Navigation

Inhaltsbereich

Incumbensa Pajic concernent il dretg d'autodeterminaziun a la fin da la vita en chasas da persunas attempadas e da tgira

Sessiun: 18.02.2021

Chasas da persunas attempadas e da tgira èn per bleras persunas pli veglias il domicil, ma er il dachasa charezzà durant ils ultims onns da la vita. Bleras persunas sa dumondan, sch'ellas vulan dar dapli onns a lur vita ubain dapli vita a lur onns. En quest connex giogan reflexiuns davart las «ultimas chaussas» e cunzunt davart il basegn da pudair decider en moda autodeterminada davart questas chaussas, ina rolla pli e pli gronda. En Svizra crescha il dumber da persunas che tiran en consideraziun la pus­sai­vladad da terminar ord atgna voluntad lur vita, en cas che lur qualitad da viver na correspunda betg pli a las scalas da lur valurs persunalas. Correspundentamain è il dumber da commembras e commembers dad «Exit», l'organisaziun d'autodeterminaziun la pli gronda da la Svizra, creschì en il fratemp sin passa 130 000. Tuttina è il dumber da suicidis cun assistenza medicala fitg pitschen en Svizra – tant en cifras absolutas sco er en relaziun cun il dumber total da mortoris.

Las abitantas ed ils abitants da chasas da persunas attempadas u da tgira en il Grischun n'han oz betg la garanzia ch'ellas ed els possian profitar da questa libertad – ch'è renconuschida dal Tribunal europeic dals dretgs umans, ma er dal Tribunal federal svizzer. Ozendi han las direcziuns da las singulas chasas da dimora la cumpetenza da tolerar suicidis assistids u betg. Pia ston las abitantas ed ils abitants eventualmain bandunar lur ultims conturns d'abitar, perquai che las direcziuns da las chasas da dimora refusan ad ellas ed ad els da revegnir – a la fin da la vita – a lur dretg uman sin autodeterminaziun en l'agen letg.

Impedir persunas da far diever da questa libertad na dastga betg esser pussaivel legalmain – sche las disposiziuns legalas vegnan observadas. Anzi, questa libertad sto vegnir garantida tras lescha, perquai ch'in tractament inegual fiss uschiglio pussaivel tranter ils differents manaschis da tgira, quai ch'è da princip inacceptabel. Perquai vegni proponì da cumplettar la Lescha da sanadad existenta che oblighescha las chasas da persunas attempadas e da tgira, che vegnan sustegnidas (per part u dal tuttafatg) dal maun public, da betg impedir la libertad da las persunas che vivan sut lur quità. Questas disposiziuns vegnan sustegnidas dal Tribunal federal (DTF 142 I 195). La libertad persunala da las abitantas e dals abitants d'ina tala instituziun ha la precedenza envers la libertad da conscienza u da religiun dal purtader d'ina tala instituziun. Igl è inacceptabel che las abitantas ed ils abitants èn dependents da las ideas eticas arbitraras da singulas directuras e da singuls directurs da chasas da dimora. Sch'ils criteris legals per in accumpagnament da persunas a la fin da lur vita èn ademplids, stoi da princip esser pussaivel da revegnir a quest accumpagnament er en ina chasa da persunas attempadas u da tgira. En quest connex èsi er raschunaivel d'accumpagnar cor­re­spundentamain las collavuraturas ed ils collavuraturs sco er las autras abitantas ed ils auters abitants.

Plinavant ha il Tribunal federal confermà gia l'onn 2006 cun ina sentenzia (DTF 133 I 58) ch'il dretg d'in uman ch'è abel da furmar libramain sia opiniun e d'agir tenor tala, cumpiglia er la libertad da decider davart la maniera e davart il mument da la fin da sia atgna vita. Il dretg d'autodeterminaziun a la fin da la vita è pia in dretg fundamental ed uman renconuschì che sto vegnir respectà.

