En in studi ch'è vegnì publitgà da curt fa il chantun Grischun en quai che concerna ils custs d'administraziun per persuna ed ils custs da las vias ina figura bler main buna che auters chantuns. Er sche la dumonda da la cumparegliabladad effectiva en connex cun tals studis resta adina averta, stuess questa cumparegliaziun tuttina vegnir examinada pli detagliadamain.
Sco ch'il pegiurament permanent dal quint dal chantun Grischun ch'è vegnì preschentà ultimamain a la populaziun mussa, exista propi la necessitad d'examinar las expensas.
Avant 10 onns era il chantun Grischun stà confruntà cun ina dumonda sumeglianta. La regenza ha preschentà quella giada in pachet da spargn cumplessiv al cussegl grond che quel ha acceptà. Sco consequenza da quai ha il chantun pudì metter en urden sias finanzas. Entradas supplementaras betg budgetadas han er contribuì lur part.
Oz, 10 onns pli tard, s'imponi da far danovamain in'examinaziun da las incumbensas e da las expensas pervia da la situaziun finanziala ussa puspè pli nauscha, e quai senza pudair sperar ad entradas supplementaras betg budgetadas.
Las deputadas ed ils deputads sutsegnads incumbenseschan qua tras la regenza da preschentar, resguardond il proceder da l'onn 2003, danovamain in'examinaziun detagliada da las incumbensas e da las prestaziuns al cussegl grond per trair in conclus. Las propostas da spargn e da structura duain vegnir elavuradas per tut ils departaments e per tut las incumbensas. Il resultat dal project duai esser quel ch'il quint economic possia vegnir fatg entaifer ils indicaturs da finanzas che valan actualmain.
Cuira, ils 22 d'october 2013
Marti, Kunz (Cuira), Bezzola (Zernez), Burkhardt, Casanova-Maron, Claus, Clavadetscher, Engler, Fontana, Furrer-Cabalzar, Giacomelli, Hartmann (Cuira), Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jenny (Arosa), Kasper, Krättli-Lori, Niggli (Samedan), Pfäffli, Rosa, Steck-Rauch, Stiffler (Cuira), Troncana-Sauer, Valär, Vetsch (Pragg-Jenaz), Waidacher, Wieland, Zweifel-Disch, Candrian, Felix (Scuol), Jenny (Claustra), Kuoni, Patt, Schucan
Resposta da la regenza
La constituziun chantunala e la lescha da finanzas obligheschan il chantun da tegnair sias finanzas en equiliber. Deficits structurals ston vegnir evitads. In consens datti segir per la tenuta che la politica da finanzas duai vegnir concepida consequentamain uschia che las directivas da la politica da finanzas dal cussegl grond pon vegnir ademplidas en il preventiv ed en il quint.
La fracziun da la PLD ha l'intenziun d'incaricar la regenza cun in'examinaziun cumplessiva da las incumbensas e da las prestaziuns, analogamain al proceder da l'onn 2003. En quest connex survesa ella che la situaziun finanziala actuala n'è betg la medema sco quella d'avant 10 onns. Il chantun ha da quel temp serrà ses quint a partir da l'onn 1997 fin l'onn 2003 senza interrupziun cun deficits sco er cun saldos negativs da la finanziaziun. En questa perioda ha el duvrà agen chapital da passa 100 milliuns francs. La fin da l'onn 2003 ha l'agen chapital cumprovà importà gist anc 14 milliuns francs. Ultra da quai ha il plan da finanzas 2004-2007 mussà cifras cotschnissimas en furma da deficits tranter 100 e 150 milliuns francs. Las vistas finanzialas actualas dal chantun mussan percunter bain ina situaziun che sa pegiurescha, ma che n'è tuttina anc adina betg cumparegliabla. Il preventiv 2014 mussa in deficit da 58 milliuns francs. La planisaziun da las finanzas 2015-2017 fa quint cun deficits da fin a 100 milliuns francs. Il chantun n'ha però anc betg preschentà cifras cotschnas en ils quints dals ultims onns. La situaziun da l'agen chapital sa distingua cleramain da tala d'avant 10 onns. Bain è la gronda part da l'agen chapital liada en valurs da facultad e na stat betg a disposiziun per cuvrir deficits. Cuntrari a l'onn 2003 è però anc avant maun in agen chapital substanzial che po vegnir duvrà libramain.
Las perspectivas turbladas vegnan er chaschunadas da regress tar ils retgavs. Il motiv principal è però la vart da las expensas. Ina part considerabla da las grevezzas supplementaras dals ultims 3 onns è la consequenza da revisiuns da leschas (en spezial la refurma da la giustia, la finanziaziun da la tgira, la finanziaziun dals ospitals, l'autoritad per la protecziun d'uffants e da creschids, la lescha da scola). Questas revisiuns engrevgeschan il chantun mintga onn cun var 50 milliuns francs. Il cussegl grond ha concludì en quest connex da spustar grevezzas da las vischnancas al chantun en la dimensiun dad annualmain 26 milliuns francs. Er da la refurma da la gulivaziun da finanzas vegnan las finanzas dal chantun engrevgiadas supplementarmain. Il cussegl grond ha qua spustà sin il chantun ulteriuras grevezzas en la dimensiun da 22 milliuns francs.
La cumparegliaziun interchantunala, menziunada en l'incumbensa da la PLD, mussa che las expensas nettas dal Grischun sa chattan – ultra da tar il sectur dal traffic – er tar l'administraziun sur la media svizra. Questa cumparegliaziun che sa basa sin cifras da l'onn 2011 resguarda er las expensas da las vischnancas. La controlla da finanzas è gia vegnida incumbensada la fin da l'onn 2013 da far l'onn 2014 in'analisa da las expensas dal chantun sin basa da la statistica federala da finanzas da l'onn 2011. Quests resultats duain er pudair vegnir duvrads per mesiras sistematicas.
Per la regenza èsi fitg impurtant da metter prioritads e da prender mesiras punctualas per meglierar las finanzas chantunalas. Per ils secturs cun custs intensivs sur la media sco er tar ils fatgs da contribuziun en general dinamics duain vegnir examinadas sistematicamain e realisadas pussaivladads d'optimaziun. Ensemen cun las amortisaziuns da las contribuziuns d'investiziun represchentan las contribuziuns a terzas varts la part principala dad 1,2 milliardas francs dal total da las expensas dal preventiv 2014. Ellas surpassan ils custs per l'administraziun centrala (custs da persunal, custs materials ed ulteriurs custs dal manaschi) per bunamain ina mesa milliarda. Respargns substanzials tar ils custs materials e tar ils custs da persunal fissan pia realisabels mo cun ina reducziun rigurusa da las prestaziuns.
Sa basond sin questas explicaziuns refusa la regenza actualmain d'elavurar in program da distgargia analog a quel da l'onn 2003 resp. da realisar ina incumbensa respectiva. Anzi, ella preferescha in proceder che tegna quint da las relaziuns actualas areguard il temp ed areguard la metoda.
16 da schaner 2014