Navigation

Inhaltsbereich

Incumbensa da la fracziun da la PS concernent la reducziun dal cussegl grond

Sessiun: 19.04.2017

Avant circa 11 onns, ils 2 da favrer 2006, ha la PS dal Grischun lantschà l'iniziativa "Cussegl grond: 80 bastan". Dus onns pli tard è l'iniziativa vegnida refusada a l'urna mo per paucas cun 50,9 pertschient vuschs negativas. Dapi lura è il chantun sa midà considerablamain en quai che concerna sias instituziuns.

- Il dumber da vischnancas en il chantun è quasi sa smesà. L'onn 2006 existivan anc 207 vischnancas. Actualmain èn quai anc 112.

- Cun la votaziun dal pievel davart la refurma dal territori 2014 èn ils districts, las corporaziuns regiunalas ed ils circuls vegnids abolids e remplazzads l'onn 2016 tras 11 regiuns.

- Las votantas ed ils votants han approvà l'onn 2014 ina gulivaziun chantunala da finanzas moderna. Quella curregia ils fauss impuls da quellas uras ed è dapi l'onn 2016 en vigur.

- La regenza ha fixà clers princips per applitgar la public corporate governance e realisà tala per il cumenzament da l'onn 2011.

- Cun il MAC2 ha l'administraziun introducì in sistem da rendaquint modern ed unitar che s'orientescha a l'economia privata e che reflectescha las relaziuns da facultad effectivas grazia al princip "true and fair".

- La giurisdicziun civila e penala vegn exequida dapi l'onn 2017 da las dretgiras regiunalas sco dretgiras chantunalas inferiuras. Cun l'incumbensa da la CGS ch'è vegnida acceptada dal cussegl grond en la sessiun d'avrigl 2016 vegni lavurà vi d'ina ulteriura refurma da la giustia.

Resumond poi vegnir constatà che tut las instituziuns centralas dal chantun èn sa refurmadas – cun excepziun da la legislativa. Schebain ch'il cussegl grond ha deliberà differentas refurmas d'autras instituziuns, n'è el betg stà pront ils ultims onns da prender per mauns refurmas substanzialas da la legislativa. En divers auters chantuns èn ils parlaments vegnids reducids gia avant onns (p.ex. Berna, Argovia, Son Gagl, Schaffusa, Soloturn, Basilea-Citad, Glaruna, Friburg, Lucerna, Vad). Il cussegl grond dal Grischun exista anc adina da 120 commembras e commembers che vegnan tschernids cun ina procedura electorala contestada. Per augmentar sia effizienza fissi urgentamain necessari d'al reducir. Cun ina reducziun fissi ultra da quai pussaivel d'avair ina represchentaziun pli gista e pli correcta. Tras ina reducziun dal cussegl grond avess il pievel a disposiziun in parlament effizient che resguarda ils basegns da las burgaisas e dals burgais.

La regenza vegn incumbensada d'instradar la suandanta midada da la constituziun:

Art. 27 (nov) Cumposiziun ed elecziun:
1. Il cussegl grond sa cumpona da 90 commembras e commembers.
2. Ils sezs vegnan repartids sin ils circuls electorals confurm a lur populaziun svizra.
3. La procedura electorala garantescha che las vuschs da tut las votantas e votants contribueschan sche pussaivel mintgina cun la medema valur a la cumposiziun dal cussegl grond.
4. Il rest vegn reglà tras la lescha.

Disposiziuns transitoricas tar l'art. 27 CC (nov):
1. Las elecziuns dal cussegl grond 2022 han lieu tenor l'art. 27 CC (nov).

Cuira, ils 19 d'avrigl 2017

Thöny, Atanes, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Cahenzli-Philipp, Caviezel (Cuira), Deplazes, Gartmann-Albin, Jaag, Locher Benguerel, Monigatti, Perl, Peyer, Pult

Resposta da la regenza

La midada da la constituziun che vegn pretendida cun l'incumbensa cuntegna tenor la formulaziun prescritta (art. 27 CC e disposiziun transitorica) ils suandants trais secturs:

- reducziun dal cussegl grond dad actualmain 120 a 90 commembras e commembers (art. 27 al. 1 CC)
- midada da la procedura da maiorz odierna per eleger il cussegl grond ad ina nova procedura electorala (art. 27 al. 3 CC)
- realisaziun da las elecziuns da renovaziun 2022 tenor la nova regulaziun (disposiziun transitorica tar l'art. 27 CC)