En quest senn incumbenseschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders la Regenza d'instradar las mesiras correspundentas, per che las abitantas ed ils abitants da las chasas da persunas attempadas u da tgira, las qualas vegnan sustegnidas cun daners publics, hajan il dretg da revegnir en questas instituziuns a l'agid d'organisaziuns externas per in suicidi accumpagnà tenor las di­spo­si­ziuns legalas che valan en Svizra. Sco proposta nunlianta suonda la midada da lescha qua sutvart.

Midada concreta da la lescha:

La Lescha da sanadad vegn cumplettada sco suonda:
Art.41 Obligaziun da recepir e da tractar pazientas e pazients (nov alinea4)

4Sch'il manaschi d'instituziuns tenor l'artitgel17 alinea1 literac da questa lescha vegn sustegnì cun daners publics, han las persunas che abitan en talas instituziuns il dretg da revegnir en questas instituziuns – tenor las disposiziuns legalas che valan en Svizra – a l'agid d'organisaziuns externas che vegnan incaricadas per in suicidi accumpagnà.

Tavau, ils 18 da favrer 2021

Pajic, Hardegger, Holzinger-Loretz, Atanes, Baselgia-Brunner, Cantieni, Casutt-Derungs, Caviezel (Cuira), Clalüna, Degia­comi, Della Cà, Deplazes (Rabius), Föhn, Gartmann-Albin, Gugelmann, Hartmann-Conrad, Hofmann, Hohl, Horrer, Jochum, Kasper, Kuoni, Loepfe, Müller (Favugn), Paterlini, Perl, Rettich, Ruckstuhl, Rutishauser, Schmid, Schwärzel, Tanner, von Ballmoos, Widmer-Spreiter (Cuira), Wilhelm, Altmann, Bürgi-Büchel, Spadarotto, Tomaschett (Cuira)

Resposta da la regenza

Areguard il suicidi è la giurisprudenza svizra da l'opiniun che la singula persuna haja la libertad da decider sezza davart la moda e maniera e davart il mument da la ter­minaziun da l'atgna vita. Quest dretg resulta d'ina vart da la libertad persunala tenor l'art. 10 al. 2 da la Constituziun federala (Cst.; CS 101). Da l'autra vart represchenta el in aspect dal dretg sin respect da la vita privata tenor l'art. 8 cifra 1 da la Con­venziun europeica dals dretgs umans (CEDU; CS 0.101). Il dretg sin l'atgna mort resulta dentant er en general dal dretg sin respect da la dignitad umana (art. 7 Cst.). Dal dretg sin l'atgna mort sto dentant vegnir cunfinada la pretensiun sin sustegn al suicidi envers il stadi u envers terzas persunas. Ina persuna che vul murir n'ha betg il dretg da survegnir sustegn al suicidi u schizunt agid activ a la mort, sch'ella n'è betg en cas da metter sezza ina fin a sia vita (DTF 133 I 55 consideraziun 6.2.1). Er sche la lescha prevesess in dretg sin agid al suicidi per las abitantas ed ils abitants da chasas da persunas attempadas e da tgira resp. sche las instituziuns avessan l'obli­gaziun d'admetter l'agid al suicidi, n'existiss per l'instituziun pia nagina obligaziun da prestaziun positiva u da prestar agid al suicidi.

La libertad da cretta e da conscienza tenor l'art. 15 Cst. cuntegna la libertad da defender las persvasiuns religiusas ed ideologicas persunalas e da sa cumportar correspundentamain. D'ina vart garantescha ella la libertad da la singula persuna da pudair concepir – suletta u en cuminanza e senza il minim dischavantatg giuridic – sia relaziun tar la religiun en la furmaziun d'ina persvasiun fin al confess. Da l'autra vart po ina persuna er sa referir a questa libertad, sch'il stadi pretenda ch'ella tole­re­schia ina tscherta acziun dal stadi u da terzas persunas e sche questa acziun col­li­de­scha cun sia conscienza. Uschia po la libertad da cretta e da conscienza vegnir fatg valair da differentas persunas participadas sco dretg individual. Tranter auter po pia il persunal da tgira che lavura primarmain per intents da tgira u per intents palliativs en ina instituziun, sa referir directamain a la libertad da cretta e da conscienza. La finala po er la chasa da persunas attempadas e da tgira esser sezza subject giuridic da la libertad da cretta e da conscienza, dentant mo, sch'ella persequitescha – tenor ses statuts – ina finamira religiusa u ecclesiastica (cf. DTF 142 I 195).

