ura che po concurrenzar cun la via. Quai er per garantir la colliaziun cun ils trens da mes'ura da las Viafiers federalas ed uschia la colliaziun cun la regiun metropolitana da Turitg.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders incumbenseschan perquai la regenza d'examinar las pussaivladads per in tact da mes'ura che vegn purschì durant las uras principalas da traffic tranter Cuira, Tusaun e Casti e che po concurrenzar cun la via, q.v.d. ina colliaziun sut 45 minutas tranter Cuira e Casti e sut 30 minutas tranter Cuira e Tusaun.
Cuira, ils 20 d'october 2015
Kunfermann, Crameri, Albertin, Alig, Blumenthal, Bucher-Brini, Burkhardt, Caluori, Casutt-Derungs, Cavegn, Clavadetscher, Danuser, Epp, Florin-Caluori, Hitz-Rusch, Joos, Kasper, Kunz (Cuira), Niederer, Noi-Togni, Paterlini, Pfenninger, Schutz, Thomann-Frank, Tomaschett-Berther (Trun), Degiacomi, Sgier, Sonder
Resposta da la regenza
En il rom dal concept da purschida "Retica 30" e – collià cun quai – dal tact integral da mes'ura Turitg-Cuira duai il tact da 30 minutas vegnir introducì sin la rait da la Viafier retica là, nua che la dumonda actuala u il potenzial futur vegn valità sco grond. Per la Tumleastga è quai dentant mo per part il cas. Pervia da quai èsi actualmain planisà d'adattar qua il tact tranter Cuira e Razén uschia, ch'i dat in vair tact da mes'ura cun la viafier mo fin a Razén e che quel vegn prolungà e cumplettà cun colliaziuns da bus en direcziun da Tusaun.
Tusaun dispona gia oz d'in tact da mes'ura alternant viafier/bus en direcziun da Cuira a la minuta ..06 resp. ..36. Questa soluziun ha plinavant l'avantatg ch'ils bus pon garantir supplementarmain l'avertura detagliada dals lieus tranter Tusaun e Razén. L'urari dal traffic public en Tumleastga è pia adattà oz ad ina purschida cuminaivla cun l'auto da posta. Uschia han ils viagiaturs tranter auter la pussaivladad da midar a Tusaun ed a Razén – senza spetgar ditg – a colliaziuns d'auto da posta che curseschan en las direcziuns las pli differentas. Cun l'infrastructura da viafier existenta na po quest concept da purschida betg vegnir meglierà decisivamain. Quai ha la regenza explitgà gia ina giada cleramain durant la sessiun d'avust 2015 en la resposta a la dumonda Kunfermann concernent l'introducziun dal tact da mes'ura tranter Tusaun e Cuira (cf. PCG sessiun d'avust 2015/2016, p. 211 ss.). En il fratemp n'è sa midà nagut en chaussa.
Cun l'express regiunal (RE) resp. cun la viafier S dura in viadi da Cuira a Tusaun 30 resp. 35 minutas. Fin a Casti dura il viadi cun il RE 47 minutas. Ils viadis relativamain svelts cun il RE èn pussaivels mo grazia ad ina politica da fermada restrictiva. Ils viadis pretendids da 30 minutas a Tusaun e da 45 minutas a Casti pudessan pia vegnir garantids mo tras ina colliaziun supplementara dal RE. Las frequenzas da viagiaturs prognostitgadas fin l'onn 2030 èn dentant memia pitschnas per stabilir ina segunda colliaziun dal RE. Per garantir ils viadis svelts duvrassi plinavant amplificaziuns da l'infrastructura en Tumleastga e material rullant supplementar. Medemamain ha la Viafier retica examinà l'introducziun d'in tact da mes'ura da la viafier S fin a Tusaun. Perquai ch'igl ha per gronda part trajects d'in binari, na po er la segunda viafier S, che circulescha oz da Cuira fin a Razén, betg vegnir prolungada fin a Tusaun senza amplificaziuns da l'infrastructura, nun ch'ins acceptia viadis bler pli plauns per las viafiers S supplementaras. L'amplificaziun cun in segund binari en Tumleastga è vegnida examinada gia pli baud. La relaziun tranter ils custs ed il niz è vegnida giuditgada sco insuffizienta, ed il project n'è perquai betg vegnì persequità vinavant. Anc pli fitg s'accentuass la nauscha relaziun tranter ils custs ed il niz, sche la viafier S vegniss cuntinuada fin a Casti. Perquai ch'igl ha per gronda part trajects d'in binari, s'augmentass il temp da viadi cleramain senza amplificaziuns da l'infrastructura. Per servir Casti duvrassi (er en cas d'ina amplificaziun da l'infrastructura) plinavant material rullant supplementar, quai che lascha parair disfavuraivla la cuntinuaziun er ord vista economica.
Sco gia explitgà en connex cun la dumonda Kunfermann examinescha il chantun
– ensemen cun la Viafier retica – il sistem cumplet da la viafier S Cuira en il rom dal pass d'amplificaziun 2030 dal program da svilup strategic da l'infrastructura da viafier da la confederaziun (PROSSIV 2030). La consideraziun cumplessiva da la purschida da viafier e da bus cumpiglia er in concept da traffic public optimà per l'aglomeraziun da Cuira inclusiv il Grischun central. Actualmain èsi dentant anc memia baud per valitar en tge direcziun ch'il sistem da la viafier S po vegnir sviluppà. Ultra da quai stoi vegnir rendì attent che mintga gener d'extensiun da la purschida chaschuna custs d'indemnisaziun pli auts che dastgassan esser difficils da finanziar.
Per ils motivs numnads qua survart propona la regenza da refusar questa incumbensa.
10 da december 2015