L'intervenziun pretenda pia dapli che quai ch'il titel menziunescha. Concernent la reducziun dal cussegl grond ha il suveran grischun pudì s'exprimer gia ina giada ils 24 da favrer 2008 en il rom da la votaziun davart l'iniziativa populara "Cussegl grond: 80 bastan". L'iniziativa è vegnida refusada cun ina quota da vuschs negativas da 50,91 pertschient. La dumonda pertutgant la dretga grondezza dal parlament è er gia avant vegnida discutada en il rom da la revisiun totala da la constituziun chantunala. Ina reducziun dal cussegl grond è però vegnida refusada (cf. missiva carnet nr. 10/2001-2002, p. 518). Gia set giadas ha il suveran pudì decider directamain davart la dumonda, tenor tge procedura ch'il cussegl grond duai vegnir elegì. Il pievel ha en quest connex adina refusà da midar da la procedura electorala da maiorz a la procedura electorala da proporz. L'ultima giada ils 3 da mars 2013 a chaschun da la votàziun davart l'iniziativa dal pievel "Per elecziuns gistas" cun ina quota da vuschs negativas da 56,10 pertschient.

Per motivar lur pretensiuns renvieschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders a las refurmas che han gì lieu ils ultims onns en il Grischun (refurma dal territori e da vischnancas, refurma da las dretgiras, refurma da la gulivaziun da finanzas, MAC2, public corporate governance) e spetgan d'ina reducziun dal parlament in'effizienza pli gronda, la pussaivladad d'ina represchentaziun pli gista e dapli proximitad a las burgaisas ed als burgais. En la missiva tar l'iniziativa populara "Cussegl grond: 80 bastan" è la regenza sa fatschentada detagliadamain cun ils criteris per determinar la grondezza dal parlament e cun las consequenzas d'ina eventuala reducziun (cf. missiva carnet nr. 7/2007-2008, p. 441 ss.). Las ponderaziuns fatgas e las conclusiuns tratgas quella giada valan anc oz. Las circumstanzas decisivas sco l'extensiun geografica, la diversitad culturala e linguistica, la repartiziun en territoris urbans e rurals e las differenzas regiunalas concernent l'economia e la structura da la populaziun èn en general restadas las medemas. Vi da quai n'han er las refurmas menziunadas midà nagut d'essenzial. Questa multifariadad dal chantun pretenda in parlament cun bleras commembras e cun blers commembers, in parlament che po represchentar anc adina optimalmain las differentas relaziuns ed ils differents basegns. Ina reducziun pudess metter en dumonda ina represchentanza suffizienta dals territoris periferics e da las linguas chantunalas. Co che la regenza aveva mussà gia da quellas uras na po d'ina reducziun dal cussegl grond betg vegnir spetgà in augment significativ da l'effizienza. Pervia da la chargia supplementara da las commembras e dals commembers restants pudess percunter vegnir messa en dumonda l'abilitad da milissa, e la savida spezialisada ch'è impurtanta per la qualitad da la lavur parlamentara pudess mancar. Er ord vista finanziala na s'impona betg ina reducziun. Eventuals respargns che resultan tras la reducziun pudessan dentant puspè ir a perder, sche las deputadas restantas ed ils deputads restants survegnissan indemnisaziuns pli autas en consequenza da la grevezza supplementara e da la professiunalisaziun. La grondezza actuala dal parlament para er dad esser adequata en la cumparegliaziun interchantunala. Cumpareglià cun chantuns che han ina populaziun circa da la medema grondezza, ma structuras main cumplexas sa chatta il chantun anc adina entamez. Perquai sto vegnir refusada la pretensiun da reducir il cussegl grond.

Er la pretensiun evidenta da midar da la procedura vertenta da maiorz a la procedura da proporz sto vegnir refusada. Pir dacurt ha il suveran – en enconuschientscha dals puncts crititgads dals aderents da la procedura da proporz – refusà ina giada dapli ina iniziativa dal pievel correspundenta ed ha exprimì cun quai che la represchentanza da la populaziun tenor sia multifariadad geografica, culturala, linguistica, economica e sociala ha dapli pais che la represchentanza da las partidas politicas. Sut questas circumstanzas na vesa la regenza actualmain nagin basegn d'agir.

Concernent la disposiziun transitorica stoi vegnir remartgà ch'ina realisaziun da las elecziuns da renovaziun 2022 tenor la procedura da proporz duvrass – sper la midada da la constituziun – er anc ina legislaziun executiva cumplessiva. En quest connex fissi pussaivel che ulteriuras decisiuns stuessan vegnir prendidas dal pievel che pudessan influenzar la durada dal process da realisaziun. Sche quest process na pudess betg vegnir terminà a temp, stuessan las elecziuns da l'onn 2022 – malgrà la disposiziun transitorica – tuttina vegnir manadas tras tenor las basas odiernas.

Sin basa da las ponderaziuns preschentadas propona la regenza al cussegl grond da betg acceptar questa incumbensa.

24 da matg 2017