La Regenza ha instradà las proceduras dal plan directiv per il sviament da Sta. Maria en la Val Müstair, per il sviament da Susch en l'Engiadina Bassa sco er per la correcziun da la via da Malögia tranter Silvaplauna e Plaun da Lej en l'Engiadin'Ota. Cun quai è vegnì cuntanschì in pass impurtant per ils projects da vias.
L'Uffizi da construcziun bassa dal Grischun (UCB) ha fatg avanzar durant ils ultims onns fermamain la planisaziun dal sviament da Sta. Maria en la Val Müstair, dal sviament da Susch en l'Engiadina Bassa e da la correcziun da la via tranter Silvaplauna e Plaun da Lej en l'Engiadin'Ota. Entant èn las lavurs avanzadas uschè lunsch, che la Regenza po incumbensar l'Uffizi chantunal per il svilup dal territori (UST) d'adattar il plan directiv per quests projects da vias. «Jau ma legrel, che nus pudain instradar las proceduras dal plan directiv per ils sviaments da Sta. Maria e da Susch sco er per dus gronds projects sin la via da Malögia. Quai è in pass impurtant per las regiuns pertutgadas», di la cussegliera guvernativa Carmelia Maissen, scheffa dal Departament d'infrastructura, energia e mobilitad.
Per ch'il chantun possia exponer in project da construcziun concret, dovri en il Plan directiv chantunal per mintga project da via ina inscripziun cun il stadi da coordinaziun «determinaziun». Il stadi da coordinaziun «determinaziun» vegn attribuì mo, sch'igl è vegnì motivà en moda chapaivla a maun d'in vast studi da variantas, pertge che la varianta recumandada è la varianta la pli adequata, e che ses effects èn vegnids examinads pli profundamain. La procedura dal plan directiv dura var in onn e mez fin dus onns, perquai che la procedura sto vegnir approvada tras la Confederaziun.
Tgenin dals projects gronds che vegn la finala realisà sco emprim, na pon ins – tenor il stadi da planisaziun actual – anc betg dir. Per quest intent ston ins anc spetgar ulteriuras lavurs da projectaziun cumplessivas ed ils pass da procedura ch'èn necessaris en quest connex.
Ils projects en detagl
Via dal pass dal Fuorn, sviament da Sta. Maria Val Müstair
Per distgargiar il center dal vitg da Sta. Maria dal grond traffic e per augmentar la segirezza dal traffic, stevan suenter la terminaziun d'in vast studi da variantas il schaner 2023 duas variantas pussaivlas en il focus, numnadamain «il sviament sid» ed il «sviament nord». La Cumissiun federala per la protecziun da la natira e da la patria (CFNP) sco er la Cumissiun federala dals monuments istorics (CFMI) èn vegnidas a la conclusiun en lur parairi dal favrer 2023, che tuttas duas variantas «procurassan per gronds disturbis dal ISOS (Inventari federal dals lieus svizzers d'impurtanza naziunala degns da protecziun) sco er dal IVS (Inventari federal da las vias da communicaziun istoricas)» (guardar communicaziun a las medias dals 28-02-2023). Ellas han recumandà da diriger il traffic tras il vitg cun agid d'amplas da traffic ubain da construir in tunnel. Ils dus portals dal tunnel duessan en quest cas però vegnir construids ordaifer il maletg dal vitg.
Sin quai ha l'Uffizi da construcziun bassa recepì las recumandaziuns da las cumissiuns federalas ed ha surdà l'incumbensa per in studi da variantas cumplementar. Quel ha mussà, che las duas novas variantas cun tunnels generassan circa il medem niz sco il «sviament nord» da la varianta ch'era vegnida proponida oriundamain. Las duas novas variantas da tunnels furneschan buns resultats en vista als disturbis dals interess da protecziun naziunals, na pon dentant betg vegnir giustifitgadas pervia dals custs che fissan bler pli auts ch'ils custs da las variantas oriundas. Suenter in'examinaziun pli detagliada vegn la Regenza a la conclusiun, ch'i vegn persequitada vinavant la varianta oriunda, numnadamain il «sviament nord» (guardar illustraziun 1). Ils custs dal project importan circa 47 milliuns francs.