Tgi che sustegna in uman da realisar ina conclusiun gia prendida da far suicidi, na vegn betg chastià tenor l'art. 114 dal Cudesch penal svizzer (CP; CS 311.0), sche la persuna che vul murir è abla da giuditgar, sch'ella po agir sezza e sche la gidantra u il gidanter n'agescha betg per motivs egoistics. Ord vista dal dretg penal è l'agid al suicidi problematic tranter auter, sche l'act da suicidi n'è betg vegnì exequì en atgna responsabladad u sche la persuna che vuleva far suicidi n'era betg abla da giuditgar. La persuna che vul far suicidi sto adina avair la controlla exclusiva da l'acziun mor­ta­la e sto plinavant adina pudair giuditgar raziunalmain sia acziun. En il cas ideal ston questas premissas vegnir documentadas cleramain, eventualmain cun in video.

En il chantun Grischun n'exista nagina regulaziun legala dal tema "agid a la mort". L'accumpagnament al suicidi en chasas da persunas attempadas e da tgira vegn tematisà gia oz en il rom dal process da la permissiun da manaschi. En las chasas da persunas attempadas e da tgira vegn el dentant pratitgà en differenta moda e maniera. Sch'ina instituziun admetta l'agid a la mort en sias localitads u betg, vegn decidì dals purtaders ensemen cun la direcziun da la chasa da dimora e cun la di­recziun da la tgira. Oz è l'accumpagnament al suicidi permess gia en differentas cha­sas da persunas attempadas e da tgira en il chantun Grischun. Il Post spezialisà per spitex e vegliadetgna da l'Uffizi da sanadad n'ha survegnì fin ussa ni ina dumonda da project da la Federaziun grischuna "Chasas ed ospitals" concernent in'execuziun uni­tara da l'agid a la mort en il chantun ni ina reclamaziun ch'in accumpagnament al suicidi n'haja betg dastgà vegnir realisà.

Tenor l'art. 36 al. 1 Cst. dovra mintga restricziun d'in dretg fundamental ina basa le­gala; restricziuns engrevgiantas ston esser previsas en la lescha sezza (DTF 139 I 280, consideraziun 5.1, p. 284, e renviaments citads); exceptads èn cas d'in privel serius, direct e smanatschant. Ultra da quai sto mintga restricziun d'in dretg fun­da­mental esser giustifitgada tras in interess public u tras la protecziun d'in dretg fun­damental da terzas persunas e star en ina proporziun adequata cun la finamira persequitada (cf. art. 36 al. 2 e 3 Cst.). Ina disposiziun correspundenta sto ademplir questas premissas. Quai basegna in'examinaziun giuridica. Pervia da la chargia da lavur actuala da las collavuraturas e dals collavuraturs da l'Uffizi da sanadad n'è ina tala betg stada pussaivla.

Sa basond sin questas explicaziuns propona la Regenza al Cussegl grond da midar questa incumbensa sco suonda:

I stoppia vegnir stgaffì in artitgel da lescha che conceda ad abitantas ed abitants d'in­stituziuns tenor l'art. 17 al. 1 lit. c da la Lescha davart la protecziun da la sanadad en il chantun Grischun (Lescha da sanadad, LSan; DG 500.000), las qualas vegnan su­stegnidas cun meds finanzials publics, il dretg da clamar en questa instituziun l'agid d'organisaziuns externas per in suicidi accumpagnà. Quai resguardond las dispo­si­ziuns che valan en Svizra per in suicidi accumpagnà.

30 d'avrigl 2021