Ils 13 da november 2025 ha gì lieu il 5. Parlament grischun da mattas en la sala dal Cussegl grond a Cuira. 51 scolaras dal stgalim superiur da l'entir chantun Grischun han discutà en moda engaschada davart temas actuals e deliberà lur petiziuns davart «generaziun cunconcepir», sanadad psichica, diversitad linguistica e «consum: fair empè da svelt». Questas petiziuns han ellas surdà a la fin dal di al president da la Regenza Marcus Caduff. Cun lur engaschi e cun lur discussiuns han las giuvnas «parlamentarias» persvadì er las «vairas» deputadas e deputads dal Cussegl grond, che han accumpagnà las mattas tras il di.

Sut la direcziun da la presidenta dal Cussegl grond Valérie Favre Accola han las giuvnas parlamentarias debattà en moda constructiva, critica e cun grond interess per ils process politics. En quatter cumissiuns èn ellas sa fatschentadas cun ils temas centrals da quest onn: «generaziun cunconcepir», diversitad linguistica en il Grischun, sanadad psichica e «consum: fair empè da svelt».

Durant la sesida plenara han las participantas defendì lur propostas cun gronda forza persvasiva. Las discussiuns han mussà, che las dunnas giuvnas sa fatschentan en moda differenziada cun dumondas socialas e politicas. Spezialmain grond interess han ellas mussà per las duas dumondas sanadad psichica e «generaziun cunconcepir».

«Igl ha fatg grond plaschair da manar il 5. Parlament grischun da mattas e da vesair e d'udir las discussiuns engaschadas da las giuvnas participantas. La diversitad dals temas e l'entusiassem han mussà, che l'interess politic po vegnir sveglià gia baud – ed jau sper fitg, che la sbrinzla politica haja tutgà bleras», resumescha la presidenta dal Cussegl grond Valérie Favre Accola il di parlamentar.

Tut en tut han las participantas deliberà 5 petiziuns. A la fin dal suentermezdi èn talas vegnidas surdadas al president da la Regenza Marcus Caduff per mauns dal Cussegl grond. Er il president da la Regenza è stà impressiunà da l'engaschi da las dunnas giuvnas: «I dovra curaschi da sa far valair en la debatta – ed exact quest curaschi han las participantas dal Parlament da mattas mussà. Lur engaschi, lur plaschair da discutar e lur chapientscha democratica m'han impressiunà.»

Dunnas giuvnas cunconcepeschan activamain la politica
Il Parlament grischun da mattas pussibilitescha a las scolaras da la 1. fin la 3. classa dal stgalim superiur, da survegnir ina invista reala en la lavur parlamentara e da sa far valair politicamain. Las giuvenilas vegnan accumpagnadas en lur lavur da deputadas e deputads dal Cussegl grond, che las sustegnan en las cumissiuns. La finamira dal project èsi da promover l'interess da las dunnas giuvnas per la politica e da mussar ad ellas, che lur vuschs e giavischs vegnan tadlads.

Context
Il Parlament grischun da mattas vegn organisà dal Post da stab per l'egualitad da las schanzas per dunnas ed umens, en collavuraziun cun deputadas e deputads dal Cussegl grond. Per regla ha l'occurrenza lieu mintga trais onns. Ella gida a sensibilisar a temp dunnas giuvnas per ils process politics.

Las 5 petiziuns dal 5. Parlament grischun da mattas sa numnan:

• Schüler- und Schülerinnenbeirat auf kantonaler Ebene
• Litteratura rumantscha per giuvenils
• Sprechen wir darüber!
• Per una migliore salute mentale delle/dei giovani nel Cantone dei Grigioni
• Rinforzar la furmaziun a favur d'in consum da vestgadira fair e persistent
  

Sco menturas e menturs che coopereschan
Cooperà sco menturas e menturs han: Valérie Favre Accola (presidi), deputadas e deputads: Renate Rutishauser (Tumleastga, PS), Lukas Bardill (Schiers, PS), Silvio Dietrich (Glion, PS), Nina Ganser (Seewis, Center), Piera Furger (Mesauc, Center), Anita Mazzetta (Cuira, La Verda), Maya Messmer-Blumer (Stussavgia, Center).
Sustegnì ulteriuramain han: Silva Brocco (secretaria generala da la Pro Grigioni Italiano), Alberto Palaia (delegà dal Post spezialisà per la plurilinguitad dal chantun Grischun), Barbara Wülser (manadra dal Post da stab per l'egualitad da las schanzas per dunnas ed umens dal chantun Grischun).

Las petiziuns ed ulteriuras infurmaziuns pon vegnir consultadas sut www.stagl.gr.ch/parlament.

Fotografias agiuntadas:

Foto 2 | Foto 3 | Foto 4 | Foto 5

©Yanik Bürkli

Infurmaziuns:

Barbara Wülser, manadra dal Post da stab per l'egualitad da las schanzas, tel. +41 81 257 35 71, e‑mail Barbara.Wuelser@stagl.gr.ch

Responsabladad: Post da stab per l'egualitad da las schanzas per dunnas ed umens