Via d'Engiadina, sviament da Susch
La via d'Engiadina passa oz amez tras il center istoric dal vitg da Susch. La fracziun da Susch da la vischnanca da Zernez è exposta durant ils dis extrems da l'enviern e da la stad ad ina chargia da traffic relativamain gronda. In sviament duai distgargiar il vitg da quest grond volumen da traffic. Gia ils onns 1990 eran vegnidas discutadas ina varianta ost ed ina varianta vest. L'anteriura vischnanca da Susch ed il chantun n'eran dentant betg vegnids da sa cunvegnir quella giada ad ina varianta.
Ils ultims onns ha il UCB fatg avanzar fermamain il studi da variantas. Da tut en tut 19 variantas èn 6 vegnidas examinadas pli detagliadamain. Igl è sa mussà, ch'ins sto valitar criticamain las variantas ost, particularmain en connex cun il criteri «natira e cuntrada». Cun eruir la varianta la pli adequata èn uschia las variantas vest stadas en il center. Per l'inscripziun en il plan directiv vegnan persequitadas vinavant duas variantas (guardar illustraziuns 2 e 3). Quellas sa differenzieschan mo areguard la lunghezza dal tunnel. La lunghezza definitiva dal tunnel vegn eruida en il rom dal project d'exposiziun che vegn fatg suenter la procedura dal plan directiv. Ils custs dal project importan circa 80 milliuns francs.
Correcziun da la via da Malögia, traject Silvaplauna –Plaun da Lej
La via da Malögia è l'unica colliaziun stradala da l'Engiadin'Ota en la Bregaglia ed ina colliaziun da traffic impurtanta da l'Italia sur Chiavenna en l'Engiadina. Il traject tranter l'access Segl Föglias e Plaun da Lej è expost la stad e l'enviern a privels da la natira. Singulas pitschnas mesiras da protecziun augmentan bain la segirezza, na pon dentant betg adina impedir che la via sto vegnir serrada. Gia l'onn 2021 era avant maun in project general cun ina varianta da tunnel per augmentar la segirezza sin quest traject (guardar communicaziun a las medias dals 19-03-2021). Sin fundament da las posiziuns da la CFNP sco er da las organisaziuns da l'ambient chantunalas e naziunalas ha il UCB reelavurà anc ina giada questa varianta e prolungà il tunnel en direcziun da Plaun da Lej sin tut en tut 2,7 kilometers (guardar illustraziun 4). Cun la nova lingia pudess il trassé existent vegnir duvrà sco colliaziun attractiva dal traffic betg motorisà.
Tranter l'access Segl Föglias e la rundella Silvaplauna è la via da Malögia en in nausch stadi (guardar illustraziun 5). Cun sia ladezza da 5 fin 6 meters na correspunda ella plinavant betg pli a las pretensiuns actualas da la segirezza dal traffic. L'amplificaziun dal traject ch'è circa 2 kilometers lung prevesa plirs schlargiaments da stortas sco er mintgamai in vial da velo en tuttas duas direcziuns. Per la nova lingia vegn da princip utilisà il trassé da la via existenta. Ils custs per tuts dus projects importan circa 310 milliuns francs.
Agiuntas:
Infurmaziuns:
- Cussegliera guvernativa dr. Carmelia Maissen, scheffa dal Departament d'infrastructura, energia e mobilitad, tel. +41 81 257 36 05 (cuntanschibla da las 10.00 fin las 12.00), e‑mail Carmelia.Maissen@diem.gr.ch
- Reto Knuchel, inschigner chantunal, Uffizi da construcziun bassa, tel. +41 81 257 37 01 (cuntanschibel da las 11.00 fin las 12.00), e‑mail Reto.Knuchel@tba.gr.ch
Responsabladad: Regenza