En in project cuminaivel han l'Archiv dal stadi dal Grischun (Uffizi da cultura) e la Fundaziun da funtaunas da dretg svizra digitalisà e registrà ils protocols da las dietas e dals congress da las Trais Lias. Quests protocols èn la funtauna centrala davart l'istorgia dal Stadi liber. Els stattan ussa a disposiziun online per la perscrutaziun e per la publicitad.
Ensemen cun la Fundaziun da funtaunas da dretg da la Societad svizra dals giurists ha l'Archiv dal stadi lantschà vers la fin da l'onn 2019 in project da cataloghisaziun e d'ediziun «Protocols da las dietas e dals congress da las Trais Lias 1567–1797». Quests protocols da las dietas e dals congress da las Trais Lias èn ils precursurs dals protocols dal Cussegl grond e da la Regenza ed il pli impurtant effectiv cumplet da las funtaunas davart l'istorgia dal Grischun dal temp modern tempriv. Cumbain ch'i han gì lieu gia avant dietas e congress, ha la documentaziun dals protocols en seria cumenzà pir l'onn 1567.
La Dieta da las Trais Lias era l'autoritad suprema dal Stadi Liber da las Trais Lias. Sut la direcziun dals trais chaus da las singulas Lias sa cumponiva ella dals delegads da tut las vischnancas giudizialas. Mintga vischnanca giudiziala delegava tut tenor grondezza in fin dus delegads. Ils lieus da dieta eran alternantamain Cuira, Glion e Tavau. La Dieta da las Trais Lias publitgava tut las fatschentas en las vischnancas giudizialas. Pir suenter l'evaluaziun da las respostas da quellas vegnivan prendids ils conclus. En la perioda tranter las dietas s'inscuntravan ils chaus da las Trais Lias – sulets ubain cun trais fin tschintg delegads per Lia – ad uschenumnads «pitags» e congress per discutar fatschentas actualas.
L'onn 2024 festivescha il chantun Grischun il 500avel anniversari da la fusiun da las Trais Lias. Cun sigillar la Brev da federaziun han las Trais Lias mess l'onn 1524 il crap da fundament per il chantun Grischun dad oz. Punctualmain per il giubileum è l'emprim pass impurtant dal project cuntanschì. Dapi curt stattan numnadamain a disposiziun online tut ils protocols en il sistem d'infurmaziun da l'Archiv dal stadi dal Grischun. Per tut las sesidas è vegnì creà in'unitad da datas cun las tractandas. L'unitad da datas davart la sesida ha in link tar il digitalisat dal text original dal protocol. La segunda etappa dal project, l'ediziun da tschertas tractandas tras la Fundaziun da funtaunas da dretg vegn terminada l'onn 2026. Ils resultats vegnan publitgads sco cudesch ed online.
En il rom da las festivitads «500 onns Stadi liber da las Trais Lias» vegn la versiun online dals protocols da las dietas da las Trais Lias preschentada a chaschun da quatter occurrenzas en differentas regiuns dal chantun. L'emprima preschentaziun ha lieu ils 12 da mars a Cuira.
Preschentaziuns:
- mardi, ils 12 da mars 2024, a las 18.30, en la sala da chavaliers dal chastè da l'uvestg a Cuira
- sonda, il 1. da zercladur 2024, a las 17.00, en il Museum regiunal Surselva a Glion
- gievgia, ils 27 da zercladur 2024, a las 18.30, a Poschiavo
- mesemna, ils 17 da fanadur 2024, a las 18.30, en il Kulturplatz a Tavau
Fotografia agiuntada:
Ils protocols da las dietas e dals congress da las Trais Lias vegnan conservads en l'Archiv dal stadi dal Grischun.
Agiuntas:
Infurmaziuns:
Responsabladad: Uffizi da cultura / Archiv dal stadi