Tenor l'art. 39 da la lescha davart las vias dal chantun Grischun (LVias; DG 807.100) èsi chaussa da las vischnancas da construir e da mantegnair l'illuminaziun da vias chantunalas entaifer ils lieus sco er da strivlas melnas entaifer ed ordaifer ils lieus. Correspundentamain vegnan las illuminaziuns da vias sin trajects averts tegnidas en funcziun oz per gronda part tras las vischnancas. Areguard las illuminaziuns da las vias chantunalas installadas dal chantun ordaifer ils lieus stoi vegnir differenzià il suandant: Entant che novas illuminaziuns da vias sin trajects averts (p.ex. tar run­dellas) vegnan equipadas cun glischs dad LED, na vegnan – pervia da ponderaziuns economicas ed ecologicas – utilisadas per il mument anc naginas glischs dad LED per illuminaziuns da tunnels.

Tar la dumonda 1: En il rom da la sanaziun da la gallaria "Salezertobel" sin la via dal Partenz è vegnida renovada l'illuminaziun dal tunnel, equipond quella – da maniera tecnologica unitara – cun lampas a vapur da natrium d'auta pressiun (VAP).

Tar la dumonda 2: Per las illuminaziuns da tunnels ha l'uffizi da construcziun bassa dal Grischun fatg l'onn 2014 ina cumparegliaziun approfundada da las glischs pus­saivlas. Dapi lura observa el cuntinuadamain il svilup tecnologic. Per glischs dad LED n'exista fin oz anc nagina normaziun per unifitgar la cumpatibilitad (product da standard) e per garantir tala (furma, reproducziun optimala, colur da la glisch e.u.v.). En spezial perquai ch'i mancan tals standards areguard ils products e perquai ch'igl è qua tras pli difficil da barattar las glischs dad LED e lur accessoris, n'han las glischs dad LED betg pudì sa profilar fin oz envers glischs da VAP en quai che reguarda il manaschi ed il mantegniment. Plinavant èsi vegnì constatà ch'i na vegn – tut tenor l'intent d'applicaziun respectiv en il tunnel (p.ex. sin trajects d'entrada) – betg adina spargnà energia cun glischs dad LED. Ils custs pli auts per l'acquisiziun (+ 40%), per il manaschi e per il mantegniment na vegnan cumpensads ni en reguard economic ni en reguard ecologic. Experientschas praticas en auters chantuns, che han realisà il­lu­minaziuns da tunnels cun glischs dad LED, mussan ch'igl è necessari – areguard la durada da vita – da remplazzar cumplettamain tut las glischs dad LED suenter circa 10 onns. Tar las glischs da VAP, che vegnan utilisadas actualmain da l'uffizi chantu­nal da construcziun bassa, duri percunter 20 fin 25 onns, fin ch'ellas ston vegnir rem­plazzadas cumplettamain.

Tar la dumonda 3: Novas illuminaziuns da vias dal chantun (p.ex. tar rundellas) ve­gnan da princip equipadas cun glischs dad LED. Plinavant vegn applitgada la tecno­logia dad LED er per vias novas e per sanaziuns d'illuminaziuns da vias naziunalas; var 60% èn vegnids midads dal tuttafatg u parzialmain a glischs dad LED. Perquai che la cumpetenza per l'illuminaziun da las vias chantunalas è repartida sin il chan­tun e sin las vischnancas, n'exista en quest reguard nagina statistica per tut las vias chantunalas.

Tar la dumonda 4: Il consum d'energia sto vegnir contemplà en moda cumplessiva. En cas d'applicaziuns adattadas pon vegnir cuntanschids – cun glischs dad LED – respargns d'energia nets da circa 30% cumpareglià cun glischs convenziunalas. Per in object sco la gallaria "Salezertobel" na fissi però betg da far quint cun respargns d'energia considerabels. Quai perquai che l'object è curt e perquai ch'i vegnissan duvradas bleras glischs sin ils trajects d'entrada. Per ademplir las valurs da glisch pretendidas sin quests trajects d'entrada surpassass il consum d'electricitad da las glischs dad LED fin ussa schizunt las valurs da consum da las glischs convenziunalas da VAP.

Tar la dumonda 5: Per illuminaziuns da vias dal chantun vegnan applitgadas gia oz glischs dad LED. Per illuminaziuns da tunnels sin vias chantunalas po – ord vista da la regenza – vegnir elavurada ina finamira per glischs dad LED che sa referescha ad eventuals objects, cur ch'ils standards necessaris per ils products èn avant maun.

Tar la dumonda 6: Sin trajects averts ha il chantun mo paucs tocs cun illuminaziuns da vias (p.ex. en zonas avant tunnels u tar rundellas). En quests cas vegn la tscher­na da las glischs armonisada cun las vischnancas, nua che illuminaziuns communa­las èn gia avant maun. Ed i vegn prendida en mira ina soluziun cun glischs dad LED.

Tar la dumonda 7: Vias adattadas per sistems d'illuminaziun intelligents vegnan te­gnidas en funcziun oz per gronda part tras las vischnancas (cf. remartgas intro­duc­tivas). Las illuminaziuns da tunnels en il chantun Grischun vegnan midadas gradual­main – cun agid da regulaziuns da l'illuminaziun – a las normas prescrittas per il di e per la notg.

24 d'october 2019